Hoffotograaf

Het was een zware week. Ik bedoel, met de onderwerpen op deze weblog. En er zijn nog wel meer pittige dingen te bedenken om te melden. Maar er mag op vrijdag, aan het einde van deze werkweek, ook wel iets luchtigers. Dat luchtigere vond ik vanochtend. Niet helemaal toevallig, want ik bezocht weer eens de website van de bekende fotograaf Michiel Wijnbergh. Hij werkt onder andere voor Motief en Triodos Bank. ‘Journalistiek fotograaf met extra veel belangstelling voor milieu en duurzaamheid enzo’, schrijft hij over zichzelf. Dus is hij bijvoorbeeld ook in de weer voor Biologica of Milieudefensie. Op internet zijn nog verschillende andere (oude) plekken te vinden waar foto’s zijn gestald. Daar staat bijvoorbeeld een oude tekst als dit:

‘Michiel Wijnbergh fotografeert al 25 alles wat los en vast zit op het gebied van milieu. Dus: niet alleen landschappen en landbouw, maar ook rokende en ronkende schoorstenen, industriegebieden en ook vinexlokaties en windmolenparken, zonnepanelen en elect’

Met dit laatste zullen wel elektriciteitscentrales of iets dergelijks worden bedoeld. En met het eerste 25 jaar. In ieder geval wordt duidelijk waar hij zich vooral op richt.

Ik werd me pas van hem bewust toen ik in november 1998, ter ere van het 75-jarig bestaan van de Antroposofische Vereniging in Nederland, in Motief maar liefst vier pagina’s van zijn foto’s onder ogen kreeg. Die waren door hemzelf uitgezocht en brachten een groot aantal bekende antroposofen in beeld:

Dieter Brüll, Ate Koopmans, Willy Schilthuis, Eva Mees, Erik Goewie, Wim Veltman, Hugo Verbrugh, Leen Mees, Marijke Boele van Hensbroek, Bernard Lievegoed, Doorlie Gerdes, Henk Janssen, Bart Jan Krouwel, Carolien Visser, Wim Schukking, Andreas Burnier, Helmut Ogilvie, Arnold Henny, Lex Bos en Jan Diek van Mansvelt.

Inderdaad een portretgalerij van de geschiedenis van de antroposofische beweging. Maar het allerleukste waren de korte tekstjes bij elke foto, waarin Michiel commentaar gaf op deze prominenten en daarmee gelijk hun belangrijkheid mild relativeerde. Zelf is hij zoon van zo’n prominent en dus is het waarschijnlijk ook geen wonder dat hij met hoogdravendheid weinig op heeft. Het is misschien wel leuk om zijn commentaren, die tevens als ultrakorte karakteristieken van al deze personen kunnen dienen, hier in herinnering te roepen. De redactie schreef inleidend:

‘Al vanaf 1982 is Michiel Wijnbergh de “hoffotograaf” van de Antroposofische Vereniging en beweging. Vele honderden mensen in deze kringen legde hij vast op zijn gevoelige plaat. Zijn doel is steeds: ze in hun eigenheid in beeld brengen. Misschien wel, in een kort moment, ze op hun eigenheid “betrappen”. Ter gelegenheid van het 75-jarig jubileum van de Antroposofische Vereniging in Nederland een greep uit zijn werk, tezamen met de aan iedere foto verbonden herinneringen.’

Michiel Wijnbergh sprak zich vervolgens zo uit:

‘Bij hoge uitzondering gemaakt. Dieter Brüll wou nooit op foto’s. Meestal schiet ik wel een rolletje vol, maar bij hem mocht ik er maar net vijf maken. (1983)

Ik heb niet het idee dat het me gelukt is te laten zien wie Ate Koopmans is. (1990)

Ik weet niet of Willy Schilthuis fotografie iets vindt. Ik stond na zes minuten weer buiten. (1990)

Ik heb het gevoel dat deze foto een fractie van een seconde te laat is genomen. Eva Mees. (1998)

Een portretje van in- en uithollen. Een close-upje van Erik Goewie tussen de planten in de kas. (1998)

Ik heb bij hem in huis geklust en ik vond hem een aardige man. Maar als ik dit weer zie dan denk ik dat Wim Veltman goed gefotografeerd is in de traditie van de strenge antroposofen. (1984)

Hugo Verbrugh kijkt net zo kritisch als hij zich altijd over alles uitlaat. (1984)

Bij sommige mensen is het een reuze voordeel dat ze ijdel zijn. Leen Mees. (1982)

Soms was hij er voor mij. En soms was hij met heel andere dingen bezig. Dan keek hij dwars door me heen. Bernard Lievegoed. (1983)

Dat kraagje... het zou me nu niet meer overkomen. Marijke Boele van Hensbroek. (1985)

Zij ging gewoon verder. Ik weet eigenlijk niet of ze dat voor mij deed of dat ze echt gewoon verder ging. Doorlie Gerdes. (1982)

Ik heb vaker zijn handel gefotografeerd dan hemzelf. Henk Janssen. (1992)

Ze was bezig. En dan krijg je geen contact met mensen. Dat is niet slecht als je een foto moet maken. Carolien Visser. (1991?)

Bart Jan Krouwel is iemand met wie je alle kanten uit kunt. Het moet altijd razendsnel, hij heeft altijd haast. (1994)

Die heb ik tijdens een receptie gemaakt. Ik dacht die kan ik vast nog wel eens gebruiken. Wim Schukking. (1997)

De enige mogelijkheid om Andreas Burnier te fotograferen: toen ze uit haar eigen werk voorlas. (1984)

Ik ken hem al vanaf de tijd dat ik in de box lag. Helmut Ogilvie, het was de vader van mijn beste vriendje. (1990)

Tja, Arnold Henny. Het was voor mij meneer Henny. (1986)

Misschien is het hem wel helemaal Lex Bos, maar kan ik hem iets vriendelijker krijgen? (1991)

Jan Diek van Mansvelt, net gekozen als voorzitter van de bd-vereniging. Je kunt aan hem zien dat hij er echt tegenaan wil. (1996)’

De tijd gaat snel, want de afgelopen tien jaar is een heel aantal van deze mensen inmiddels overleden. Van de twintig tel ik er zo al elf.

Maar goed, hoe is het nu met Michiel Wijnbergh zelf? Hij heeft als fotograaf natuurlijk niet stilgezeten en ook niet stilgestaan. Vanochtend pas ontdekte ik op zijn website dat hij tegenwoordig een eigen weblog bijhoudt van zijn belevenissen. Sinds begin december vorig jaar, met dezelfde humoristische kijk op het leven. De ene keer heel kort, één goede foto – en hij weet ze te maken – zegt soms meer dan duizend woorden, de andere keer wat uitgebreider. Wat er inmiddels in 28 keer niet allemaal al voorbij is gekomen: de Dalai Lama, het Europees Parlement, Sarkozy, Straatsburg, Amsterdam, Brussel, Roel van Duijn, Amelisweerd, IJmuiden, de Oosterscheldekering, Borssele. Maar ook de start van de ‘Mijn geld gaat goed’ website bij Triodos Bank en op 1 februari, ook erg leuk, ‘Wijnbergh in het museum, nr 2’:

‘Wijnberg in het Museum voor Moderne Kunst in Arnhem! Wow, daar wist ik niets van. En omdat ik toch een fotoklusje in het Arnhemse had, zijn Renée en ik dat even gaan checken. Mijn bijna-naamgenoot heeft er een prachtige tentoonstelling, zijn collega Melle, de grote lullenschilder, ook. Melle schildert zeer gedetailleerd een fantastische wereld, maar er duiken vrijwel altijd één of liefst meerdere stijve lullen in op. Niet dat daar iets op tegen is, maar om daar nou elke dag tegenaan te kijken... Nicolaas Wijnberg heeft een prachtig kleurgebruik wat wij best wel in ons huis zouden willen hebben hangen. Gaat het zien.

Een van de zalen heeft een mooi groot raam dat uitzicht biedt op de Rijn. Een mooie plek voor een dubbelportret van ons. Titel: Wijnbergh in het Museum voor Moderne Kunst. De rechterhelft van de foto gemaakt door mij, de linker door Renée. En dus: Let op: deze foto is gephotoshopt! Dit is niet de werkelijkheid. Dit heeft nooit zo plaatsgevonden. Dit is geschiedvervalsing. Al blijft overeind: Wijnbergh in het Museum voor Moderne Kunst.’

En dan moet je weten dat hij op zijn website uitdrukkelijk vermeldt:

‘Mijn foto’s zijn journalistieke foto’s en dus niet gemanipuleerd. Contrast en kleur zijn aangepast met photoshop, maar er zijn uiteraard geen beeldelementen weggehaald of toegevoegd. De enkele keer dat ik het leuk of nuttig vind zo veel aan een foto te photoshoppen dat de werkelijkheid geweld aan wordt gedaan, zal dat er uitdrukkelijk bij staan.’

Maar waar ik toch eigenlijk voor kies vandaag, is een eerdere bijdrage op 9 januari die heel anders van karakter is: ‘Schaatsen bij Ankeveen’ geheten. Ja, daar zijn ze weer op mijn weblog, het nieuwe medium: de bewegende beelden, dankzij Michiels eerste homemade filmpje. – In de lange afgelopen kerstvakantietijd was ik op een veel warmere plek op deze wereld, dus die buitengewone en ook barre winter- en schaatsomstandigheden in Nederland heb ik moeten ontberen. Des te leuker om daarvan nu wat terug te zien. Want, zo schrijft Michiel:

‘Het was dus onwaarschijnlijk mooi weer, vandaag. Dat had je zelf ook al gezien, maar misschien heb je vandaag de hele dag op kantoor gezeten en is het je ontgaan. Neem van mij aan: je had moeten gaan schaatsen. Dat heb ik, met nog duizenden anderen, ook gedaan. Wordt er nog gewerkt als er ijs ligt in Nederland? Jawel, inderdaad. Naast mij stond iemand midden in het natuurgebied van de Ankeveense Plassen een uiterst zakelijk telefoontje af te handelen. Mooi.

Ik heb speciaal voor vandaag een klein cameraatje gekocht, want met zo'n grote spiegelreflex languit op het ijs kletteren is niet goed voor je camera, en ook niet goed voor je ribben. En zonder camera gaan schaatsen... dan voel je je toch ook niet echt prettig. Bovendien, nu had ik tussen het schaatsen door toch ook af en toe wat te doen.

Ik heb me dus reuze vermaakt. En het nieuwe speeltje blijkt ook nog te kunnen filmen! En een beetje blogger wil natuurlijk een homemade filmpje af en toe. Vandaag dus mijn eerste filmpje. Het begint mooi in kleur – nou ja, laten we het vooral niet over de kleuren hebben – en gaat over in zwart wit, want ik zal wel ergens een instellingkje verkeerd hebben gezet. Je denkt toch niet dat ik de handleiding gelezen heb, toch?’

Vervolgens kun je drie en halve minuut lang schaatsrijders met soepele slagen op de voet (op de schaats?) volgen. Mooi gedaan, heel natuurlijk, zonder schokken of trillen; echt een cameraman. En dat meteen de eerste keer! Maar wat die instellingen betreft, dat klopt niet: er is wel degelijk kleur te zien tot in de laatste beelden. Het wordt nergens puur zwart-wit. Maar dat is bij zo’n prachtig Hollands winterlandschap niet zo heel makkelijk te zien (en het cameraatje is misschien ook niet in staat om de kleur goed in beeld te vangen; de contrastwerking is hier immers nog niet gemanipuleerd).