Melk

We zijn al van de ventweg afgedaald om langszij de Enkele Wiericke dwars over het land te lopen, maar kijken nog één keer terug naar de snelweg... We hebben de afgelopen dagen al overal in de rondte gekeken en zullen dat nog een paar keer doen, voordat de wandeling in de richting van de Reeuwijkse Plassen wordt voortgezet.

Alexis van Erp van Biologica meldt vandaag ‘Boeren geen partij voor inkooporganisaties’:

‘In heel Europa dumpen boeren (gangbaar en biologisch) hun melk, omdat inkooporganisaties ver onder de kostprijs betalen. Een kleine maand geleden berichtte Biologica al dat biologische boeren in de problemen zitten ondanks de stijgende biologische omzet.’

Dat bericht haalde ik inderdaad aan op 26 augustus in ‘Rondtoeren’. Maar dat ging nog maar nauwelijks over de melkprijs. Terwijl die de afgelopen week constant in het nieuws is. Plus vandaag, en zeker morgen ook weer. Zoals Het Parool vanavond meldde in ‘Miljoen liter melk over de akkers’, daarbij een persbericht van de Geassocieerde Pers Diensten (GPD) volgend:

‘Boeren uit het hele land hebben in Winterswijk (Gelderland) een miljoen liter melk uitgereden over de akkers. De melkveehouders protesteren tegen de lage melkprijzen en eisen dat het Europese zuivelbeleid op de helling gaat. De actie kreeg steun van enkele boeren uit Duitsland. De boeren verdienen al maanden te weinig op hun melk om de kosten te kunnen denken. Een liter melk levert een boer nu circa 25 cent op, terwijl 35 tot 40 cent nodig is om de melkproductie winstgevend te maken. Aanjager van de acties is belangenorganisatie Dutch Dairymen Board (DDB). Landbouworganisatie LTO Nederland is niet blij met de acties en stelt dat het imago van melk als “waardevol product” wordt aangetast.

De boeren hopen met hun acties, die deel uitmaken van een reeks van protesten in de hele Europese Unie, een omslag in het melkbeleid te bewerkstelligen. De melkveehouders willen de productie beperken en een kostendekkende minimumprijs. Ook moet er een eerlijkere kostenverdeling komen, zodat een kleiner deel van de opbrengst bij tussenhandelaren terecht komt.

Aan de actie op de grens van Duitsland en Nederland deden ruim zeventig boeren mee, die met hun tractor en giertank naar Winterswijk kwamen om de melk uit te sproeien over een leeg maïsveld. De actie trok veel belangstelling van publiek en media. DDB spreekt van een succes. Dinsdagmiddag protesteren de boeren opnieuw, ditmaal voor het kantoor van de Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa) in Den Haag. (GPD)’

Maar laten we weer verder luisteren naar Alexis van Erp:

‘Afgelopen zaterdag verscheen een opinie-artikel in de Volkskrant dat dieper op de zaak ingaat. Foodlogoprichter Dick Veerman wijst er in het artikel “Boer moet straks misschien stoppen” op dat zes inkooporganisaties voor 70% bepalen wat ons land eet. Boeren en verwerkers zijn geen partij voor deze inkooporganisaties, stelt Veerman. In het artikel gaat hij gedetailleerd in op de cijfermatige kant van de zaak, om te besluiten: “Moeten we het nu gaan hebben over die zielige boer, de ons belazerende voedingsindustrie en die kwaaie super? Nee. Zo heeft het spel zich nou eenmaal ontwikkeld. We moeten nadenken over de gevolgen van het feit dat onze boeren geen partij meer zijn voor hun eindafnemers.”

Veerman stelt dat de toekomst van boeren in ons land ernstig bedreigd wordt. “Is dat erg? Ja, want als we zijn wat we eten en weten hoe dat rendabel wordt gemaakt, dan kunnen we maar beter niet alles in handen van een paar investeerders leggen. Daar moeten we het over hebben voor het per ongeluk al zover is.”

Biologica wijst op nieuwe trends in de landbouw: verbrede landbouw, regionale voedselproductie, directe verkoop en stadslandbouw, waarmee de band tussen consument en voedsel wordt aangehaald. Boeren kunnen zich hiermee tot op zekere hoogte onttrekken aan het globale marktspel van steeds lagere grondstofprijzen. De biologisch landbouw loopt in deze ontwikkelingen voorop. Ze horen thuis bij het ecologisch geïntegreerde paradigma, zoals beschreven door de Britse hoogleraar voedselbeleid en schrijver Tim Lang, die binnenkort in Nederland spreekt, op uitnodiging van Biologica.’

Over biologische boeren, laat staan biologisch-dynamische boeren, die actief meedoen aan deze acties lees je niet veel. In de eerste zin stond wel dat boeren (gangbaar en biologisch) in heel Europa hun melk dumpen, maar ik ben die tot nog toe in de media niet of nauwelijks tegengekomen. Of het moet in het buitenland zijn, zoals lijkt in dit bericht een week geleden op de Duitse Demeter-website, ‘Demeter-Bauern zeigen Solidarität mit den europäischen Milcherzeugern’:

‘Die biodynamischen Milcherzeuger erklären sich solidarisch mit ihren europäischen Kollegen, die gegen die existenzvernichtende Entwicklung des Milchpreises protestieren. “Alle diese Aktivitäten der Milcherzeuger in Europa unterstützen wir voll und ganz,” erklären die Demeter-Vorstände Stephan Illi und Klemens Fischer (Darmstadt). Gemeinsam mit dem Sprecher der Demeter-Milcherzeuger, Rolf Holzapfel, fordern sie die biodynamischen Bäuerinnen und Bauern auf, die jetzt laufenden Wahlveranstaltungen der Bundestagskandidaten zu nutzen, den Politikern die drängenden Fragen zu stellen und auf Antworten zu bestehen. “Wir erwarten von den Politikern konkrete Antworten auf unsere Fragen. Wir brauchen die klare Bereitschaft, gemeinsam tragfähige Lösungen für das Milchpreis-Problem zu entwickeln. Wer in Deutschland auch in Zukunft Kühe auf den Wiesen sehen und gute Milchprodukte aus der Region kaufen will, muss sich für die Existenzgrundlagen der Bauern einsetzen.”’

In Duitsland heeft men echter de mogelijkheid het melkprijsprobleem in direct verband met de parlementsverkiezingen van aanstaande zondag te brengen. En dat deed men afgelopen vrijdag dan ook, in ‘Demeter regt Milchstreik der Verbraucher an – Politikern im Wahlkampf auf den Zahn fühlen’:

‘“Jetzt müssen die Verbraucherinnen und Verbraucher ein Zeichen setzen und in den Milchstreik treten,” appelliert Demeter, der traditionsreiche Bio-Verband, an die Kunden. Nachdem das Kartellamt zentrale Aktionen der Landwirte aus Protest gegen die Existenz vernichtend niedrigen Milchpreise verboten hat, könnten die Einkaufenden ihre Solidarität bekunden und die Billig-Milch einfach in der Kühltheke stehen lassen.

“Wenn Bauern ihre Milch wegschütten, ist das Ausdruck ihrer verzweifelten Lage,” betonen die Vorstände Stephan Illi und Klemens Fischer. Ein sicheres Einkommen für Milchbauern, das dauerhaftes Überleben von Höfen sichert, sei auch im Interesse der deutschen Verbraucher.

Damit die Politik den Ernst der Lage begreife und aktiv werde, sei die heiße Phase des Wahlkampfs ideal, um vor Ort den Kandidaten auf den Zahn zu fühlen wie sie es in der Frage der Zukunftssicherung für deutsche Milchbauern halten wollten. Demeter veröffentlicht unter www.demeter.de Fragen von Bürgerinnen und Bürgern sowie die Antworten der Bundestagskandidaten. “Außerdem versprechen wir – und werden das auch halten – beim jeweiligen Abgeordneten dann im Laufe der Legislaturperiode nachzufragen was aus seinen Ankündigungen geworden ist,” kündigen Illi und Fischer an.

Frage und Antwort mit jeweiligen Namen versehen können gemailt werden an info@demeter.de. Außerdem hat bei www.demeter.de jeder die Möglichkeit, seine Meinung zu sagen und sich am Diskussionsprozess zu beteiligen.’

Tot nu toe is er zegge en schrijve één reactie op gekomen. Dus hier moet je het vermoedelijk niet van hebben. En Nederland, hoe zit het daar? Net zoals er gisteren, bij ‘Smaak’, toch een indirect verband met de actualiteit van de Week van de Smaak kon worden gelegd, zo zijn er ook nu enkele ‘Mensen met verhalen’ die op ‘Demeter-wijze’ ingaan op de melk en de bijbehorende veehouderij. Leest u maar de bijdrage over ‘Marcel Schoenmakers en Andreas Daldorf, De Hondspol in Driebergen’:

‘Romige melk van relaxte koeien door Annelijn Steenbruggen

Op De Hondspol zijn de koeien relaxed. Ze worden door Marcel verzorgd op een manier die bij de koeien past. Naar hun natuur. Ze lopen buiten in het weiland, of lopen vrij rond in een dikke laag stro in de stal. Ze worden gevoerd met hooi en vezelrijk gras, zodat ze goed kunnen herkauwen. De kudde bestaat uit alle generaties, van jonge dieren van twee jaar oud tot en met een oude dame van achttien. Dat geeft harmonie in de kudde. En dat is nodig, want de koeien hebben horens. Zo doen Demeter-boeren dat. En koeien die zo worden gehouden, geven romige, smaakvolle melk vol levenskracht.

En van die melk maakt Andreas dan weer heerlijke en vitale kaas, yoghurt en andere zuivelproducten. Lees verder >>’

We klikken weer op de link, en komen uit bij:

‘Romige melk van relaxte koeien
Tekst & beeld: Annelijn Steenbruggen

Demeter: de kracht van de natuur. Dat is de nieuwe slogan waarmee Demeter de komende tijd haar producten gaat promoten bij consumenten en winkeliers. Maar wat is die kracht van de natuur? Proef je dat terug in de producten? Een rondje langs Demeter-zuivel: van koe tot keukentafel.

“Ik proef blind het verschil.” Aan het woord is Edwin Crombags, marketingmanager bij melkfabriek Ecomel in Limmen. Onder het merk Zuiver Zuivel produceren zij EKO en Demeter-zuivel voor de natuurvoedingswinkels. Een belangrijke taak van Edwin is het wekelijks proeven van de producten. Edwin: “EKO melk wordt net als gangbare melk gehomogeniseerd. Onder hoge druk worden de vetbolletjes door kleine gaatjes geperst waardoor ze gelijkmatig in de melk verdeeld worden. Demeter-producten worden niet gehomogeniseerd. Hierdoor heeft Demeter-melk een pure en vollere smaak. Wij noemen dat de smaak van vroeger. De melk roomt wel op in de fles. De consument is dat tegenwoordig niet meer gewend. Maar voor mensen die bewuster met voeding bezig zijn, heeft dit aspect juist een meerwaarde. Bovendien wordt gezegd dat Demeter-zuivel mede om deze reden gezonder is.”

Dames van 14

In de melkfabriek krijgt Demeter-zuivel dus een speciale behandeling. Maar het echte verschil wordt gemaakt op de boerderij. Zoals bij melkveehouder Marcel Schoenmakers op biologisch-dynamische zorgboerderij de Hondspol in Driebergen. Een groot deel van hun melk gaat naar de fabriek in Limmen, de rest wordt ambachtelijk verwerkt in de zuivelmakerij op het eigen erf. Dierenwelzijn is een belangrijk Demeter-aspect en kan je aflezen aan een harmonieuze kudde, aldus Marcel. Voor vijftig loslopende koeien met hoorns is dat makkelijker gezegd dan gedaan. Marcel: “De koeien hebben een rangorde. Als je vechtpartijen wilt voorkomen, moet je zorgen dat alle koeien zich veilig en voldaan voelen. Op de eerste plaats hebben wij een ruime potstal en zorg ik er voor dat de koeien altijd eten hebben. ’s Zomers staan ze in het weiland en kunnen ze onbeperkt gras eten. ’s Winters ligt er dag en nacht een mix van kuilgras, geplet graan, mineralen en zout langs het voerhek. Op de tweede plaats heb ik alle generaties in de kudde. De oudste koe is 18 jaar en er zitten ook veel dames van 13 en 14 jaar tussen. De oudere koeien geven stabiliteit. Als je alleen maar jonge dieren hebt, geeft dat veel onrust en gedoe.”

Relaxte koeien

Als Marcel ’s ochtends vroeg de stal in komt om te gaan melken, moet hij zijn koeien soms wakker schudden. Marcel: “Ze liggen dan zó lekker. Helemaal plat in het stro in diepe slaap. Dat betekent dat ze niet alert hoeven te zijn en zich optimaal kunnen ontspannen.”

Minder stress is goed voor de melkkwaliteit. Andreas Daldorf, de zuivelmaker op de Hondspol, is dan ook blij met de relaxte koeien. Met de verstandelijk gehandicapte hulpboeren maakt hij dagelijks halfvolle en volle melk, karnemelk, boter, yoghurt, kwark en kaas. “Het basisprincipe van Demeter zijn de maatregelen die de boer neemt,” aldus Andreas. “De melk is daar een uitdrukking van. Wij proberen de vitaliteit van de melk zoveel mogelijk te behouden door zo min mogelijk bewerkingen en toevoegingen.”

Paardebloemkracht

Vitaliteit is een belangrijk begrip voor Demeter-producten. Vitaliteit staat enerzijds voor gezondheid en productkwaliteit. Maar vitaliteit staat ook voor levenskracht. Andreas: “Ik kan dat het beste uitleggen aan de hand van preparaten. Dat zijn kruiden- en mineralenmengsels die we via de mest uitbrengen over de akkers en weilanden. We maken preparaten van kamille, eikenschors, brandnetel, valeriaan, kiezel, koemest en paardebloem. De paardebloem bijvoorbeeld reageert heel sterk op zonlicht. De bloem volgt de zon van opgang tot ondergang. Je kunt zeggen dat de paardebloem verbonden is met het zonlicht.” Via de bemesting geef je die paardebloemkwaliteit aan de bodem, aldus Andreas. Het gewas dat op de akkers groeit, kan deze kracht in zich opnemen. Dat komt dan ten goede aan de koe, die het gras en het graan eet, maar natuurlijk ook aan de mens die de melk drinkt. “Het is een geheimzinnig verhaal,” aldus Andreas. “Maar je zou ook kunnen zeggen dat wij onze bodem en dieren heel veel zorg en aandacht geven en van aandacht bloeit elke levend wezen op. Opbloeien is een uiting van vitaliteit!”

Melk met karakter
Voor de wijnbouw is terroir een belangrijk aspect van het kwaliteitsdenken. De Fransen zijn er trots op: het gaat tegen het fastfood-denken en de smaakvervlakking in. Voor Demeter-boeren is terroir ook een belangrijk begrip. Zij noemen het bedrijfsidentiteit. Het karakter van de grond en de producten wordt ontwikkeld door een gesloten kringloop, dierenwelzijn (geen stress) en speciale preparaten.

Landbouw & zorg
Een zorgboerderij is een boerderij waar mensen met een verstandelijke beperking of psychische aandoening op therapeutische basis kunnen meewerken. Het ritme van de seizoenen, het werk met de handen in de aarde en het contact met de dieren geeft voldoening en heeft een helende werking. Het idee voor de zorgboerderij is ontstaan in de biologisch-dynamische landbouw. Momenteel zijn er 900 zorgboerderijen, twintig jaar geleden waren het er nog maar 40. De Hondspol in Driebergen is 25 jaar geleden opgericht en is dus een van de eerste zorgboerderijen.

Top 5 voor Demeter-zuivel
– Natuurzuiver met zo min mogelijk bewerkingen en toevoegingen
– Koeien met hoorns
– Aandacht voor plant, dier, mens en landschap
– Een gesloten kringloop
– Zuivel vol vitaliteit – Vitale dieren, vitale zuivel’

Maar de prijs hè, hoe zit het daar mee? Geldt hier ook de verhouding die helemaal aan het begin geschetst werd:

‘Een liter melk levert een boer nu circa 25 cent op, terwijl 35 tot 40 cent nodig is om de melkproductie winstgevend te maken.’

Is dat bij Demeter-boeren zo veel beter? Dat zou dan voor boeren een extra reden zijn om om te schakelen naar biologisch en biologisch-dynamisch...