Kapitaal

We gaan weer eens ons Duits beproeven. Want vandaag komen de berichten uit Duitsland. Ze zijn afkomstig van Info3, om precies te zijn. Men is daar lekker bezig, wat al blijkt uit het aantal keren dat ik er de laatste tijd uit geput heb. Laat ik het een beetje chronologisch aanpakken. Eerst de aanprijzing van een boek met de titel ‘Kapital = Geist. Pioniere der Nachhaltigkeit’ (‘Nachhaltigkeit’ betekent duurzaamheid), uitgegeven door Jens Heisterkamp (hoofdredacteur van dit antroposofische maandblad), 174 bladzijden, in 2009 uitgekomen, voor de lekkere prijs van € 24,00.

‘Nachhaltigkeit und “Grüner Kapitalismus” sind Erscheinungen jüngeren Datums. Marken wie Weleda, Voelkel oder Stockmar haben indessen schon ökologisch und verantwortungsbewusst gewirtschaftet, als diese Begriffe noch gar nicht erfunden waren. Unternehmen wie Alnatura, hessnatur oder die GLS-Bank dachten bereits an einen ökologisch-ethischen Breitenmarkt, als erst eine kleine Subkultur von diesen Ideen überzeugt war. Firmen wie Wala oder Sonett rechneten schon vor Jahren mit einer Krise der Ego-Ökonomie und zogen frühzeitig bis in ihre Rechtsformen hinein Konsequenzen.
Für all diese Unternehmen spielt die Anthroposophie bei der Gründung, in der Mitarbeiterbildung oder auch in der Firmenphilosophie selbst eine zentrale Rolle. Zwölf dieser Firmen werden in diesem Buch vorgestellt. Damit wird gleichzeitig zum ersten Mal der wirtschaftliche Impuls der Anthroposophie in einer Zusammenschau gewürdigt, die gerade in unserer Gegenwart neue Anregungen geben kann.’

Interessant, nietwaar? Maar daarmee is het nog niet gedaan, want wat blijkt: op 20 mei werd er een middagbijeenkomst georganiseerd, waarin een flink aantal van deze bedrijven participeerden. Deze miniconferentie werd op 10 maart zo aangekondigd, onder de titel ‘Die Eigentumsfrage im Kapitalismus 3.0’:

‘Tagesveranstaltung in Frankfurt, 20. Mai 2010, 14.00-18.30 Uhr
Zeitschrift info3 mit Triodos Bank, Wala Gmbh und GLS Treuhand

Im Zuge der notwendigen Transformation des Kapitalismus hin zu einer global und nachhaltig ausgerichteten Ökonomie der Zukunft spielt die Frage nach dem Eigentum eine entscheidende Rolle: Welche Perspektiven gibt es hier jenseits der eingefahrenen Wege von konventionell handelbarem Privateigentum einerseits und zwangsweiser Sozialisierung andererseits?

Unsere Tagesveranstaltung stellt grundlegende neue Denkansätze vor und verbindet sie mit Fallbeispielen von Unternehmen, die bereits erfolgreich neue Wege eingeschlagen haben. Ein Werkstattgespräch, bei dem Erfahrungen ausgetauscht und Visionen entwickelt werden.

Programm:
13.30 Uhr Eintreffen und Willkommenskaffee
14.00 Uhr: Begrüßung und einführender Rahmen
Wandel fängt beim Denken an – wie eine neue “Wir-Kultur” die Wirtschaft zukunftsfähig machen kann.
Dr. Nadja Rosmann, Wirtschaftsjournalistin, Hofheim
Anschließend Diskussion

15.00 Uhr: Praxiserfahrungen
Neue Formen des Eigentums – Erfahrungen bei der Triodos Bank.
Alexander Schwedeler, Geschäftsleitung Triodos Bank, Frankfurt
Anschließend Diskussion

16.00 Uhr: Kaffepause
16.30 Uhr:
Die WALA-Stiftung als Alternative zum Privateigentum
Dr. Philip Lettmann, Wala GmbH, Bad Boll
Anschließend Diskussion

17.30 Uhr: Ausblick
Den Code unseres Wirtschaftssystems ändern – Gemeingüterwirtschaft im Kapitalismus 3.0
Dr. Antje Tönnis, GLS-Treuhand, Bochum
Anschließend Diskussion und Abschluss

Moderation:
Dr. Nadja Rosmann und Dr. Jens Heisterkamp, Zeitschrift info3 und Herausgeber des Buches Geist=Kapital. Pioniere der Nachhaltigkeit.’

Er volgde meteen de dag daarop een prima verslag van dezelfde Jens Heisterkamp op de website van Info3, met de titel ‘Eigentum über das Private hinaus. Info3-Tagung zu neuen Formen des Eigentums’:

‘Niemand zweifelt heute mehr daran, dass der Kapitalismus alter Prägung dringend ein Update benötigt. In Analogie zu Computerprogrammen, die regelmäßig durch verbesserte Versionen ersetzt werden, hat der amerikanische Autor Peter Barnes den Begriff “Kapitalismus 3.0” geprägt. Einer der entscheidenden Punkte bei dieser Transformation des Kapitalismus ist das Schaffen neuer Formen von Eigentum (siehe auch Otto Scharmer, Die sieben Akupunkturpunkte des sozialen Organismus in info3 5/2010). [En zie hier op deze weblog ‘In the air’ van woensdag 5 mei 2010, MG.] Diesem Thema war nun eine von info3 – Anthroposophie im Dialog initiierte und von der Triodos Bank mitgetragene Veranstaltung in Frankfurt gewidmet.

Der klassische Eigentumsbegriff war zunächst nötig, um durch klare Rechtsgestaltungen überhaupt einen sicheren Rahmen für wirtschaftliche Initiative zu schaffen, erläuterte die Wirtschaftsjournalistin und info3-Autorin Dr. Nadja Rosmann. Auf dieser Basis konnte sich dann der Ego-Kapitalismus ausbreiten, dessen negative Folgen durch regulatorische Eingriffe in einer nächsten Phase eingedämmt werden sollten. Eine kommende Stufe wirtschaftlichen Handelns wird neben dem Ich-betonten unternehmerischen Handeln einen stärkeren Sinn für das “Wir” benötigen: diese Kraft entsteht heute jedoch nicht aus einer politischen Revolte, sondern aus der Einsicht und dem veränderten Bewusstsein vieler einzelner Individuen heraus, erläuterte Nadja Rosmann.

Alexander Schwedeler von der Geschäftsleitung der Triodos Bank Deutschland berichtete anschließend aus seiner Praxis der Kreditvergabe bei nachhaltigen Unternehmensprojekten. Zukunftsentwicklung durch Finanzierung und Schutz seien aus seiner Sicht die zentralen Qualitäten, die mit der Eigentums-Funktion in Unternehmen verbunden seien. Spannend für die Zuhörer erzählte Alexander Schwedeler praxisnah, wie auch Finanzexperten oft bei Kreditvergaben irren können und ein Bauchgefühl manchmal bessere Orientierung gibt als professionelle Businesspläne. Eine Zukunftsaufgabe sieht Schwedeler darin, dass auch eine Ethik-Bank wie Triodos heute noch keine Kredite nur auf die Überzeugung und Integrität einer Unternehmerpersönlichkeit hin und ohne äußere Sicherheiten vergeben könne.

Authentische Einblicke in ein anderes Wirtschaften gewährte auch Dr. Philip Lettmann von der Geschäftsführung der Wala in Bad Boll. Dort wurde das private Eigentum durch die Überführung des Unternehmens in eine Stiftung “neutralisiert”. Die Unternehmer agieren hier wie Treuhänder, die der Idee des Unternehmens verpflichtet seien, erläuterte Lettmann. Obwohl in dieser Konstruktion keine Privatperson mehr vom Erfolg des Unternehmens profitiere, führe dies in der Praxis zu einem extrem hohen Anspruch, für das langfristige Wohl des Unternehmens Verantwortung zu übernehmen. “Wenn die Wala in wirtschaftliche Not geraten würde, wäre nicht nur ein Unternehmen in Gefahr, sondern eine Idee und ein ganzer Ansatz”, sagte Lettmann. Diese Verpflichtung sei im Unternehmen bis zu einfachen Angestellten hin spürbar, so Lettmann weiter.

Mit dem Begriff des “Treuhand-Unternehmens” lieferte Lettmann das Stichwort für das abschließende Thema der Gemeingüter. Historisch stammt die Idee der Gemeingüter aus dem Mittelalter, wo beispielsweise Weiden und Wälder gemeinschaftlich genutzt werden konnten, erläuterte Dr. Antje Tönnis, die sich im Rahmen der Bochumer GLS-Treuhand mit dem Thema der “Commons” befasst. Heute wird in einer weltweiten Bewegung das Prinzip der Gemeingüter neu entdeckt. Hier entstehen Chancen, Güter wie Boden, Wasser und Luft, die niemandem persönlich gehören, jenseits von privater Ausbeutung und Verstaatlichung auf gerechte Weise zugänglich zu machen. Bereits Rudolf Steiner vertrat in seiner Sozialphilosophie solche Gedanken und als Konsequenz haben die Bochumer Treuhand und die GLS Bank schon früh damit begonnen, Grund und Boden in neuen Eigentumsmodellen zu Gemeingütern zu machen. Grundlage der Gemeingüteridee sei die Einsicht, dass niemand für sich allein lebe und leben könne, so Antje Tönnis. Dies nicht nur intellektuell zu wissen, sondern als tiefe Intuition zu erleben, sei wiederum eine Bewusstseinsfrage, schlug Nadja Rosmann den Bogen zum Anfang der Veranstaltung.

Die abschließende Resonanz des überwiegend aus wirtschaftlich Tätigen bestehenden Publikums: Neue Formen im Umgang mit Eigentum sind hoch aktuell und sollten viel bekannter werden. Ein Thema, das viel Potenzial in sich hat und nach Fortsetzung verlangt.

Buch zum Thema: Kapital=Geist. Pioniere der Nachhaltigkeit. U.a. mit einem Porträt der Wala.’

Zulke initiatieven als deze kunnen we alleen maar begroeten. Het doet me denken aan wat ik over Sleipnir gelezen en gehoord heb. Daarover schreef ik al eens eerder, op 8 juli 2008 in ‘It’s the economy’ en op 9 november 2008 in ‘Groentetas’. Nu staat er op de website van ‘Driegonaal, tijdschrift voor sociale driegeleding & anthroposofie’ een artikel dat hier ook over gaat. Het heeft de titel ‘Stichting Sleipnir: ondernemen met geneutraliseerd kapitaal’ en moet zo ongeveer uit de tweede helft van 2008 stammen of in ieder geval gepubliceerd zijn. De auteur staat er trouwens niet bij.

‘In 1983 werd de Stichting Sleipnir opgericht, in samenhang met de oprichting van Odin C.V., groothandel in (biologisch-dynamische) groenten, fruit e.d. De Odin-ondernemers wilden werken op basis van het gedachtengoed van de associatieve economie. Het neutraliseren van het eigendom, het loskoppelen van arbeid en inkomen en het nastreven van een associatieve samenwerking zijn enkele van de thema’s die in de praktijk van het ondernemen vormgegeven worden.

Het eigendom van het bedrijf werd ondergebracht in de Stichting die als stille vennoot deelnam in Odin CV en in andere bedrijven die in de loop der jaren tot Sleipnir toetraden. Odin CV vormde zich recent om in Estafette Associatie CV en kent drie hoofdactiviteiten: de groothandel, de Odin Abonnementen en de inmiddels 11 Estafette winkels. Tegenwoordig werken er ruim 180 mensen bij het bedrijf.

Bij de Sleipnirgroep zijn anno 2008 zes bedrijven aangesloten: naast Estafette CV gaat het om Dipam (kaarsenmakerij), De Beeldhouwwinkel (beeldhouwmaterialen), Vanadis CV (uitvaartonderneming), Buys & Ko (natuurvoedingswinkel) en Nearchus CV (uitgeverij en boekwinkel). De jaaromzet van de gezamenlijke Sleipnirbedrijven bedroeg in 2007 ca 23 miljoen euro. Er werken ca 210 mensen van wie er 28 vennoot/ondernemer zijn. Eén van hen, Reinoud van Bemmelen, oprichter van De Beeldhouwwinkel in Scheveningen, vertelt over zijn bedrijf en over wat het betekent om als ondernemer te werken in het kader van de Stichting Sleipnir.

“Begin jaren ’90 van de vorige eeuw hield ik mij bezig met meubelmaken en beeldhouwen. Door mijn zoektocht naar goede materialen en gereedschappen ontstond, door vragen uit mijn omgeving, een winkel in beeldhouwbenodigdheden. In die tijd zat ik in het bestuur van de Stichting Sleipnir door mijn verbinding met de achtergronden van de associatieve economie. Het werd tijd mijn kleine eenmanszaak, De Steenhouwwinkel, zo heette het bedrijf toen, om te vormen tot een commanditaire vennootschap met Stichting Sleipnir als de stille vennoot. En zo werd in 1999, na Odin/Estaffette en Dipam, het derde bedrijf bij Stichting Sleipnir aangesloten.

Het bedrijf werd later omgedoopt tot De Beeldhouwwinkel en is aanzienlijk gegroeid. Op dit moment (mei 2008) hebben we, naast de winkel in Scheveningen, een zusterbedrijf in Keulen en een franchisewinkel in Amsterdam. In Scheveningen werken 10 mensen, waarvan er drie beherend vennoot zijn.

Voor mij betekent de samenwerking onder de vlag van Sleipnir een enorm potentieel aan mogelijkheden. Met elkaar zijn we rijk aan mogelijkheden; daarmee bedoel ik dat we samen dingen voor elkaar kunnen krijgen die je ieder afzonderlijk moeilijk voor elkaar krijgt.

Dat is primair verbonden met de inzet van het Sleipnirkapitaal. Wanneer dat kapitaal binnen de aangesloten bedrijven zou worden ingezet op de plek waar het het beste kan werken, levert dat extra mogelijkheden op. Dat vraagt een visie die het eigen bedrijf overstijgt en die vanuit het geheel van de samenwerkende Sleipnirbedrijven wordt ontwikkeld. Het op de juiste plaats inzetten van kapitaal is in die visie voor alle betrokken bedrijven vruchtbaar; waar het kapitaal vruchtbaar wordt ingezet leidt het immers in principe ook tot het terugvloeien van extra kapitaal naar Sleipnir. Het actief werken met kapitaal stelt ondernemers in staat hun plannen uit te voeren; te doen waar ze goed in zijn.

In de gangbare economie leidt de opeenhoping van kapitaal tot schadelijke effecten. Kapitaal moet beweeglijk worden ingezet en verbonden zijn aan mensen en daarvoor vormt Sleipnir een geschikt oefenveld. Het is voor de toekomst vruchtbaar als kapitaal wordt gekoppeld aan concrete mensen die in ontwikkeling zijn en iets willen realiseren. Daarom zou een groei van het Sleipnirkapitaal een goede zaak zijn en dat betekent dat een groei van de bedrijven nodig is.

Dat je als vennoot door hard werken en de goede beslissingen te nemen meer inkomen uit je bedrijf zou kunnen halen, is voor mij persoonlijk niet zo’n drijfveer; veel interessanter is het dat een goed jaar voor het bedrijf ook betekent dat er dan meer kapitaal naar Sleipnir vloeien kan. Een belangrijk voordeel van de wijze waarop we binnen de Sleipnirbedrijven met kapitaal omgaan is dat vennoten kunnen in- en uittreden zonder dat zij zich moeten inkopen of uitgekocht moeten worden. Wanneer zich een geschikte persoon aandient die zich met het bedrijf wil verbinden, dan is dat dus mogelijk zonder allerlei ingrijpende consequenties.

Als Sleipnirbedrijf probeer je ook bij je consumenten bewustzijn op te roepen voor wat de consument met zijn keuzes in de economie ‘teweegbrengt’. Het is domweg een feit dat je als consument een verbinding hebt met de hele productie- en distributieketen van het product dat je consumeert. Maar het is ook een feit dat niet iedere consument dat wil weten. In elk geval proberen wij transparant te zijn in de keuzes die wij maken en mogen klanten daar alles over weten.

Natuurlijk zijn er dingen waar je als consument, maar dat geldt ook voor ons als bedrijf, nog geen invloed op hebt, daar kun je aan werken. Naarmate wij als onderneming een hechtere band hebben met bijvoorbeeld een bepaalde leverancier, kun je proberen de transparantie die je in je eigen bedrijf nastreeft, ook bij de ander te stimuleren.

Als Sleipnirondernemer kun je, ten opzichte van de andere Sleipnirbedrijven en ten op zichte van de samenwerking als geheel, geen eisen stellen en bouw je ook geen ‘rechten’ op. Je hebt niet de zogenaamde zekerheden die anderen hebben, of denken te hebben. Toch kun je samen met de andere ondernemers en vennoten iets opbouwen. Zekerheid ontleen je aan het vertrouwen in mensen.

De manier waarop we binnen Sleipnir met kapitaal omgaan, namelijk proberen dat kapitaal dáár te laten werken waar dat voor het geheel van de samenwerking het vruchtbaarst is, zouden we ook kunnen toepassen op de capaciteiten en vermogens van de vennoten. Die zouden namelijk ook moeten worden ingezet waar ze het best tot hun recht komen. Vanuit het perspectief van Sleipnir, vanuit het geheel dus, overstijg je de beperkingen en misschien ook de blinde vlekken, die je als ondernemer kunt hebben ten opzichte van je eigen rol in je eigen bedrijf. Daar zie ik nog iets dat we samen verder zouden kunnen ontwikkelen.”’

Eronder staat nog deze informatie, die we al kennen, maar die ik graag nog eens herhaal:

‘Op 1 juni j.l. is de website van de Stichting Sleipnir in gebruik genomen: www.stichtingsleipnir.nl. U vindt daar nadere informatie over de Stichting, de aangesloten bedrijven en de achtergronden van de Sleipnirwerkwijze.

De Stichting Sleipnir en de aangesloten bedrijven treden graag in nader contact met andere ondernemers die nieuwsgierig zijn naar de samenwerking in het kader van Sleipnir en komen ook graag in contact met personen of organisaties die mogelijk bereid zijn het werkkapitaal van de Stichting door middel van leningen e.d. uit te breiden. U kunt contact opnemen via de website of per post: Stichting Sleipnir, Postbus 225, 4190 CE Geldermalsen.’

Of in Nederland nog meer op deze manier gewerkt wordt, weet ik eigenlijk niet. Of toch: Stichting Grondbeheer heeft dezelfde doelstelling, maar dan op een ander vlak. Ik zie dat ik daar op deze weblog nog nooit aandacht aan heb besteed. Dat kan ik dan nu mooi eens inhalen. Door simpelweg naar de website van ‘Stichting Grondbeheer biologisch-dynamische Landbouw’ te gaan. Daar staat dit, onder de titel ‘Wat doet Grondbeheer’:

‘De “Stichting Grondbeheer Biologisch-dynamische Landbouw” verwerft grond die geschikt is of geschikt te maken is voor de biologisch-dynamische (BD) land - of tuinbouw. De stichting koopt geen gebouwen. De fondsen, nodig voor grondverwerving, zijn afkomstig van donateurs en eenmalige schenkingen. Daarnaast zijn er inkomsten uit pacht en erfpacht. Hiermee worden de kosten voor beheer en financiering betaald.

Doel

Door de waardestijging van landbouwgrond wordt het steeds moeilijker om een gezond boerenbedrijf op te zetten of te handhaven. Wanneer landbouwgrond onderhevig blijft aan koop en verkoop in het economische verkeer gaat de marktwaarde omhoog. Met de stijgende grondwaarden wordt het moeilijker om een gezonde bedrijfsvoering op te zetten. Grondbeheer heeft momenteel landbouwgrond ter beschikking gesteld aan 11 bedrijven, in totaal ca. 165 ha.

Grondbeheer heeft de doelstelling om verworven gronden binnen de BD landbouw in pacht of erfpacht uit te geven. Als gronden eenmaal onder de vleugels zijn van Grondbeheer worden ze buiten de markt gehouden.

Organisatie

Grondbeheer is een stichting met een bestuur en een raad van toezicht. Per 29 december 2003 bestaat de Stichting 25 jaar. Het bestuur komt gemiddeld 6 keer per jaar bij elkaar. De administratie voor het beheer van de gronden is uitbesteed. De overige werkzaamheden wordt door de bestuursleden gedaan op vrijwillige basis. De leden van de raad van toezicht kijken over de schouders van de bestuursleden mee.

Wanneer Grondbeheer

Grondbeheer wordt met name actief als:
– grond verworven kan worden om op te boeren
– gezocht moet worden naar goede opvolging
– er plannen zijn om het boerenbedrijf te combineren met bijzondere activiteiten zoals consumentenkringen, opvang van zorgvragers, agrarisch natuurbeheer, enz.

De Stichting sluit met een BD-boer een pacht - of erfpachtcontract, waarin de bepaling wordt opgenomen dat de grond bestemd is voor de uitoefening van een BD-bedrijf. Bij opvolging wordt samen met de vertrekkende boer gezocht naar de beste opvolger, die de grond tegen redelijke vergoeding in gebruik krijgt.

Stijgende marktprijzen hebben bij het vaststellend van de pachtvergoeding geen invloed. Met de beschikbare fondsen kan de Stichting maximaal 10 ha per jaar aankopen. Thans heeft zij ongeveer 165 ha aan boeren uitgegeven, waarvan 67 ha eigendom is en 98 ha in erfpacht, gelegen in de Flevopolder.

Samenwerking

Grondbeheer zoekt samenwerking met vergelijkbare beheersstichtingen om tot een efficiënter grondbeheer te komen voor de hele biologisch dynamische sector. Bovendien kan een bundeling van krachten meer gewicht leggen in de politieke discussies over de prijsopdrijving van landbouwgrond. In het project “vaste grond voor voeding” wordt een onderzoekstraject uitgevoerd om tot werkzame oplossingen te komen voor de toekomst.

Grondbeheer en U

Grondbeheer doet een beroep op ieder die de landbouw een warm hart toedraagt. Voor de activiteiten van de stichting is geld nodig. Jaarlijks ontvangt Grondbeheer bijdragen van vele donateurs, maar gezien de problemen in de landbouw zou dat aantal verder moeten groeien. Donateurs krijgen informatie over activiteiten en worden uitgenodigd voor de jaarlijkse donateursdag op één van de aangesloten bedrijven. Via een nieuwsbrief worden de donateurs op de hoogte gehouden van recente ontwikkelingen.

Wilt u Grondbeheer financieel steunen?

Dit kunt u doen door een bedrag over te maken op rekening 21.21.22.150 van de Triodosbank, onder vermelding van “schenking grondaankoop”. U kunt zich ook opgeven als donateur en jaarlijks een vrijwillige bijdrage overmaken. Giften worden in principe gebruikt voor grondaankoop. Grondbeheer is een instelling van algemeen nut, zodoende zijn giften fiscaal aftrekbaar.

Pacht of erfpacht

Afhankelijk van de omstandigheden en na overleg geeft de Stichting de verworven grond uit in pacht dan wel erfpacht. Veelal betreft het bedrijfsvergroting van een zittende pachter/erfpachter/eigenaar. Een gedeelte van de middelen wordt echter ook ingezet om starters en kleinere initiatieven te ondersteunen.

1. Pacht: de pachtovereenkomst behoeft uiteraard toetsing door de Grondkamer.
2. Erfpacht: de duur van het erfpachtcontract wordt vastgesteld op basis van het jaar waarin de erfpachter 65 jaar wordt, met dien verstande dat het contract niet korter duurt dan 26 jaar.

Alle lasten die op de erfpachtgrond drukken, zijn voor rekening van de erfpachter. Voorts zijn de gebruikelijke voorwaarden van toepassing wat betreft toestemming van de eigenaar, opzegging van het contract en beëindiging.

Voorwaarden voor een aanvrager

1) De Stichting beschikt niet over een grondvoorraad. De aanvrager moet zelf met een voorstel komen voor een bepaald perceel dat te koop is. Daarbij zijn er twee mogelijkheden:
– de aanvrager is zelf eigenaar van die grond en verzoekt om herfinanciering;
– de aanvrager weet (via een makelaar) dat een bepaald stuk grond te koop is.

2) De Stichting kan tot aankoop overgaan indien:
– De kwaliteit van de grond en de gebruiksmogelijkheden een BD-bedrijfsvoering wettigen
– De kwaliteit en de omvang van het bedrijf dat eveneens doen
– De agrariër/tuinder in het bezit is van een bedrijfslicentie uitgegeven door de Vereniging voor BD-landbouw te Driebergen
– Indien hij/zij voorts in de landbouw zijn/haar hoofdberoep ziet en over voldoende ondernemerschap en vakbekwaamheid beschikt.

De stichting pleegt advies te vragen wat betreft de technische en bedrijfseconomische toekomstperspectieven. Indien u in contact wilt treden in verband met de verwerving van grond door de Stichting, kunt u contact op nemen met de voorzitter van het bestuur. Bij voorkeur via brief of e-mail.’

Het ziet er niet naar uit dat deze informatie erg recent is. Er wordt gemeld dat op 29 december 2003 de stichting 25 jaar bestaat. Dan bestaat ze nu dus 31 jaar. En er wordt melding gemaakt van de Vereniging voor BD-landbouw te Driebergen. Maar die zit alweer een tijdje in Dronten. In het menu links is ook ‘Stichting Avalon’ opgenomen. Dat blijkt hetzelfde te doen (vanuit eenzelfde oorsprong overigens), maar dan voor biologische landbouw:

‘Stichting AVALON heeft een vorm van grondbeheer ontwikkeld die het mogelijk maakt dat iedereen die hart heeft voor landbouw kan participeren in een gezonde bedrijfsvoering. De mensen achter AVALON zijn actief op zoek om alternatieven te realiseren voor de ontwikkelingen die de toekomst van de landbouw belemmeren. Want de toekomst van de landbouw is niet een zaak van boeren alleen, maar de verantwoordelijkheid van boeren èn consumenten. De grond mede beheren geeft die verantwoordelijkheid een concrete vorm.

AVALON richt zich daarbij op grondbeheer voor biologische landbouw. Stichting AVALON biedt mensen en organisaties de mogelijkheid om zichtbaar bij te dragen aan verantwoorde landbouw. U kunt certificaathouder worden en zo mee doen aan het beheren van landbouwgrond.

Door AVALON beheerde grond blijft duurzaam beschikbaar voor biologische landbouw. De grond wordt door Avalon in erfpacht uitgegeven. Voor de boer betekent dit dat de economische druk afneemt en hij ruimte krijgt om creatief met de grond en haar producten om te gaan. De boer zal weer nieuwe wegen in kunnen slaan en het beste uit de aarde naar boven brengen.

In 1991 is de Stichting AVALON opgericht en heeft in Oostkapelle 14 ha landbouwgrond gekocht. In 1995 is dit uitgebreid tot 17 ha. Het biologisch-dynamische fruitteeltbedrijf Boomgaard Ter Linde pacht deze grond. Centraal thema van Boomgaard Ter Linde is het ontwikkelen van kwaliteitsfruit op biologisch dynamische wijze. Economische en biologische efficiëntie gaan hand in hand. Eén van de zichtbare aspecten is een blijvend aantrekkelijk landschap.

Het concept voor grondbeheer van AVALON is ontwikkeld en succesvol beproefd in relatie met Boomgaard Ter Linde. Het is inmiddels zover uitgerijpt dat relaties met andere bedrijven gelegd kunnen worden.’

Kortom, de biologisch-dynamische landbouw is de bron, maar die wordt voor biologische boerderijen opengesteld. Overigens is ook hier de nieuwswaarde niet groot. Het laatste nieuwsbericht stamt van 18 december 2005, ‘AVALON een stap verder met “De Ring”’:

‘We zijn heel blij met de aankoop van een tweede bedrijf onder de vleugels van AVALON.’

Dus er is in Nederland best wat meer te vinden dan alleen Sleipnir. Misschien weten er lezers nog meer van op deze manier georganiseerde bedrijven aan te dragen. In ieder geval is deze bijdrage niet alleen maar Duits georiënteerd gebleven.