Hekpalen

Er is nieuws van Antroz! Maandag 7 september werd dit bericht over ‘Stichting Kraaybeek, vroeger en nu’ op de website onder ‘Nieuws’ geplaatst:

‘De Stichting Kraaybeek, onderdeel van Antroz, antroposofische woonzorggroep, publiceert via de website www.antroz.nl een historisch overzicht van het landgoed Kraaybeek.

De Stichting Driebergen-Rijsenburg Vroeger en Nu publiceerde in april 2009 een interessant historisch overzicht van het landgoed in Driebergen met mooie foto’s en illustraties. De heer J. Hiemstra is auteur van het artikel. Met toestemming van de auteur en van de Stichting Driebergen-Rijsenburg Vroeger en Nu, is het artikel nu ook als PDF file digitaal verkrijgbaar via www.antroz.nl en komt daarmee voor een nog grotere kring geïnteresseerden beschikbaar. Antroz hecht aan historische informatie over haar woon- en zorglocaties (kijk onder Over Antroz, historie).’

Als we dat doen, vinden we een toevoeging aan hetgeen we hier op 19 februari in het bericht ‘Wervel’ weergaven over ‘1977: Kraaybeek’:

‘(...) Na de Tweede Wereldoorlog werd het een opvanghuis voor Indische repatrianten en daarna voor bejaarden met affiniteit met de antroposofie. In 1969 brandde het huis volledig af. In 1976 werd het huidige appartementencomplex van Woonoord Kraaybeek gebouwd.

Het woonoord Kraaybeek op het Landgoed Kraaybeek is in 1977 geopend. Sindsdien heeft Kraaybeek een unieke ligging, naast het Landgoed Kraaijbekerhof en naast het woon/zorgcentrum Beukenstein in een parkachtige omgeving.’

Nu is hieronder meteen – wat we al hebben gezien – het volgende toegevoegd:

‘Een uitgebreid historisch overzicht van het landgoed Kraaybeek is te lezen in het artikel van J. Hiemstra, Kraaijbeek vroeger en nu (Publicatie van de Stichting Driebergen-Rijsenburg Vroeger en Nu, april 2009). > download document (pdf-bestand)’

Dat document gedownload, en nu komt er inderdaad een buitengewoon interessante geschiedenis tevoorschijn. Het genoemde artikel beslaat in dit tijdschrift de bladzijden 18 tot en met 33. De auteur geeft in een voetnoot aan:

‘Ik volg de schrijfwijze Kraaijbeek zoals die ook staat gebeiteld in de vroegere hekpalen.’

De historie zoals hij die beschrijft heeft veel herkenbare elementen. Te veel om die allemaal hier weer te geven, hoe graag ik dat ook zou willen. Ik doe slechts een greep. Op bladzijde 22 lees ik:

‘In juli 1946 vestigde het echtpaar (Addick) Land - (Mien) Bonte de bedrijfsactiviteit Babyreform in het huis Kraaijbeek, aanvankelijk in huur en later in eigendom (...)’

En twee bladzijden verder:

‘De familie Land-Bonte runde een verzendhuis voor babyartikelen, genaamd Babyreform, met toonkamers in Den Haag en Amsterdam (tot 1955).’

Op bladzijde 26 en 27 staat:

‘De activiteiten Babyreform raakten op Kraaijbeek op de achtergrond. In de jaren ’52-’53 werden ze omgevormd tot groothandel en begon men de detailhandelsactiviteiten af te stoten. De familie Land-Bonte verliet Kraaijbeek als woning en installeerde zich in de villa Emmalaan 6 (thans dokterswoning Bakhoven).

In de loop van de tijd ontwikkelde Kraaijbeek zich van opvangcentrum naar particulier bejaardenhuis met de mogelijkheden van gedeeltelijke tot volledige verzorging en verpleging. Omstreeks 1961 was het zo ver. (...) Als beheerdersechtpaar fungeerden Stefan Lubienski en Nora Lubienski-van IJsselstein. In het hoofdgebouw Kraaijbeek werd ook de schoonmoeder van H.J. Witteveen uit Zeist ondergebracht, oud-minister van Financiën, oud-directeur van het IMF en voortrekker van de Soefi-beweging. In haar (zieken)kamer in het kurkdroge met hout gelambriseerde hoofdgebouw ontstond in december 1969 een felle brand, waarbij het pand tot de grond toe afbrandde. Zeven bejaarden kwamen in de vuurzee om. Een traumatische gebeurtenis voor de toenmalige brandweer.’

En weer twee bladzijden verder:

‘Bedoeld als noodhuisvesting met vergunning voor een beperkt aantal jaren, kon in november 1970 een paviljoen worden betrokken, bestaande uit veertig kamers met annex een gemeenschapszaal. Dit complex lag bij wat het koetshuis is gaan heten, richting het weiland. Addick Land liet de resten van het huis Kraaijbeek slopen, waarbij van het puin een wal werd gemaakt op de terreingrens met Huize Beukenstein. In 2004 is daar zo’n negenhonderd ton puin weggehaald.

Begin jaren vijftig raakte Addick Land in de ban van biologisch-dynamische landbouw en antroposofie. Hij wilde daaraan een actieve bijdrage leveren. Het landgoed Kraaijbeek bood hem als landgoedeigenaar de mogelijkheid. Uit het complexe krachtenspel van continu financiële krapte en zijn persoonlijke betrokkenheid transformeert zich uiteindelijk het tamelijk verrommelde buitengoed zoals we dat nu kennen.’

De laatste twee bladzijden van het artikel zijn helemaal gewijd aan:

‘Dan de antroposofie. In 1961 kwamen de Rudolf Steiner Stichting en de Stichting Maretak voor geriatrische verpleging aan de Emmalaan nummer 4 en 2 in het spel. Zij namen het initiatief voor nieuwbouwplannen voor een particulier kankerinstituut op antroposofische grondslag en voor iscadortherapie op het landgoed Kraaijbeek. De iscador-gespecialiseerde arts L.F.C. Mees uit Den Haag zou de kliniek gaan leiden. In 1972/1973 verkocht Addick Land grond ter grootte van het huidige Kraaybeekerhof (± 6 hectare) aan de toenmalige Rudolf Steiner Stichting (de latere Leendert Mees Stichting, onderdeel van Stichting Antroposofische Ouderenzorg) voor een nieuw te bouwen kliniek ter vervanging van de twee villalocaties aan de Emmalaan. Men sprak wel van de ‘Maretakgronden’ op Kraaijbeek.

Addick Land verkocht voorts in 1972 de resterende grond aan de voorzijde ten behoeve van een te bouwen woonoord Kraaijbeek, bestemd voor bewoners van theosofische, humanistische en antroposofische achtergrond (perceel 851). Dit complex was in 1977 gereed.’

Verderop is sprake van prof. Tiedeman, dat moet waarschijnlijk Pieter Tideman zijn, en van dokter Bakhoven, die al eerder in deze geschiedenis optreedt. Opmerkelijk is nog wel het volgende:

‘Addick Land verliet Driebergen-Rijsenburg definitief in 1979. Het middenperceel (nr. 937) bleef eigendom van de Rudolf Steiner Stichting.

Langzamerhand blies een vernieuwd bestuur, met daarin de arts Bakhoven, weer leven in de plannen voor nieuwbouw van een kliniek met negentig bedden. Met ondergrondse garage! Hoewel de centrale overheid het initiatief steunde met een lening en de gemeente de bouwvergunning had afgegeven, sleepte de zaak zich voort, wederom door bestuurlijke en financiële problemen in de kring van antroposofische ouderenzorg. Het project werd uiteindelijk in 1989 afgeblazen.

Het verzorgings- en verpleeghuis Maretak werd in 1988 gesloten en omstreeks 2000 geïntegreerd met de in Bilthoven gevestigde activiteiten (Berg en Bosch/Leendert Meeshuis).’