Sterfdag

Het is vandaag de 66e sterfdag van Ita Wegman. Op de website van Uitgeverij Christofoor staat over haar:

‘Ita Wegman legde samen met Rudolf Steiner de basis voor de antroposofische geneeskunde. In 1921 stichtte zij de eerste antroposofische kliniek in Arlesheim (Zwitserland). Ze ontwikkelde onder andere een speciale massagetherapie, die bekend staat als ritmische massage.’

Er is over haar (in het Nederlands tenminste) niet zo veel te vinden; ook niet op internet. Er is jaren geleden een boekje van Ed Taylor over Ita Wegman verschenen bij Uitgeverij Pentagon, maar dat is uitverkocht. In de eigenzinnige taalbehandeling van deze uitgeverij wordt dit als volgt aangeprezen:

‘Met veel elan neemt de auteur ons mee op zijn toch door het leven van de nederlandse arts Ita Wegman. Helder beschrijft hij haar jeugdjaren in Indonesië. Dan volgen beeldende beschrijvingen van onder meer haar medicijnenstudie, haar vegetariër-zijn, haar vertek naar Dornach, haar momenten van twijfel en beproeving, haar kontakt met de patiënten. Speciale aandacht in het boek krijgt haar ontmoeting en samenwerking met Rudolf Steiner; samen kreëerden zij immers het fundament voor een nieuwe, intuïtieve geneeskunde.Met vele foto's, sommige niet eerder gepubliceerd, en faksimilé's.’

(Het woord ‘vertek’ zal wel niet zo bedoeld zijn.)

Verder heeft Uitgeverij Kamerling nog in 2006 een boek uitgegeven, ‘Kiemen voor een spirituele cultuur. Biografische schetsen van twaalf antroposofen in de 20e eeuw’, waarin ook een zeer verhelderend hoofdstuk over Ita Wegman door Jonas van der Sloot.

Op 16 juli 2008 besteedde ik in mijn bijdrage over het ‘Overlijden van Emanuel Zeylmans van Emmichoven’ aandacht aan de ‘biografische documentatie’ in drie delen die door hem begin jaren negentig over Ita Wegman zijn geschreven en waarin zij ten volle wordt gerehabiliteerd. In de geschiedenis van de Algemene Antroposofische Vereniging heeft zij een zwaar lot ondergaan, vanwege zwartmakerij en andere verdachtmakingen. Peter Selg is iemand die na Emanuel Zeylmans veel over haar heeft gepubliceerd (in het Duits). In de eerste, hier al eerder geciteerde nieuwsbrief van de Haagse Boekerij wordt hij speciaal genoemd, onder de titel ‘Peter Selg update’ (klik daarvoor op ‘Antroposofie’):

‘Wat je er verder ook van vindt, Peter Selg is zonder twijfel degene die sinds enkele jaren de ranglijst van antroposofische publicisten aanvoert, qua “output” dan. Verder getuigen zijn publicaties zonder uitzondering van een welhaast “driftige” studiewoede. Het aandeel noten en bijlagen is meestal aanzienlijk.

Veel van de dunnere boekjes zijn de neerslag van voordrachten die hij op vele plaatsen houdt. En tenslotte is ook nog de breedte van zijn onderwerpskeuze indrukwekkend, getuige het beknopte overzicht hieronder van in 2008 verschenen boeken. (...)

In 2008 begon Peter Selg binnen het kader van het Ita Wegman Institut für anthroposophische Grundlagenforschung een eigen uitgeverij. (...)

Komend voorjaar komt Peter Selg voor een aantal voordrachten naar Den Haag en Driebergen-Zeist. We houden u op de hoogte.’

Van die komst naar Nederland heb ik tot nu toe nog niets vernomen. Wat Selg allemaal expliciet gepubliceerd heeft over Ita Wegman (bij verschillende uitgeverijen) is beter te zien op de website van dat ‘Ita Wegman Institut’:

‘B. Studien zu Ita Wegman
– “Ich bin für Fortschreiten.” Ita Wegman und die Medizinische Sektion. Dornach 2002.
– Die letzten drei Jahre. Ita Wegman in Ascona 1940-43. Dornach 2004.
– Geistiger Widerstand und Überwindung. Ita Wegman 1933-35. Dornach 2005.
– Sterben, Tod und geistiges Leben. Die Kondolenzbriefe Ita Wegmans und das Todesverständnis der anthroposophischen Geisteswissenschaft. Dornach 2005.
– Ita Wegman und Arlesheim. Dornach 2006.
– “Ich bleibe bei Ihnen.” Rudolf Steiner und Ita Wegman. München, Pfingsten 1907. Dornach, 1923-1925. Stuttgart 2007.
– Liane Collot d’Herbois und Ita Wegman. Dornach 2008.
– (Hg.) Ita Wegman: Erinnerung an Rudolf Steiner. Arlesheim 2009.’

Bij de lijst met tijdschriftartikelen staat bij 2008 ook deze vermeld:

‘Emanuel Zeylmans van Emmichoven †. Der Biograph Ita Wegmans. Das Goetheanum. Nachrichtenblatt. 2008; 42: 1-4.’

Het ‘Nachrichtenblatt’ is het internationale tijdschrift voor de leden van de Algemene Antroposofische Vereniging, uitgegeven door deze organisatie in Dornach, Zwitserland. In dat bewuste artikel uit oktober 2008 schreef Peter Selg dat Emanuel Zeylmans de laatste zeven jaar van zijn leven intensief werkte aan een publicatie, met als onderwerp het meditatieve leven dat Ita Wegman leidde, dankzij de meditaties die Rudolf Steiner aan haar had gegeven. Zeylmans overleed voordat hij dit had kunnen voltooien. Maar hij, Peter Selg, zou het afmaken en vervolgens uitbrengen op 4 maart 2009, de 66e sterfdag van Ita Wegman. Van dit boek is momenteel nergens sprake, ik kom het helemaal niet meer tegen. Wel is er kort geleden een artikel van Peter Selg in het weekblad ‘Das Goetheanum’ verschenen naar aanleiding van deze 66e sterfdag, ‘Ein wunderbarer Mensch’ geheten. Die bijzondere mens in de titel is trouwens niet Ita Wegman, maar Rudolf Steiner. Het is geschreven met het oog op de in de lijst hierboven laatst genoemde uitgave, een herinneringsboek.

In het artikel van Selg wordt overigens verwezen naar een ander artikel, over de juiste geboortedatum van Rudolf Steiner (niet 25, zoals sommigen menen, maar 27 februari), ‘den Beitrag von Günter Aschoff in diesem Heft’. Dat artikel is hier te vinden.

Nog even terug naar Nederlandse uitgaven van Ita Wegman. Uitgeverij Pentagon in Amsterdam heeft er twee: ‘Michaël’ en ‘Oude en nieuwe mysteriën’ (dat uitverkocht is). Over ‘Michaël’ schrijft zij:

‘Als geen ander heeft de nederlandse arts Ita Wegman zich beziggehouden met de meest uiteenlopende aspekten van Michaël, gezien vanuit het perspektief van de antroposofische geesteswetenschap. Als naaste medewerker van Rudolf Steiner was zij nauw betrokken bij diens geestesonderzoek. Na zijn dood zette Ita Wegman een deel van zijn werk voort en publiceerde een vervolg op Steiners Michaëlbrieven. Voorts schetst zij in enkele hoofdstukken de werking van Michaël op ons lichaam en in onze ziel. En in machtige beelden geeft zij als het ware een beschrijving van de “levensloop” van Michaël. Uitermate boeiend en diepgaand studiemateriaal over de geest van onze tijd. Rijk geïllustreerd in zwart/wit en kleur.’

En over ‘Oude en nieuwe mysteriën’:

‘De nederlandse arts Ita Wegman schreef een unieke serie artikelen en brieven, in samenspraak met Rudolf Steiner tot stand gekomen, over de “binnenkant” van de oude mysterieplaatsen: wat gebeurde er en wat stelde men zich tot doel? En hoe zien de moderne mysteriën er in deze tijd uit? Helder en beeldend beschreven, rijk geïllustreerd.’

Zij was echter geen echte schrijfster, ook geen echte spreekster trouwens. Haar kracht school in andere dingen. Toch stamt een heel belangrijk boek voor de antroposofische medische beweging (mede) van haar, namelijk dat wat zij samen met Rudolf Steiner schreef. Hiervan staat een nieuwe uitgave op stapel:

‘Grondslagen voor een verruiming van de geneeskunde
Verschijnt in: mei

Dit boek schreef Rudolf Steiner samen met de Nederlandse arts Ita Wegman in de laatste jaren van zijn leven. Het verbindt inzichten uit de antroposofische fysiologie en natuurwetenschap met de medisch-therapeutische praktijk. Toen het in 1925 verscheen, waren in verschillende Europese landen waaronder Duitsland, Zwitserland, Nederland, Frankrijk, Engeland en Oostenrijk reeds enkele antroposofische artsen werkzaam. Het boek was bedoeld om voor een algemeen publiek duidelijk te maken waar het in de antroposofische geneeskunde, als uitbreiding van de toen bestaande reguliere geneeskunde, om gaat. Zo vindt men hier naast fundamentele inzichten in de fysiologie van de mens tevens voorbeelden van toepassingen van de antroposofische geneeskunde in het algemeen en in specifieke ziektegeschiedenissen. Ten slotte bevat het boek beschouwingen over geneesmiddelen die door Steiner zelf ontworpen zijn, zoals het hoofdpijnmiddel Biodoron en het middel tegen hooikoorts Gencydo. Het nawoord van arts en onderzoeker Christa van Tellingen gaat in op de achtergronden en de ontstaansgeschiedenis van het boek, en op de structuur ervan.’