College

Het is waarschijnlijk wat veel informatie voor één dag, maar vooruit, het moet maar (alsof het de andere keren veel minder is...). Het heeft allemaal op de een of andere manier met Lievegoed te maken.

Het begint met een vermelding op de weblog van Jeroen Lutters. Het laatst heb ik daarover bericht op 9 december 2008 in ‘Naamsverandering’. Op zijn weblog presenteert hij zichzelf als volgt:

‘Sinds ongeveer 2001 ben ik werkzaam aan de Hogeschool Utrecht (Faculteit Educatie) achtereenvolgens in management, onderzoek en onderwijs. Sinds 1991 ben ik betrokken bij het Bernard Lievegoed College for Liberal Arts (voorheen Vrije Hogeschool) eerst als docent kunst- en cultuurgeschiedenis, daarna als directeur en vanaf 2005 als Voorzitter van het College van Bestuur. Het BLCLA is een particuliere Hogeschool die zich al meer dan 30 jaar richt op onderwijs in de Liberal Arts. Tot mijn belangrijkste activiteiten behoren onderzoek en onderwijs. De methodiek die ik heb ontwikkeld en die ten grondslag ligt aan mijn onderzoek en onderwijs heet “Art Based Learning”: het leren van kunst.’

Nu schreef hij twee weken geleden, op 4 september, op zijn weblog over ‘Liberal Arts & Amsterdam’:

‘Na het Bernard Lievegoed College for Liberal Arts (BLCLA), het Utrecht University College, het University College Maastricht, de Roosevelt Academy is dit jaar ook het Amsterdam University College van start gegaan. Kenmerkend is de brede bachelor, de internationale oriëntatie, en het kleinschalig streven naar excellentie. University Colleges kennen veel overeenkomsten. Het BLCLA neemt niettemin (nog steeds) een aparte plaats in als gevolg van de terugkerende combinatie van vier leerlijnen waar de studenten mee werken: (1) een verdiepende filosofie, (2) een fundamenteel artistieke benadering (3) een brede intellectuele vorming (4) een praktische geëngageerde oriëntatie.’

Twee dagen hiervoor had hij geschreven over ‘Liberal Education & Politiek’:

‘Ronald Plasterk, minister van OCW, heeft ondermeer in het NRC van 1 september 2009 te kennen gegeven dat hij wil naar een meer gedifferentieerd HO stelsel. Daarvoor wil hij het binaire stelsel doorbreken, wat goed mogelijk is sinds de invoering van de BaMa structuur. Hij noemt als voorbeeld het zogenaamde Californische Model dat trapsgewijs uitgaat van:

– Community Colleges
– Liberal Arts Colleges
– University of Applied Science
– Research University

Een commissie van wijze mannen zal in maart 2010 een advies uitbrengen omtrent een stelselherziening. Deze politieke ontwikkeling biedt nieuwe mogelijkheid om de Liberal Arts impuls in Nederland verder uit te werken, niet alleen binnen het WO, maar ook binnen het HBO. De belangrijkste stakeholders – de Universiteiten, de HBO instellingen, de studenten en de docenten, de politieke partijen – lijken allemaal welwillend.’

Opvallend is verder, helemaal onderaan bij ‘Onderwijs’, het volgende dat hij onder meer schrijft bij ‘Academische Scholen’, over een ‘Vrije Academische Opleidingsschool’:

‘Tot nu toe zijn er geen Vrije Academische Opleidingsscholen bekend. Om deze ontwikkeling in gang te zetten is overleg gaande met een aantal vrije scholen op VO niveau. Onderzocht wordt de mogelijkheid om te komen tot een vorm van Academische Opleidingsschool die past bij de identiteit en het programma van de Vrije School.’

Op 18 juli 2008 in ‘De Vrije Hogeschool’ kon ik refereren aan een interview met hem in Motief in 2002, waar hij onder meer dit zei:

‘Ik ben momenteel in contact met de Bond van Vrije Scholen. In de positie waarin ik nu zit, kan ik misschien ook iets voor de vrijeschool en de lerarenopleiding van Hogeschool Helicon betekenen. Ik heb nu gesprekken samen met Ton ten Böhmer en Peter Schukking van de Bond en Chris Wissenburg van Hogeschool Helicon. Zij zijn er ook van doordrongen dat er iets anders moet gebeuren met het onderwijs op hogescholen. We zoeken naar samenwerking, naar chemie.’

Op 3 september schreef hij nog op zijn weblog over ‘Leren van kunst’:

‘In het tijdschrift Trajectum van september is vandaag een interview met mij (van Jasmijn Masius) verschenen over Art Based Learning. Het interview gaat vooral in op het belang van kunst in het Hoger Onderwijs als bron van informatie. Voor de volledige publicatie zie www.trajectum.hu.nl.’

Daar natuurlijk naartoe gesneld, en inderdaad staat er ‘Interview: Jeroen Lutters – De kunst van Art Based Learning’:

‘Goed nieuws: een uurtje met je ogen dicht naar de nieuwe Arctic Monkeys op je iPod luisteren, ronddwalen in het museum of naar Quentin Tarantino’s Inglorious Basterds bestempelen we niet langer meer als SOGgen (studie-ontwijkend gedrag). Tenminste, als je er de Art Based learning theorie op nahoudt. Oftewel: leren en onderzoeken via kunst.

“Door je aandachtig met kunst bezig te houden, erover na te denken, erover te praten, kun je je creatieve geest trainen”, legt cultuurhistoricus en bedenker van deze methode, Jeroen Lutters (50) uit. En zo’n creatief brein kan een handige eigenschap zijn bij het oplossen van bijvoorbeeld onderzoeksvraagstukken. Hoe dit precies werkt, omschrijft Lutters in zijn onlangs verschenen boek De poëtische taal van de adolescent. Hierin behandelt hij de aspecten van de zogenaamde Art Based methodiek rondom het thema adolescentie. Door middel van voorbeelden uit de kunst, zoals muziek van Belle and Sebastian, filmklassieker Edward Scissorhands en foto’s van Rineke Dijkstra, doorloopt Lutters de verschillende onderzoeksfases (oriëntatie, probleemstelling etc). Lutters neemt de lezer aan de hand en geeft inzicht op zijn zelfstudie naar de complexiteit, de ontwikkeling en de schoonheid van de schemerperiode tussen de jeugd en volwassenheid. Het resultaat is een format dat toepasbaar is op verschillende sociale studies en educatie.’

U kunt Jeroen Lutters echter binnenkort in levende lijve bewonderen, in Antwerpen, zo schrijft hij op de pagina over ‘Onderwijs’ in ‘Boekenpodium’:

‘Op 19 september organiseert uitgeverij Garant/Maklu in Antwerpen een boekenpodium voor het non-fiction boek met bijdragen van een aantal internationaal belangrijke beleidsmakers, cultuurdragers en wetenschappers, waaronder de minister van onderwijs maar ook de acteur Jan Decleir. Op het boekenpodium zal ik een lezing geven met als thema “Aandacht voor Anders-Zijn”. Het maatschappelijk belang van Liberal Education, als aanvulling op een smalle Professional Education zal daarbij worden onderstreept. Voor meer zie http://podium.garant-uitgevers.eu.’

Die website is helemaal aan ‘Het Boekenpodium’ het aankomend weekend gewijd, met op zaterdag om

‘14.00 Drs. Jeroen Lutters
Aandacht voor anders-zijn – meer’

Waarbij bij dit ‘meer’ weer staat:

‘Een student is voor menigeen in de eerste plaats een deelnemer aan het hoger onderwijs. Hij is echter ook een (post)adolescent. Hij bevindt zich in een levensfase die zich vooral kenmerkt door de wens van het anders-zijn. Het onderwijs houdt daar onvoldoende rekening mee. De focus ligt te eenzijdig op een smalle “professional education”. Dat kan tot maatschappelijke ontploffingen leiden. Hoe kan “liberal education”, met belangstelling voor de uniciteit van ieder mens, helpen het evenwicht te herstellen? Hoe kan meer aandacht voor het bruto nationaal geluk een bijdrage leveren aan het bruto nationaal product?’

Dit is natuurlijk allemaal naar aanleiding van zijn boek, dat inderdaad bij Uitgeverij Garant is verschenen. In de prospectus ‘Nieuwe boeken Najaar 2009’ vind ik als eerste dit boek voorgesteld (op bladzijde 3):

‘J. Lutters, De poëtische taal van de adolescent. Over de schoonheid van het anders-zijn

Dit boek behandelt de adolescentie in de kunst. Adolescentie in fictie wordt benaderd als een complex taalspel. Op bijzonder oorspronkelijke wijze legt de auteur uit, met behulp van de Art Based Learning-methodiek, hoe door het bestuderen van kunst heel veel te leren valt over de schoonheid, het ‘anders-zijn’ van de adolescent. De poëtische kant, het afwijkende karakter van de adolescent, staat daarbij centraal; niet als probleem, maar als verworvenheid.

Uitgebreid wordt ingegaan op de fictieve biografie Orlando, Virginia Woolfs icoon van de eeuwige adolescent. Orlando leeft 400 jaar en transformeert van man naar vrouw. Zij/hij is een estheet, een minnaar, een mysticus, een rebel, een nomade, een queer, een performer.

Steeds wordt de relatie gelegd met de hedendaagse kunst en cultuur: van een film als Dear Wendy tot de muziek van Kurt Cobain. De prikkelende multidisciplinaire aanpak maakt het boek geschikt voor alle studenten/docenten in de humaniora: kunst, pedagogiek zowel als sociologie en filosofie. Het is verder bedoeld voor iedereen die geïnteresseerd is voor het esthetisch spel dat adolescentie heet.

Uit de Inhoud:

Proloog (Fotografie - Muziek - Film) – Identiteit (Dichter - Dromer - Mysticus - Asceet - Minnaar - Estheet) – Alteriteit (Vrouw - Nomade - Rebel) – Fictiviteit (Queer - Kunstenaar - Performer) – Epiloog.

Jeroen Lutters, cultuurhistoricus, is docent-onderzoeker bij het Kenniscentrum Educatie van de Hogeschool Utrecht. Daarnaast doceert hij aan verschillende kunstacademies. Hij is ook voorzitter van het bestuur van het Bernard Lievegoed College for Liberal Arts in Utrecht.’

‘Verschenen’ staat eronder vermeld. Blader ik deze prospectus een beetje verder door, kom ik op bladzijde 24 nog een opmerkelijk boek tegen:

‘K. Wuertz & J.S. Reinders, De kunst van het zorgen. Over verbinding in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking

Vele ontwikkelingen in de zorgsector worden de laatste jaren beheerst door het streven naar verbetering van kwaliteit. Het uitgangspunt van overheid en zorgverzekeraars is dat kwaliteit “meetbaar” moet zijn. Door het vaststellen van uitkomstmaten, zogenaamde outputindicatoren, wil men het resultaat van verbetertrajecten op wetenschappelijke wijze kunnen vaststellen. Dit streven naar kwantificering heeft een effect op wat onder kwaliteit wordt verstaan. Wat niet of nauwelijks meetbaar is, valt alleen al daardoor buiten het begrip kwaliteit. Meetbare eenheden zijn bijvoorbeeld het aantal meldingen van incidenten en calamiteiten of van vrijheidsbeperkende maatregelen. Minder meetbaar zijn bijvoorbeeld die aspecten van goede zorg die betrekking hebben op de relatie tussen zorgverleners en cliënten.

Juist die aspecten worden in dit boek naar voren gehaald. Dat gebeurt door middel van een cultuurantropologische studie over het thema “verbinding” in een dagelijkse zorgpraktijk. Het betreft een woonhuis voor mensen met een verstandelijke beperking. Het verlenen van goede zorg aan deze mensen is een kunst, de kunst van het zorgen, waarin het erom gaat mensen tot bloei te laten komen. Voor mensen met een beperking is het van belang om zich met de wereld om hen heen te kunnen verbinden. Daarin komen ze tot ontwikkeling van mogelijkheden die anders verborgen blijven. Dit lukt echter alleen wanneer zorgverleners erin slagen om eerst zelf een verbinding met deze mensen aan te gaan. Kwaliteit van zorg is kwaliteit van wat zich tussen mensen afspeelt, veel meer dan van veiligheidsprocedures en systemen.

Uit de Inhoud:

‘Verbinding’ als kern van antroposofische zorgpraktijk – Professionele relatie als verbinding – Verbinding met het lichaam I – Verbinding met het lichaam II – Verbinding door spraak en taal – Spreken als sociaal gebaar – Belichaming van antroposofische zorg.

Karen Wuertz is extern onderzoeker bij de Bernard Lievegoed Leerstoel van de Vrije Universiteit Amsterdam. Hans Reinders is hoogleraar ethiek aan de Vrije Universiteit Amsterdam en bij de Bernard Lievegoed Leerstoel.

ISBN 978-90-441-2524-5 NUR 848/743 W, 16 x 24 cm, ca. 150 blz. ca. € 19. Verschijnt in oktober’

Kijk eens aan, dit is dus het boek dat Hans Reinders al aankondigde op 15 mei van dit jaar, in zijn lezing tijdens de derde ‘Ontmoeting rond de Bernard Lievegoed leerstoel’. Hans Reinders, dat is u vast bekend, is de houder van de Bernard Lievegoed leerstoel. Een verslag van deze bijeenkomst verscheen in De Digitale Verbreding; het lijkt erop dat ik dat niet ook nog een keer op deze weblog geplaatst heb. Dat is er blijkbaar helemaal niet van gekomen. Misschien doe ik dat bij een andere gelegenheid nog eens; aangezien dit bericht al lang genoeg wordt laat ik het nu achterwege (en wie wil kan het natuurlijk terugvinden in De Digitale Verbreding, Uitgave 7).

Waar ik namelijk nog heen wil, is naar het Bernard Lievegoed College for Liberal Arts (voorheen Vrije Hogeschool dus). Hoe staat het daar momenteel mee? We spoedden ons nu weer naar de website van dit ‘College’. Daar zie ik op de homepage bijvoorbeeld staan:

‘Studie Intermezzo (3 maanden)
Studietwijfels? Gestopt met je studie? Bepaal je koers!
De training welke start op 21 september 2009 is vol. In januari 2010 start een nieuwe Studie Intermezzo.’

En bij:

‘Vrije Jaar (een jaar)
Méér dan een oriëntatiejaar.
7 september 2009 gestart. Instroom is nog mogelijk tot de herfstvakantie. Neem z.s.m. contact op voor een oriëntatie/kennismakingsgesprek!’

Klik ik op dit Vrije Jaar, staat er:

‘Het Vrije Jaar start 7 september 2009. Er zijn nog enkele plaatsen beschikbaar.’

Oei, dat is niet best. Dat zal ondertussen wel al vol zitten. Maar dat is eigenlijk heel goed...! Ga ik nu in het menu boven naar ‘Nieuws’, komt er een hele batterij interessante ‘Colleges met gastdocenten’ naar voren:

‘Uiteraard is iedereen die interesse heeft in onze colleges met gastdocenten van harte welkom; dit geldt ook voor studenten die overwegen op het Bernard Lievegoed College for Liberal Arts / Vrije Hogeschool te gaan studeren.

Op het Bernard Lievegoed College for Liberal Arts / Vrije Hogeschool nodigen we in het studiejaar 2009/2010 iedere maandagmorgen doorlopend boeiende gasten uit die ons meenemen in verschillende thema’s.’

Dat is natuurlijk wel een beetje lastig, de maandagmorgen... Er staat trouwens niet bij hoe laat. Van negen tot elf, van tien tot twaalf? Maar wie wel kan om die tijd, die duikt onder in heel boeiende sprekers en hun even boeiende onderwerpen. Ik noem er hier een aantal:

‘14-09-2009: Openingscollege BLC-jaar 2009-2010
Manfred van Doorn: De reis van de held

Joseph Campell schreef het boek “De held met de duizend gezichten”, waarin hij de reis van de held beschrijft als een mythologische reis door van de held in twaalf fasen. Dit model bleek een succesformule voor filmscenario’s. De meeste klassieke Hollywoodfilms zijn opgebouwd volgens dit model waarbij een held op zijn missie moeilijkheden moet overwinnen om zijn doel te bereiken. Bijna altijd komt hij er gelouterd uit. Op deze collegedag concentreert Manfred zich op de cyclus van de held en de bijbehorende paradoxen. Hij gaat in op de archetypische beelden in de films, en legt uit waarom ze ons steeds opnieuw zo mateloos fascineren. En passant bepreekt hij een aantal zijns- en leiderschapsproblemen, schemerige grensgebieden en drempelervaringen.’

Manfred van Doorn is leiderschapstrainer voor het Algemeen Bestuursdienst Kandidatenprogramma en voor de top van verschillende multinationals en NGO’s . Hij laat mythische en symbolische fragmenten zien die leiders leren denken in metaforen. Hij gebruikt ook fragmenten met echt leiderschapsgedrag en neemt ons van seconde tot seconde mee in wat daar gebeurt. Zijn leiders komen uit zeer verschillende kokers: Clinton, Reagan, Thatcher, Ghandi, Gates, maar ook: Erin Brokovisch, The Matrix, Big Fisch of de Mahabharata komen aan bod.

21 -09-2009:
Ir. Martin van den Broek: Dialogische Oordeelsvorming

De korte lontjes van velen zijn karakteristiek voor deze tijd. Dit leidt snel tot polarisatie terwijl wij elkaar hard nodig hebben. Veel van de strijd in de uiterlijke wereld is een gebrek aan innerlijke strijd om het juiste oordeel. In dit college gaan we interactief opzoek naar antwoorden op vragen als:
– Waar liggen de kiemen van deze polarisatie?
– Hoe ontstaan (voor) oordelen?
– Hoe kan ik mijn lontje verlengen?
– Hoe ga ik de dialoog met mij zelf aan?
– Hoe kan ik de dialoog met de ander aangaan?
We eindigen met praktische tips om je oordeelsvermogen en dialoogvaardigheid al doende in de praktijk te vergroten.

Martin van den Broek (1944), is zelfstandig trainer, coach, organisatieadviseur. Hij is de oprichter van Stichting Dialoog. Deze stichting wil, met het door Lex Bos, in zijn proefschrift “Oordeelsvorming in groepen. Polariteit en ritme als sleutel tot ontwikkeling van sociale organismen” (Wageningen 1974), ontwikkelde model van Dynamische Oordeelsvorming®. een bijdrage leveren aan een betere wereld.

28-09-2009:
Leo Beth: Biografisch Bewustzijn

Drieëndertig jaar geleden werd Bernard Lievegoed bij het grote publiek bekend door zijn boek “De Levensloop van de Mens”. Het lijkt nu onvoorstelbaar, maar destijds was de algemene overtuiging vanuit de (ontwikkelings)psychologie dat de menselijke ontwikkeling wel zo’n beetje stopt na het éénentwintigste jaar en dat het leven daarna grotendeels bestaat uit het herhalen van thema's uit erfelijkheid of opvoeding: nature or nurture als goeddeels bepalend voor het volwassen menselijk gedrag. Het is één van Lievegoed’s grote verdiensten dat hij een begin heeft gemaakt de menselijke levensloop en de wetmatigheden daarin te beschrijven vanuit het perspectief van de volwassene die zelf verantwoordelijkheid kan nemen voor verdere ontwikkeling en persoonlijke groei. Ofwel leiderschap in eigen leven en werk. Leo Beth zal een aantal hoofdlijnen in de menselijke levensloop schetsen in de hoop dat jullie ná zijn verhaal nog meer vragen hebben dan ervoor.

Leo Beth (1953) houdt zich sinds 1990 professioneel bezig met coaching en counseling vanuit medisch-biografisch perspectief. Vanuit zijn ervaring als anthroposofisch huisarts en bedrijfsarts heeft hij zich gespecialiseerd in biografisch werk. Hij begeleidt in zijn praktijk Pleisterplaats mensen met vraagstukken rond gezondheid, persoonlijke ontwikkeling en leiderschap in leven en werk. Naast loopbaanbegeleiding en burnoutproblematiek richt hij zich in toenemende mate op zingeving en gewetensvraagstukken. Tevens is hij als docent verbonden aan het Instituut voor Biografiek en vertrouwensarts bij klokkenluidersproblematiek.

05-10-2009:
Mr. Eric van de Luytgaarden: Gandhi en het belang van authentiek leiderschap

“In een tijd van toenemend cynimse over de kwaliteit van onze managers en leiders herinnert Gandhi ons aan het belang van authentiek leiderschap. In zijn zienswijze stonden dienstbaarheid, morele waarden een eerlijkheid bij leiderschap centraal. En hij wist daarmee een land en zijn 350 miljoen inwoners onafhankelijk te maken van een ware grootmacht Groot-Brittanie. Gandhi’s kracht voor onze tijd is dat hij laat zien dat idealisme ook praktisch en effectief beoefend kan worden. Juist in een tijd van globalisering waarin mensen meer met elkaar verbonden zijn dan ooit, is zijn filosofie van belang en geeft ons nieuwe moed.”

Eric van de Luytgaarden (1963) was na zijn studie als universitair docent rechtsfilosofie/encyclopedie verbonden aan de Universiteit Utrecht. Hij bekleedde diverse gastdocentschappen, onder meer voor het Nederlands Helsinki Comité in Polen en Bulgarije en was gasthoogleraar aan de Karelsuniversiteit Praag. Als rechter- plaatsvervanger was hij verbonden aan zowel de arrondissementsrechtbank Leeuwarden als Amsterdam. Van de Luytgaarden heeft veel bestuurlijke ervaring. Naast lector is hij organisatieadviseur bij het NPI Instituut voor Organisatie-ontwikkeling in Zeist. In die hoedanigheid treedt hij op als (interim)manager, procesbegeleider bij veranderprocessen en coach. Hij is betrokken bij uiteenlopende maatschappelijke organisaties en heeft vele publicaties op zijn naam staan. Sinds 2004 combineert hij dit met de functie van lector.’

Welk lectorschap dat is, staat er niet bij. Bij Hogeschool Utrecht, vind ik op internet. Maar lector waarin? Elders vind ik ‘Lectoraat Beroepsuitoefening juridische bachelors’. Maar is dat een lectoráát? En bezet hij dat dan? Weer verder zoeken. Nu kom ik op (een donkere website met) ‘Honorair lector recht Hogeschool Utrecht’. Wat dat nou weer is... Ik geef het op. Het zal wel goed zitten.

Tot slot wil ik graag nog één gastcollege noemen, in november pas, maar ook van toepassing op deze weblog. Vanwege een bijzonder persoonlijk genoegen, want ik heb zeer goede herinneringen aan de ‘Masterclass antroposofie en journalistiek’ eind vorige eeuw in Amsterdam (seizoen 1997-1998, als ik het wel heb), onder zijn leiding en die van Jelle van der Meulen. Een heleboel van wat ik daar geleerd heb, pas ik hier dagelijks toe.

‘23-11-2009
Mr. Toon Schmeink: Journalistiek en Ethiek

Normen en waarden moeten de boel bij elkaar houden. Helaas zijn uw normen en waarden de mijne niet en omgekeerd. Hoe komen we in de samenleving dan toch tot een werkbaar geheel van beginselen en regels, waarvan de kans dat zij worden nageleefd nog enigszins acceptabel is. In de wereld van de Nederlandse journalistiek opereert al 25 jaar een corrigerend orgaan – de Raad voor de Journalistiek – die is voortgekomen uit de beroepsgroep zelf en waarvan de uitspraken in het vak meestal worden gerespecteerd. Dat laatste gaat niet altijd van een leien dakje. Maar hoe verhouden richtlijnen, regels en normen zich tot dat grote goed van de Vrijheid van meningsuiting, zo ongeveer ons belangrijkste grondrecht. Graag gaat de inleider in discussie over normen en waarden en de naleving ervan in de hedendaagse journalistiek. Hij rekent op een kritisch gehoor.

Mr. Toon Schmeink studeerde internationaal recht aan de Universiteit van Amsterdam. Van 1963 tot 1996 was hij werkzaam op de redactie van het Amsterdamse dagblad Het Parool in vele verschillende functies maar het langst als wetenschapsredacteur; en ten slotte van 1987 tot 1996 als adjunct hoofdredacteur. Verder werkte Schmeink enkele jaren als eindredacteur van een bestuurlijk juridisch vakblad op het terrein van waterstaat en waterbeheer. Tevens doceerde hij politiek en recht aan de School voor Journalistiek in Utrecht en in Zwolle. Vanaf 1996 geeft hij, naast zijn werk als journalist, cursus journalistiek schrijven aan HBO’ers en academici. Schmeink was van 2001 tot 2009 lid van de Raad voor de Journalistiek.’

Ik had aan het begin al gewaarschuwd, het zou waarschijnlijk wat veel informatie zijn voor één dag... Maar het heeft wel allemaal op de een of andere manier met Bernard Lievegoed te maken. Het is te hopen dat de lezer door de bomen toch het bos heeft kunnen blijven zien.

Update 17 september:

Een mooie aanvulling en bevestiging van de aangehaalde opvatting van Jeroen Lutters is vandaag te vinden in de ‘Onderwijsblog’ van NRC Handelsblad, in een bijdrage van Derk Walters getiteld ‘Verstandige studiekeuze is trekken aan een dood paard’.