Afgrond

Vandaag komt Anniek van den Brand in de papieren uitgave van dagblad Trouw, in het gedeelte Religie en Filosofie, met een artikel over ‘Landgoed langs de rand van de afgrond’. De lezers die hier al wat langer meedoen, voelen dan meteen nattigheid. Het intro is dan ook als volgt:

‘De eerste biologisch-dynamische boeren en de oprichters van natuurvoedingswinkels kennen hem allemaal: Michiel Rietveld (64). De pionier die in de jaren zeventig op het Driebergse landgoed Kraaybeekerhof Nederlands eerste cursus- en opleidingscentrum voor biologisch-dynamische landbouw en voeding begon. Het overdragen van “zijn” landgoed valt hem zwaar.’

De laatste keer dat ik het hier over Kraaybeekerhof had, was op zaterdag 6 februari in ‘Onthulling’. Dat was naar aanleiding van het februarinummer van Motief (nr. 137). In de brievenrubriek reageerde Michiel Rietveld op een eerder nieuwsbericht, waar ik ook aandacht aan besteedde op 1 januari in ‘Lustwarande’. Dat ging uiteraard over Landgoed Kraaybeekerhof in Drie­bergen:

‘Alle activiteiten op het landgoed, waaronder restaurant, zalenver­huur, bloemen- , kruiden- en moes­tuinen, de winkel en ook het Studiecentrum dat nu is omgedoopt tot “Academie Kraaybeekerhof”, werden per 1 april ondergebracht in één Landgoed BV. Eric van Veluwen, die zijn sporen verdiend heeft als horecaondernemer, heeft er de leiding. Is Michiel Rietveld, de pionier wiens naam onverbrekelijk is verbonden aan de BD en Kraaybeekerhof, dan niet langer betrokken bij het land­goed? Van Veluwen: “Michiel blijft als docent betrokken bij de Academie”.’

Hierop schreef Michiel Rietveld in Motief onder meer:

‘Dat de veranderingen in april 2009 dramatisch en onorganisch verliepen had meer met bestuurlijke keuzes en een nieuw management van buiten te maken dan met exploitatieverliezen uit het verleden. De exploitatie van het gehele landgoed is onder druk komen te staan door de investering van 1,2 miljoen euro in 2004 om een stuk grond te kopen met bouwbestemming dat centraal op het landgoed lag. Zonder die aankoop hadden er op Kraaybeekerhof inmiddels 40 seniorenwoningen gestaan in het hart van het landgoed. Kraaybeekerhof had haar opgaven dan niet meer kunnen realiseren. Toegewijde mensen en renteschenkingen hielden de druk op de exploitatie dragelijk. De verkoop van een stuk grond met daarop enkele villa’s aan de rand van het landgoed moest de aankoop financieel neutraliseren. Zelf beoogde Kraaybeekerhof ook te bouwen ten behoeve van toenemende activiteiten. Door bestuurlijke traagheid en tegenwerking, zowel bij de lokale overheid als intern, is tot nu toe niets van dat alles gerealiseerd.’

Na een uiteenzetting over Academie Kraaybee­kerhof die niet onder de Landgoed Kraaybeekerhof BV van Eric van Veluwen valt, want dit is een zelfstandige stichting met een eigen bestuur, besluit hij zijn ingezonden brief met een verslag van hoe het met de winkel staat:

‘Het nieuwsbericht suggereert dat de winkel dramatische verliezen leed. De werkelijkheid is dat de winkelomzetten sinds april 2004 met 10 tot 30% per jaar zijn gestegen en dat begroot was dat een break even punt in 2010 bereikt zou worden. Met deze omzet kon de basisvoorziening van Landgoedonderhoud en -ontwikkeling bekostigd worden. De genoemde cijfers slaan dan ook op de periode na 1 april 2009. Het zal nog enige tijd duren voor de winkel weer open kan gaan.’

Het interview in Trouw staat (nog) niet op de website. Wel het verhaal dat culinair journalist Jeroen Thijssen op 5 augustus 2009 maakte over zijn bezoek aan restaurant Kraaybeekerhof. Dat droeg de titel ‘Iedereen is kalm op Kraayenbeek’. Maar dat is schijn, als je het artikel van Anniek van den Brand van vandaag moet geloven. Het interview betreft in grote lijnen dezelfde biografische geschiedenis die ik ook heb mogen optekenen uit de mond van Michiel Rietveld voor Motief in februari 2005. Voor inzicht in de recente ontwikkeling van het landgoed is interessant wat er in een apart kader bij het interview staat, onder de titel ‘Landgoed Kraaybeekerhof zit ondanks het succes financieel nog altijd flink in de knel’. Dat laat ik hier graag volgen:

‘De afgelopen drie jaar beleefde Kraaybeekerhof een dramatische periode. “Nieuwkomers wilden van Kraaybeekerhof een commercieel swingende tent maken”, vat Rietveld de gebeurtenissen kort samen. De eerste problemen ontstonden door het succes van biologisch-dynamisch restaurant Kraaybeekerhof. Dat werd geleid door Arnold Kamphuijs, met wie Rietveld twintig jaar intensief samenwerkte aan de ontwikkeling van het landgoed. Het restaurant trok zoveel klanten dat ook het chique kasteel Groeneveld in Baarn en later landgoed De Kemphaan in Almere een biologisch restaurant onder Kraaybeekerhof-leiding wilden.

Om het management te versterken, werd een cateraar gevraagd zitting te nemen in de nieuw opgerichte restaurant-bv. Dat leidde tot een ideologische strijd. “Op directieniveau klikte het”, zegt Rietveld, “maar de koks en bedrijfsleiders die zij meebrachten hadden geen affiniteit met de achtergrond van onze manier van werken.” Een voorbeeld: hoewel de biologisch-dynamische voedingsleer afraadt na het diner zuivel of fruit te eten, werd dat in het restaurant toch als toetje gepresenteerd. “Cursisten leerden dat het niet goed is. Gingen ze na de les in ons restaurant eten, werd ze rustig een bakje yoghurt voorgezet.” Ander voorbeeld: de koks lieten de producten van het landgoed links liggen als ze die elders goedkoper konden krijgen. Dat het dan niet biologisch-dynamisch geteeld was, vonden zij geen probleem.

“De grond waarop we stonden, verdampte”, zegt Michiel Rietveld over die periode. “Walk your talk is altijd ons richtsnoer geweest. Cursisten ervoeren de veranderingen als ongastvrij.” Alsof de ellende nog niet groot genoeg was, kwam het huishoudboekje van het landgoed na 2004 enorm onder druk te staan door een investering van 1,2 miljoen euro. Van dat geld werd een stuk grond aangekocht in het hart van het landgoed. Zonder die aankoop hadden er midden op Kraaybeekerhof inmiddels veertig seniorenwoningen gestaan. “Van de opbrengst van kropjes sla kunnen we dat niet afbetalen”, zegt Rietveld. Daarom had hij particulieren en organisaties gevraagd het landgoed vijf jaar de benodigde rente te schenken.

Het opleidingscentrum en het restaurant zouden worden verbouwd en meer gaan opbrengen. Maar door de organisatorische problemen is die termijn niet gehaald. “Financieel hangt de rode vlag nog steeds in top”, zegt Rietveld.

Een jaar geleden werd Rietveld door de van buiten aangetrokken commercieel directeur meegedeeld dat hij zijn functie moest neerleggen. Een gotspe, zeggen oudgedienden, die de meimaand van vorig jaar omschrijven als “dramatisch en onorganisch”. Sindsdien is Rietveld nog “slechts” docent. De commercieel directeur is inmiddels ontslagen.’