Verpleegkunde

Eindelijk weer eens nieuws van het Louis Bolk Instituut. Daar hebben we een tijd niets meer van gehoord, in ieder geval niet hier. Op 9 maart noemde ik in ‘Gerda’ dit persbericht van 19 februari van het Louis Bolk Instituut: ‘LBI actief in nieuw veredelingsprogramma. Programma groene veredeling van start’. Vandaag komt het LBI met een nieuw persbericht, nu over ‘Integrative Medicine’. Eigenlijk begon dit al op 19 maart, met het bericht ‘LBI op congressen Integrative Medicine’:

‘Op het internationale ISCMR-congres in Tromsø (Noorwegen, 20-22 mei 2010) zal het Louis Bolk Instituut de resultaten van twee onderzoeken naar Integrative Medicine (IM) presenteren. Miek Jong, afdelingshoofd Gezondheidszorg en Voeding, is verantwoordelijk voor de onderzoeksopzet, uitvoering en coördinatie.

Het eerste onderzoek (opgezet i.s.m. het NIKIM) is gehouden onder zorgmanagers, medisch specialisten en artsen van zorginstellingen. De belangrijkste vraag was te achterhalen wat de kennis en attitude is ten aanzien van Integrative Medicine onder deze doelgroep. De uitkomsten van het onderzoek worden, behalve op dit congres en op de website van het Louis Bolk Instituut, ook in het tijdschrift Skipr gepubliceerd. Het tweede onderzoek (i.s.m. Arine Vlieger van het Antonius Ziekenhuis Nieuwegein) is gehouden onder kinderartsen. We gaan na wat hun attitude is ten aanzien van Complementaire en Alternatieve Geneeswijzen, kortweg CAM. Recent onderzoek heeft namelijk aangetoond dat tussen de 30 en 40% van de patiënten die een kinderarts bezoekt, een vorm van CAM heeft gebruikt.

Op het Nederlandse congres Integrative Medicine dat op 1 juni 2010 door het Van Praag Instituut i.s.m. Elsevier Gezondheidszorg georganiseerd wordt, presenteert Miek Jong een derde IM-onderzoek. Dat is onder verpleegkundigen gehouden met de vraag of zij Integrative Medicine toepassen en in hoeverre daar draagvlak voor is binnen hun zorginstelling.’

Het nieuws van vandaag is getiteld ‘IM: populair maar moeilijk toepasbaar’ en luidt als volgt:

‘Verpleegkundigen staan positief ten opzichte van Integrative Medicine, een nieuw zorgconcept dat oorspronkelijk uit de Verenigde Staten komt. Toch geeft 40 procent aan over onvoldoende mogelijkheden te beschikken om deze zorg te kunnen bieden. Gebrek aan tijd en gebrek aan ondersteuning worden vaak genoemd als reden. Dit blijkt uit een onderzoek dat Nursing onlangs uitvoerde, in samenwerking met het Louis Bolk Instituut, het Van Praag Instituut en het Nationaal Informatie en Kenniscentrum Integrative Medicine (NIKIM). Doel van dit onderzoek was vast te stellen in hoeverre Integrative Medicine door de Nederlandse verpleegkundigen wordt toegepast en of hiervoor draagvlak is binnen de verschillende zorginstellingen. Ruim 300 verpleegkundigen namen eraan deel.

Wisselwerking lichaam en psyche

Bij Integrative Medicine wordt ervan uitgegaan dat voor een sneller herstel van de patiënt meer factoren belangrijk zijn dan alleen de reguliere geneeskunde. Denk bijvoorbeeld aan leefstijl en preventie, het toepassen van complementaire zorg en het creëren van een “healing environment” (gezonde leefomgeving). Binnen Integrative Medicine wordt de wisselwerking tussen lichaam en psyche erkend en ligt de focus niet op de ziekte, klachten en beperkingen van de patiënt, maar meer op vitaliteit en welbevinden.

Toepassen complementaire zorg

Uit de onderzoeksresultaten blijkt dat een meerderheid (64 procent) van de verpleegkundigen niet bekend is met de term Integrative Medicine. Na uitleg hierover vindt echter 80 procent deze zorgvisie belangrijk voor de gezondheidszorg. Leefstijltherapieën en healing environment wordt door 80 procent van de respondenten gezien als de belangrijkste aanvulling op de huidige gezondheidszorg. Met betrekking tot healing environment wordt vooral het gebruik van licht, kleuren en schilderijen gezien als een belangrijke toegevoegde waarde. Ruim 60 procent noemt het toepassen van complementaire zorg als de meest belangrijke pijler. Veruit de meeste verpleegkundigen (85 procent) menen dat een aantal van deze technieken, zoals muziek en aromaverneveling, direct binnen het ziekenhuis kunnen worden toegepast. Op de vraag of ze zelf iets met complementaire zorg doen, antwoordt ruim de helft (57 procent) van de verpleegkundigen bevestigend.

Congres Integrative Medicine

In het meinummer van het tijdschrift Nursing worden de onderzoeksresultaten en de rol van verpleegkundigen binnen Integrative Medicine uitgebreid besproken. Ga voor meer informatie naar www.nursing.nl/verpleegkunde/specialismen/complementaire-zorg

Elsevier Gezondheidszorg organiseert op 1 juni 2010 ook een congres over Integrative Medicine in de Reehorst en Ede. Voor aanmelden en informatie, ga naar www.elseviergezondheidszorg.nl/integrativemedicine.’

Dit is het officiële persbericht; onder ‘Actueel’ worden de ‘Nieuwste resultaten IM-onderzoek’ nader voorgesteld, ‘Voor het 5e Internationale Congres over Onderzoek in Complementaire Geneeskunde, van 19 tot 21 mei in Tromsø, Noorwegen’:

‘Attitudes ten opzichte van Integrative Medicine: een nationaal onderzoek onder verpleegkundigen in Nederland

Miek Jong (a), Martine Busch (b), Margreet Hofstede (a), Inès von Rosenstiel (c), Judith Meijer (d) and Rosalie Koolen (c)

(a: Louis Bolk Instituut, Driebergen; b: Van Praag Instituut, Utrecht; c: Slotervaart Ziekenhuis, Amsterdam; d: Nederlands Informatiecentrum voor Integratieve Geneeskunde (NIKIM), Amsterdam)

– Achtergrond

Er is een significante en groeiende belangstelling om Integrative Medicine (IM) in de traditionele medische zorg te introduceren. Tot nog toe zijn er geen kwantitatieve en kwalitatieve gegevens beschikbaar over de attitude en kennis over IM.

– Doelstellingen

Het doel van dit onderzoek was of de attitudes en kennis ten opzichte van IM te meten onder verpleegkundigen in Nederland. Er waren in dit onderzoek zowel open als gesloten vragen opgenomen over IM en de pijlers van IM, te weten:

1. preventie / life-style / eigen verantwoordelijkheid van patiënten
2. gebruik van complementaire en alternatieve behandelwijzen (CAM)
3. de “healing environment”, de genezende omgeving.

Resultaten

– Kenmerken van de doelgroep

350 respondenten hebben de online enquête ingevuld. Wat hun functie betreft was 64% van hen verpleegkundige, 12% verpleegkundig specialist en 24% overig. De meerderheid was vrouw (91%) uit de leeftijdscategorie van 46 tot 55 jaar (43%) met meer dan 15 jaar ervaring (72%). 46% van de respondenten werkt als verpleegkundige in een ziekenhuis en 18% in een thuiszorginstelling.

– Kennis en attitudes ten opzichte van IM

Voordat zij de online vragenlijst invulden, was een meerderheid (63%) niet bekend met het concept Integrative Medicine. Desondanks beschouwde een grote groep (88%) later in het onderzoek IM als een zeer belangrijk en innovatief zorgconcept. Een totaal van 56% vindt de drie pijlers van IM even belangrijk. Als respondenten wel een ranking gaven, vond 63% de preventie/life-style het belangrijkst, 16% het gebruik van complementaire en alternatieve behandelwijzen (CAM) en 22% de “healing environment”.

– Implementatie van IM in de zorgomgeving

Bij 63% van de respondenten werden initiatieven op het vlak van preventie en lifestyle geïmplementeerd in de zorgomgeving. Het gebruik van CAM werd bij 31% en de healing environment werd bij 26% van de respondenten toegepast. Bij 58 tot 86% van de respondenten ontbrak het aan tijd, middelen en ondersteuning om IM (verder) te implementeren. Daarnaast miste 13 tot 50% kennis, ervaring en bewijs voor een verdere implementatie van IM.

– Attitudes ten opzichte van de IM-pijler “gebruik van CAM-behandelwijzen”

Tabel 1. Attitudes van verpleegkundigen ten opzichte van CAM [heb ik hier weggelaten, MG]

Zoals uit tabel 1 blijkt, is er een relatief hoog percentage respondenten dat vindt dat CAM-therapieën een aanvulling betekenen op de conventionele geneeskunde. Muziek, life-style-therapie en massage zijn de meest geaccepteerde CAM-therapieën. 58% van de respondenten gebruikt zelf een of andere CAM-therapie.

Conclusies

Er lijkt een groot potentieel te zijn voor Integrative Medicine als innovatief zorgconcept in Nederland. De resultaten van dit onderzoek kunnen als leidraad gebruikt worden voor verdere strategische implementatie van IM in conventionele geneeskunde in Nederland.

Aanvullende data en analyses van dit onderzoek worden eind 2010 gepubliceerd in een peer reviewed wetenschappelijk tijdschrift. Op 6 mei is er een persbericht samen met het blad Nursing verstuurd.’

Dat is het nieuwste nieuws vanuit de complementaire gezondheidszorg. Maar er is ook wetenschappelijk nieuws uit de biologische landbouw. Hoewel het Louis Bolk Instituut opereert zowel op het gebied van de gezondheidszorg als de landbouw, is dit tweede nieuwsonderwerp niet van haar afkomstig. NRC Handelsblad komt er vanmiddag mee, onder de titel ‘Kleine boer kan beter niet biologisch werken’:

‘De natuur profiteert niet of nauwelijks van kleine biologische landbouwbedrijven. Rond een even kleinschalige, maar niet-biologische boerderij leven zelfs meer vogels. En dat terwijl de productie van die gewone bedrijven groter is. Dat blijkt uit een publicatie in Ecology Letters waarin de twee soorten landbouw werden vergeleken.

“De bijdrage van de biologische landbouw aan de bescherming van de biodiversiteit is veel kleiner dan tot dusver is aangenomen”, aldus de Britse hoogleraar Tim Benton die het onderzoek deed. “Omdat de teeltopbrengst van de biologische landbouw maar half zo groot is als die van kleinschalige conventionele landbouw is de vraag of de wereld zich deze luxe kan permitteren.”’

Benton is ecoloog aan de Universiteit van Leeds.

‘Zorgvuldig selecteerden de onderzoekers in Midden- en Zuid-Engeland acht koppels van bedrijven die óf biologisch óf conventioneel van opzet waren. Per bedrijf (allemaal gemengde bedrijven, met akkers en vee) werden grasland en graanakkers onderzocht op plantenrijkdom en aanwezigheid van wormen, bodeminsecten, vlinders, hommels, bijen, zweefvliegen en vogels.

De uitkomst was dat biologische bedrijven alleen uitblinken in een hogere rijkdom aan plantensoorten, wat direct samenhangt met het afzien van kunstmest en onkruidverdelgers op deze bedrijven. Bij de diersoorten waren de verschillen minimaal, of zelfs negatief voor de biologische bedrijven. Daar werden bijvoorbeeld minder zweefvliegen en vogelsoorten geteld. Dat laatste komt waarschijnlijk door beruchte nestenrovers als eksters, roeken en Vlaamse gaaien die er floreren.’

Ik heb bijna het volledige bericht op de wetenschapsafdeling van NRC Handelsblad geciteerd. Bijna het enige wat nog rest, is de laatste alinea. Dan blijkt dat het venijn in de staart zit, in de laatste twee zinnen:

‘Een zwakte van de studie is dat de kleine conventionele bedrijven waarmee de biologische boerderijen vergeleken worden, weinig voorkomen. Conventionele bedrijven zijn meestal juist grootschalig van opzet.’

Tot welke afwijkingen grootschaligheid maar al te gemakkelijk kan leiden, dat weten we. Dat zijn we tot onze schade en schande intussen wel te weten gekomen. Met andere woorden: dit is een bijna puur theoretisch onderzoek, dat aan de werkelijkheid voorbijgaat en geen echte oplossingen biedt. Het mooie is wel dat de krant dit ook duidelijk laat doorschemeren en er niet (volledig) aan voorbijgaat.