Wrang

Een ‘klein stadje op zich’ schrijft het Brabants Dagblad bij monde van Aïda Jaber vandaag op zijn website.

‘Het wordt de eerste brede school mét zorg in Uden. De Ontmoeting aan de Bronkhorstsingel wordt een plek waar geleerd, gespeeld, gewoond en gezorgd gaat worden. (...) Na voltooiing van De Ontmoeting worden de gebouwen in gebruik genomen door vrije basisschool De Zevenster, peuterspeelzaal ’t Kabouterhofje, Kasteel Kiekeboe en de Stichting Zonnehuizen. Door de samenkomst van die gebruikers ontstaat een brede school met onderwijs, kinderopvang, buitenschoolse opvang en woonzorg. Dat alles op antroposofische basis. Ontwerper van De Ontmoeting is het Amsterdamse architectenbureau Alberts & Van Huut, dat bekend staat om haar organische ontwerpen.’

De directeur van de vrijeschool De Zevenster, Jeanne Vijverberg, mag in de krant komen vertellen wat de principes van het vrijeschoolonderwijs inhouden. Dan volgt een beschrijving van de gebouwen waar het project uit bestaat:

‘De Ontmoeting bestaat uit drie gebouwen. In het hoofdgebouw komen onder meer de Vrije School, kinderopvang, buitenschoolse opvang, een grote ontmoetingsruimte waar iedereen gebruik van kan maken en therapieruimtes. Verder komt er een unit waar ongeveer tien jong volwassenen van Stichting Zonnehuizen begeleid kunnen wonen, met een centrale woonkamer en slaapkamers. En bij de ingang van het terrein komt nog een gebouw met dagopvang van de kinderen met een handicap en logeerplaatsen voor kinderen waar ouders het moeilijk mee hebben. De totale bebouwde oppervlakte is 2500-3000 vierkante meter.’

Verder wordt in het artikel het woord gelaten aan projectleider Ad van Laarhoven, die in opdracht van toekomstig verhuurder SVUwonen controleert of alles volgens plan verloopt. Bewonderend zegt hij over het nieuwe gebouw:

‘“Niets is recht. Zelfs de kozijnen niet. Je krijgt een speels effect. De keerzijde van de medaille is dat het veel moeilijker bouwen is dan traditionele bouw. De bouwers zijn constant aan het meten. En voor de timmerlieden is het af en toe echt figuurzagen geweest”, zegt Ad van Laarhoven. Het speelse effect komt ook nog eens tot leven door het vele kleurgebruik. Zo wordt er gebouwd met drie kleuren bakstenen, in terracotta-tinten, maar er wordt ook hout toegepast. De raamkozijnen worden in zes kleuren rood, blauw en groen uitgevoerd. Zelfs de latijen wordt in de kleur van de kozijnen gespoten. Jeanne Vijverberg verheugt zich enorm op de verhuizing volgend schooljaar naar de nieuwbouw. Samen met de 113 leerlingen wordt ook elke keer een bereikte mijlpaal gevierd. Zo kregen ze onlangs een gebakje toen het hoogste punt was bereikt. De directeur van De Zevenster benadrukt dat De Ontmoeting ook een functie naar de buurt en de wijk moet hebben. Dat er in het verleden bezwaren waren tegen de bouw van omwonenden, hoeft samenwerking niet in de weg te staan. “Dat waren specifiek bezwaren tegen de massa van het bouwwerk, niet tegen de toekomstige gebruikers.”’

En daarmee komen we bij de bijzondere historie van dit project. Die is het vermelden waard. Nog op 18 april meldde het Brabants Dagblad bezwaren van omwonenden tegen de komst van deze brede school:

‘In het ietwat verouderde bestemmingsplan staat dat dakgoten van gebouwen op en rond het Landschrijversveld niet hoger dan tien meter mogen zijn. De raadsman van een elftal bezwaarmakende omwonenden beweerde dat de goten op sommige punten hoger dan tien meter zijn en dat is in strijd met het bestemmingsplan. Meer nog dan de hoogte van de goten hebben de omwonenden bezwaar tegen de omvang van het nieuwe gebouw, dat volgens hun niet in de buurt zou passen. Verder tekende de raadsman aan dat er behalve een nieuwe school ook zorgwoningen en logeerwoningen zijn gepland in het gebouw. Die woningen maken deel uit van een zorgcomplex.’

Uit het nieuwsbericht blijkt verder dat het ook in strijd zou zijn met het bestemmingsplan, omdat dit alleen gebouwen voor maatschappelijke doeleinden toestaat. Volgens de gemeentewoordvoerster waren de zorgwoningen echter niet zo maar vrije marktwoningen, maar gebonden aan de antroposofische zorgstichting die zowel de school als de woonzorgappartementen gaat runnen. Op die manier krijgen die dus wel degelijk een maatschappelijke bestemming.

‘In ieder geval gaat de Raad van State aan de hand van de bouwtekeningen uitzoeken of het gebouw in het bestemmingsplan past. Een schorsing zou de initiatiefnemers slecht uitkomen omdat de aannemer als is begonnen met het leggen van de fundering. Als de Raad de bouwvergunning schorst moet de bouw worden stilgelegd. Uitspraak volgt over enkele weken.’

De gemeenten Uden heeft zich vierkant achter het project geschaard. Zij heeft immers al langer het plan om brede scholen te realiseren:

‘In 2008 moeten er vier brede scholen in Uden zijn. De eerste brede school, Germenzeel, is in 2002 in gebruik genomen. Germenzeel huisvest twee basisscholen, een kinderopvang, een wijkraad en een sportvereniging. Momenteel is de gemeente druk bezig met plannen voor de ontwikkeling van de tweede brede school, de Ontmoeting. De Ontmoeting komt aan Landschrijversveld, op de plaats waar de voormalige Bedirschool stond.

[De vorige alinea stond in ieder geval tot 8 augustus nog op de website; nu is die weggevallen. In de “Notitie Brede School”, via dezelfde website te vinden, is nu alleen sprake van een pilot in Germenzeel. Het volgende gedeelte staat wel nog steeds op de website, MG]

De Ontmoeting gaat een unieke plaats innemen in Uden en omgeving. Hier komen namelijk onderwijs, kinderopvang en buitenschoolse opvang samen met een logeerhuis en verblijfhuis met groepsruimten en therapieruimten voor in totaal twaalf cliënten van Stichting Bronlaak-Heimdal. De Stichting biedt zorg- en dienstverlening aan kinderen en volwassenen met een ontwikkelingsstoornis. De aula van De Ontmoeting wordt een multifunctionele ruimte waar ook wijkactiviteiten kunnen worden gehouden.

De komende jaren krijgen de Bitswijk en Uden-Zuid ook een brede school. Over de invulling hiervan wil de gemeente graag praten met mogelijke participanten, wijkbewoners en andere betrokkenen om hun wensen en visies zo veel mogelijk in de brede school op elkaar af te stemmen.’

Op de website van Zonnehuizen stond in het voorjaar al te lezen:

‘De Ontmoeting wordt een plaats met een rijkdom aan sociale interactie, het wordt een ontmoetingsplaats voor jong en oud. Kinderen en volwassenen met en zonder ontwikkelingsstoornis ontmoeten elkaar, leren samen, leven samen en werken samen. Zij zullen elkaar aanvullen, helpen en dragen. Zo zal dit project zijn naam waar maken.’

Verheugd kon worden gemeld dat ook de plaatselijke wethouder erbij betrokken was. Klaarblijkelijk waren alle moeilijkheden met het bestemmingsplan uit de weg geruimd:

‘Op 16 mei is het feestelijke startsein gegeven voor de bouw van het nieuwe initiatief “De Ontmoeting” in Uden. (...) Leerlingen van vrije school de Zevenster openden de feestelijkheden met muziek en dans op de bouwplaats. Daarna werden de door de kinderen geschilderde voorstellingen, welke zijn aanbracht op de bouwhekken onthuld door wethouder Hidde Nota. Vertegenwoordigers van Stichting Volkshuisvesting en bouwbedrijf Wagemakers onderstreepten in hun openingswoord de bijzondere samenwerking.’

De naam van de ‘voormalige Bedirschool’ in Uden is gevallen. Die klinkt bekend. Hoe zat dat ook alweer? Daar is inderdaad een hele geschiedenis mee verbonden. Op internet is er veel over deze islamitische school te vinden. De eigen website bericht bijvoorbeeld:

‘Basisschool Bedir (Volle Maan) is in 1992 opgericht. De school is centraal in Uden gehuisvest, vlakbij het busstation en de A50. De school vervult een regionale functie. Een klein deel van de leerlingen komt uit Uden. De andere kinderen komen uit omliggende gemeenten, zoals Oss. Zij worden met een schoolbus opgehaald en teruggebracht. De school telt ongeveer 156 leerlingen, verdeeld over de groepen 1 tot en met 8. Dat betekent dat we over het algemeen in kleine groepen werken.’

Op 1 februari 2006 kwam het volgende nieuws over de toekomst van de school naar buiten:

‘Bedir blijft in Uden, ook als een aanvraag voor een islamitische school in Oss wordt gehonoreerd. Dat zegt een woordvoerder van de Stichting Primair Onderwijs op Islamitische Grondslag, waar de Bedir-school onder valt, bij Omroep Brabant.

De school wil ook graag, volgens wethouder Nota van Uden, op de huidige locatie blijven. Dit omdat het huidige pand aan de Aldetiendstraat in Uden nu optimaal beveiligd en uitgerust is voor Bedir.

Na de brand op 9 november 2004 verhuisde Bedir naar de Aldetiendstraat. Daar werd eind maart vorig jaar opnieuw brand gesticht. Vervolgens werd de vraag gesteld of het niet beter was een nieuwe Bedir-school in Oss te beginnen. De politiek in Oss wees in eerste instantie de aanvraag van het bestuur van Bedir, Simon, af.’

Bedir bevindt zich ook nu nog altijd in Uden, zo blijkt uit de website. Maar dit bericht roept wel de gebeurtenis in herinnering, waardoor Uden korte tijd wereldnieuws werd. Ik loop de feiten af, deels in omgekeerde chronologische volgorde. Op 29 maart 2005 kwam het bericht over ‘Brand bij Islamitische Basisschool Bedir Uden’:

‘De islamitische basisschool Bedir in Uden is zondagavond opnieuw het doelwit geworden van een aanslag. Onbekenden gooiden even na 21.00 uur een molotov-cocktail door een raam naar binnen. De brandweer was zeer snel ter plaatse en kon voorkomen dat het schoolgebouw uitbrandde. De schade bleef ditmaal beperkt tot wat brand- en roetschade in een klein lokaal aan de Aldetiendstraat. In november 2004 brandde het schoolgebouw van Bedir aan Landschrijversveld helemaal af. Die brand bleek aangestoken door jeugdige Udenaren. Enkele maanden geleden nam Bedir het schoolgebouw aan de Aldetiendstraat in gebruik. Honderden Udenaren van Turkse afkomst stonden zondagavond aangeslagen te kijken hoe opnieuw rook uit het gebouw kwam. Gelukkig bleef de schade beperkt.’

Een kleine twee maanden later, op 18 mei 2005, meldde het ANP:

‘De rechtbank in Den Bosch heeft de pers bijzondere toegang verleend om de rechtszitting tegen de vijf minderjarigen, variërend in leeftijd van 14 tot 17 jaar, gedeeltelijk te kunnen bijwonen.’

Het ging om het volgende:

‘De vijf tieners die worden verdacht van brandstichting in de islamistische basisschool Bedir in Uden en van een poging tot brandstichting in de Udense moskee, hoeven van het Openbaar Ministerie niet meer de cel in. Officier van justitie S. Lukowski eiste woensdag tot 240 dagen cel. Het grootste deel daarvan moet volgens hem voorwaardelijk worden opgelegd, zodat de verdachten niet meer de cel in hoeven. Het vijftal bracht vorig jaar al enkele weken in voorlopige hechtenis door. Naast de voorwaardelijke celstraf eiste Lukowski taakstraffen van 160 en 180 uur en een verplicht contact met de reclassering.’

Het betrof een zeer ernstige zaak, die Nederland bijna in een shock bracht:

‘De Udense basisschool Bedir ging op 9 november 2004 in vlammen op, na brandstichting met behulp van een molotovcocktail. Drie dagen eerder was op soortgelijke wijze geprobeerd de moskee in brand te steken. Rond 20 november pakte de politie een groep plaatselijke vmbo-leerlingen op, die bekenden achter de aanslagen te zitten.

Volgens Lukowski gaat het om “racistische aanslagen”. Daarbij verwees hij naar de leuzen die direct voor de brandstichting op de muren van de Bedir-school waren gekalkt. Ook benadrukte hij dat de beide brandstichtingen zijn voorafgegaan door het smeden van plannen daartoe.

Directe aanleiding voor de aanslagen vormde de moord op Theo Van Gogh, op 2 november in Amsterdam. Volgens de verdachten werd daar op school, die ook een groot aantal allochtone leerlingen telt, veelvuldig over gesproken en gediscussieerd. (...)

Op de avond van 6 november ging er eerst een steen door de ruit en vervolgens de brandbom. Deze ketste af op een deel van het kozijn, waardoor de poging mislukte. Officier Lukowksi wees erop dat er zich op dat moment twee personen in het theehuis van de moskee bevonden. De betrokken verdachten zeggen dat niet te hebben geweten.

Drie dagen later stichtten drie andere jongens (onder wie de jongste, 14-jarige verdachte) brand in de Bedir-school. Zij zeggen geschrokken te zijn van de gevolgen van hun daad – het zou niet de bedoeling zijn geweest het hele gebouw, dat plaats bood aan 111 leerlingen, in de as te leggen. Ter zitting zeiden zij woensdag spijt te hebben van hun daad.

Een vertegenwoordiger van de ouderraad van de Bedir-school gaf de rechtbank aan dat de gevolgen van de brand groot zijn geweest. Vele leerlingen zijn nog zeer angstig en vrezen dat zij opnieuw doelwit zullen worden van een aanslag. In maart is geprobeerd het nieuwe onderkomen van de school in brand te steken.’

Dus zo was het verhaal van het ‘Landschrijversveld, op de plaats waar de voormalige Bedirschool stond’. Een heel wrang verhaal. Dat gaat over een plek waar nu het genoemde en geroemde initiatief De Ontmoeting aan het ontstaan is. Sander Donkers en Robert van de Griend schreven meteen op 20 november 2004 in Vrij Nederland een uitgebreide reportage over de toestand destijds in Uden.

‘Er is nog geen etmaal verstreken sinds de school met molotovcocktails in lichterlaaie werd gezet. Daarmee bereikte de golf van geweld en aanslagen die sinds de moord op Theo van Gogh door Nederland waart, ook deze welvarende en een tikje saaie gemeente. Dat dit kon gebeuren in Uden is voor velen nauwelijks te bevatten.’

Niet alleen burgemeester Joke Kersten en wethouder Hidde Nota, maar bijvoorbeeld ook minister-president Jan Peter Balkenende komt in de reportage op de proppen. Om te trachten de paniek te bezweren.

‘De waarnemend burgemeester zucht. Koud vijf weken is ze in dienst van het doorgaans zo rustige Uden. En dan dit. Zo ging het ook in het Limburgse Grubbenvorst, dat zes weken na haar aantreden getroffen werd door een watersnoodramp. En in Asten werd tijdens haar tijdelijke burgemeesterschap een varkensboer vermoord door een Koerdische crimineel. “Het lijkt wel of ik het áántrek,” zegt Kersten met een flauwe glimlach. Maar die ervaringen hebben haar ook geleerd wat te doen in zo’n crisissituatie. De gemoederen sussen, dát is haar prioriteit. “Je moet als bestuurder de emoties terugbrengen tot de juiste proporties. Het komt op de mensen hier ernstiger over dan het is, omdat je in een dorp nou eenmaal niet zoveel meemaakt. Het was een vreselijk incident, maar ik heb totaal niet de indruk dat het in Uden uit de hand zal lopen.”’

Allemaal hadden ze hetzelfde doel: de gemoederen tot bedaren brengen. Dat is nu, vier jaar later, duidelijk goed gelukt. Wie denkt er nog aan die angstige dagen in november? Maar hoe mooi het nieuwe complex ook mag worden, als je van alle feiten weet hebt en die op een rijtje zet, blijft er toch iets wrangs hangen.