Filosofie

Ik moet hoognodig weer eens over het Bernard Lievegoed Fonds berichten. Het is alweer een tijdje geleden dat ik het daarover en haar meest aan de weg timmerende loot, de Netwerkuniversiteit, heb gehad. Namelijk op 11 maart in ‘Hersens’, waarin het ging om de 17e Nieuwsbrief en het VU-symposium ‘Brein of Bewustzijn’ op 12 maart. Sindsdien zijn de nieuwsbrieven een beetje blijven steken en daarmee de informatievoorziening. Maar dat is deze zomermaanden weer voor een groot deel ingehaald. Alleen zijn er een paar nieuwsbrieven overgeslagen; men is verder gegaan met nr. 21. Dit staat er op de website nu vermeld onder het hoofdstuk ‘Nieuwsbrieven’:

‘Onderstaande – voor u nog relevante – nieuwsbrieven bevatten soms verwijzingen naar verslagen of bijlagen. Voorzover niet opgenomen onder Presentaties/NU verslagen zijn deze onder de betreffende nieuwsbrief opgenomen. Alle nieuwsbrieven en de genoemde toegevoegde bijlagen zijn als PDF te lezen of te downloaden.

Nieuwsbrief NU 24 - 12 juli 2010
Nieuwsbrief NU 23 - 28 mei 2010
Nieuwsbrief NU 22 - 12 mei 2010
Nieuwsbrief NU 21 - 7 april 2010’

In die van 7 april staat onder meer (waarbij NU staat voor Netwerkuniversiteit):

‘Werkbijeenkomsten over “Filosofie van de Vrijheid” met Prof. Jaap Sijmons

Onze stelling is dat de filosofie van Rudolf Steiner voor de dagelijkse praktijk van zowel wetenschappers als leidinggevenden of beleidsmakers van grote waarde is. Vragen die zich daarbij opdringen: heeft de Filosofie van de Vrijheid een “wetenschappelijk” methodische aanpak? Zijn we met de Filosofie van de Vrijheid nog tijdgenoten?

Omdat deze vragen relevant zijn voor wie zich in zijn dagelijks leven door Rudolf Steiners antroposofie laat inspireren en de behoefte voelt om vanuit heldere grondslagen te werken, organiseert de Netwerkuniversiteit twee hieraan gewijde werkbijeenkomsten met NU-lid Jaap Sijmons. Jaap promoveerde kort na elkaar tweemaal: in 2006 op een onderwerp in het gezondheidsrecht (waarin hij ook een buitengewoon hoogleraarschap bekleedt) en in 2005 op de structuur en methode van de filosofie van Rudolf Steiner. Zijn dissertatie is uitgegeven onder de titel “Phänomenologie und Idealismus”.

Vrijdag 9 april is de eerste werkbijeenkomst in het Academiegebouw van de Universiteit Utrecht, 19 november de tweede. Daaraan nemen 57 personen deel, onder wie 29 leden van de Netwerkuniversiteit. Een verheugend grote belangstelling!

De Werkbijeenkomsten zijn een coproductie van de NU en de Iona Stichting, die hiertoe het initiatief nam.’

Over Jaap Sijmons schreef ik op 15 december 2009 in ‘Zorgbouw’; een andere conferentie over Steiners boek ‘De filosofie van de vrijheid’ (op 13 november) waaraan ook Jaap Sijmons meedoet, stelde ik voor helemaal aan het einde van ‘Wet’ op 22 juli. Ga ik nu naar de pagina met ‘Presentaties en NU-verslagen’, vind ik daar ook dit:

‘Netwerkuniversiteit 9 april en 19 november 2010
“Werkbijeenkomsten met Jaap Sijmons over de Filosofie van de Vrijheid van Rudolf Steiner aan de hand van zijn dissertatie ‘Phänomenologie und Idealismus’”
Inleiding Jaap Sijmons “Methode en systeem in de filosofie van Rudolf Steiner?”’

Die inleiding bevat onder meer deze ‘Biografische opmerkingen’ (die in de eerste plaats Jaap Sijmons zelf betreffen, maar later ook Steiner):

‘Als student op de VH in Driebergen gekozen voor filosofie dankzij de inspirerende voordrachten van prof. Bernard Lievegoed. Helaas maakte Rudolf Steiner geen deel uit van het curriculum op de filosofische faculteit en waren zijn boeken niet/nauwelijks te vinden in de universiteitsbibliotheek. Waarom niet? Geen academisch respectabel filosoof? Deze vraag heeft Jaap Sijmons lang bezig gehouden en wordt uiteindelijk beantwoord in zijn dissertatie (2004).

Hoewel zijn filosofisch werk niet erg omvangrijk is (zeker in vergelijking tot het antroposofische werk), kunnen Rudolf Steiners filosofische publicaties geplaatst worden tegen de achtergrond van zijn tijd en het academisch milieu van het einde van de 19de eeuw. Niet alleen verdiende Rudolf Steiner er met reden de doctorstitel mee (aangevend dat zij op niveau waren; dissertatie paragraaf 2.10), meer nog, beargumenteerd kan worden dat hij ca 20 jaar op de discussie vooruitgreep (zie dissertatie, paragraaf 12.4). Daarvoor is wel nodig de methode en systematiek van het werk te bekijken en wel voorbij de eerste indrukken en de standpunten zoals die zich aanbieden. Vandaar de ondertitel van de dissertatie: een onderzoek naar structuur en methode in de filosofie van Rudolf Steiner.

Jaap Sijmons trof in zijn filosofiestudie twee leermeesters: prof. Karl Schuhmann, een uitstekende “scolar” in de geschiedenis van de moderne wijsbegeerte en fenomenoloog, en prof. Wim van Dooren, die zich men name had toegelegd op de geschiedenis en betekenis van de “dialectiek”. Het is wel “schicksalshaft” van beide ter voorbereiding te hebben geleerd over de beide stromingen: de The Phenomenological Mouvement (titel monografisch handboek van Herbert Spiegelberg, waaraan Karl Schuhmann had meegewerkt) en de dialectische beweging (zie Wim van Doorens, Dialectiek. Een historische en systematische inleiding). Zij vertegenwoordigen de twee basispolen van fenomenologie en idealisme (dialectiek) die in het werk van Rudolf Steiner terug te vinden zijn. Aan de dissertatie ging een gerichte studie van de filosofie van Kant tot in de 20ste eeuw vooraf als voorwaarde om academisch over het onderwerp te kunnen schrijven.

Systematiek en methode

Is er een canon aan filosofische methoden, waaraan die van Rudolf Steiner kan worden gemeten? Zo eenduidig is het beeld niet. Niet alleen wat betreft de filosofische methodiek in de 19de eeuw (en nog steeds niet, overigens), maar ook wat betreft de methodische opbouw van de filosofische teksten van Rudolf Steiner. De methode van wetenschap wordt door hem gedifferentieerd voor de vier natuurrijken (GA 2: Grundlinien einer Erkenntnistheorie der Goetheschen Weltanschauung, hoofdstukken E en F), die tenminste vier verschillende wetenschappelijke methoden vragen. De filosofische methode zit daar niet bij en blijft dan buiten beschouwing. Daarom is in de dissertatie de ontwikkeling van Rudolf Steiners filosofie historisch aangepakt. Gaandeweg ontvouwt zich hoe de filosofische methode een synthese is van de vier wetenschappelijke methoden, als de meest omvattende en meest intensieve denkwijze. Kenmerkend zijn daarmee de betrokkenheid op de “fenomenen” (van de kennis of het ethische/bewuste menselijke handelen) en de gedachtevorming in dialectische stappen naar een gestructureerd samenhangend inzicht.

Vandaar de karakteristiek van de fenomenologie en dialectiek als de twee pijlers in de methodiek: “Phänomenologie und Idealismus”.’

Hierna komt Rudolf Steiners filosofische biografie aan bod, maar dat kunt u ter plekke nalezen. – De nieuwsbrief van 12 mei heeft een aankondiging van een ander interessant NU-symposium, dat als een invitational conference binnen twee weken zal plaatsvinden. Het is altijd goed om hiervan te weten:

‘Symposium “Impulsen voor een toekomstige gezondheidszorg” vrijdag 10 september

Tweemaal per jaar organiseert de Netwerkuniversiteit bijeenkomsten waar ook anderen dan alleen leden deelnemen. Na het drukbezochte symposium, in maart bij de VU in Amsterdam, wordt op vrijdag 10 september a.s. (14.30-20.30 in Zeist) de conferentie “Impulsen voor een toekomstige gezondheidszorg” gehouden.

Het symposium wordt georganiseerd door de Netwerkuniversiteit samen met de Iona Stichting en Weleda Nederland BV. De opzet van dit symposium is om op basis van wetenschappelijke gezichtspunten het debat over de toekomst van de gezondheidszorg in Nederland in een breed en duurzamer kader te plaatsen. Naast korte voordrachten uitmondend in vijf concrete actiepunten van een aantal deskundigen, wordt veel ruimte gegeven aan discussie met de zaal. Voorjaar 2011 zal dan, bij gelegenheid van een groter symposium over integratieve geneeskunde, een bundel verschijnen waarin de bijdragen van de sprekers en de gezichtspunten vanuit de discussie zijn opgenomen. Ook anderen dan de leden en belangstellenden van de NU worden uitgenodigd. Op die wijze kan het symposium een ontmoeting worden van vertegenwoordigers van antroposofische geneeskunde met die uit de bredere stroom van de integratieve geneeskunde.

Medewerking hebben toegezegd: Erik Baars, arts-epidemioloog, lector antroposofische gezondheidszorg Hogeschool Leiden (invloed wetenschap op gezondheidszorg); Jaap Sijmons, bijzonder hoogleraar gezondheidsrecht UU (invloed gezondheidsrecht op de gezondheidszorg); Pim Blomaard, onderzoeker VU (integriteit in de zorg); Guus van der Bie, arts en Docent Complementaire Geneeskunde en Medical Humanities aan de RUteU (de invloed van onderwijs op de inrichting van de gezondheidszorg); Arie Bos, huisarts, onderzoeker, en huisartsopleider VU (de invloed van onderwijs op de inrichting van de gezondheidszorg); Peter Kooreman, hoogleraar gezondheidseconomie U Tilburg (de kosten van de gezondheidszorg); Jan van der Greef, hoogleraar analytische chemie U Leiden/TNO (de brug van de systeembiologie naar complementaire geneeswijzen); Albert Peters, longarts Tergooiziekenhuizen (zelfsturing patiënt vanuit multidisciplinaire aanpak); gevraagd: Kim Putters, hoogleraar management van instellingen in de gezondheidszorg Erasmus Universiteit, en lid 1e Kamer voor de PvdA (politiek en de zorg); vertegenwoordiger Big Move (van voorlichting naar realisatie).

Eind juni volgt de definitieve uitnodiging, waarin ook de aanmeldingsprocedure te vinden is.’

Tsjonge, daar zullen veel bekenden, ook die hier al dikwijls ter sprake zijn geweest, tegen zijn te komen! Op de pagina met ‘Netwerkuniversiteit’ wordt dan ook nog dit overzicht gegeven:

‘Momenteel zijn ruim 100 wetenschappers lid van de Netwerkuniversiteit, terwijl daarnaast ± 300 personen als belangstellenden te boek staan.

Wat sinds de start in 2008 gerealiseerd is:
– een eerste conferentie over de antroposofische onderzoeksmethode (30 mei 2008)
– een tweede conferenties over de antroposofische onderzoeksmethode (16 januari 2009)
– invitational conference voor wetenschappers, beleidsmakers en leidinggevenden uit het maatschappelijke veld n.a.v. de studie Gaia Logica van Prof.Dr. Kees Zoeteman (19 juni 2009)
– conferentie over de invloed van het darwinistische denken op de geneeskunde, biologie, economie en pedagogie (11 september 2009)
– twee boekpresentaties: “Dwarskijken op Darwin” van Jan Diek van Mansvelt op 9 oktober en “de Kunst van het Zorgen” van Karen Wuertz en Hans Reinders op 19 oktober 2009
– openbare conferentie “Brein & Bewustzijn” in samenwerking met VUconnected (12 maart 2010)
– werkbijeenkomsten met Prof.Dr. Jaap Sijmons op basis van zijn dissertatie Phänomenologie und Idealismus in het Academiegebouw van de Universiteit Utrecht (9 april en 19 november 2010)
– maart en juni 2010: werkgroep vervolgonderzoeken op basis van de studie Gaia Logica van Prof.Dr. Kees Zoeteman
– invitational conference “Impulsen voor een toekomstige gezondheidszorg” (op vrijdag 10 september)
– behalve met Triodos Bank werd samenwerking opgebouwd met VUconnected, Iona Stichting, Weleda Nederland BV en met Antropia Cultuur- en Congrescentrum.’