Jumbo

Het nieuws van vandaag is dat Arie van den Brand is teruggetreden als voorzitter van Biologica:

‘De voorzitter van de Raad van Toezicht van Biologica, Arie van den Brand, heeft gisteren zijn functie wegens gezondheidsredenen neergelegd. Hij blijft bestuurlijk actief in verschillende nationale en internationale organisaties rond duurzame land- en tuinbouw.
De Raad van Toezicht zoekt op korte termijn een nieuwe voorzitter.
Wij danken Van den Brand voor zijn visie, zijn durf en zijn inzet ten behoeve van Biologica en de biologische sector gedurende vele jaren.
Namens Biologica,
Peter Jens
Algemeen directeur’

Op 3 september 2009 maakte Alexis van Erp op de website van Biologica melding van een ‘Duurzaam lintje voor Biologica-voorzitter Arie van den Brand’:

‘Op Duurzame Dinsdag, afgelopen dinsdag, heeft Arie van den Brand, voorzitter van Biologica, een Duurzaam Lintje ontvangen uit handen van minister Cramer van VROM. Ook prinses Irene en drie anderen kregen een lintje. Verder werden prijzen uitgereikt voor initiatieven op het gebied van duurzaamheid. Minister Cramer zei het volgende, bij het uitreiken van het lintje aan Arie van den Brand:

“Arie van den Brand. Arie kenmerkt zich als een fervent strijder voor duurzaamheid in algemene zin, maar voor de biologische landbouw in het bijzonder. Zijn gedrevenheid gaat gepaard met veel gevoel voor humor – wat ik zelf ook heb ervaren – en een geheel eigen wijze van opereren. Hij was actief voor Westelijke Land- en Tuinbouw Organisatie (LTO Noord); directeur van de Stichting In Natura, de overkoepelende organisatie op het gebied van agrarisch natuur- en landschapsbeheer; lid van de Tweede Kamer voor Groen Links; is al vele jaren voorzitter van Biologica, de brancheorganisatie voor de biologische landbouw; lid van de Stuurgroep van het (internationale) Sustainable Food Laboratorium en lid van de ‘Club van Brugge’, een internationale 'denktank' omtrent duurzame landbouw.”

Over prinses Irene zei minister Cramer:

“Mevrouw Irene van Lippe-Biesterfeld. Mevr. Van Lippe heeft een zeer belangrijke dimensie toegevoegd aan het maatschappelijk debat over duurzaamheid. In haar publicaties, lezingen en mediaoptredens heeft ze er steeds op gewezen dat het bij duurzaamheid om meer gaat dan om technologische oplossingen en regelgeving alleen. Zij benadrukt, ook vandaag, dat er tevens een verandering in wereldbeeld nodig is, waardoor we ons als mens niet langer als gescheiden maar als deel van de natuur gaan zien. Vorig jaar maart organiseerde het door haar opgerichte NatuurCollege in Den Haag een congres over de binnenkant van duurzaamheid dat zeer invloedrijk bleek. Het mondde o.a. uit in nog steeds voorgaande rondetafelgesprekken voor bedrijfsleven, wetenschap en NGO’s over de binnenkant van duurzaamheid.”

Behalve Arie van den Brand en prinses Irene werden ook de volgende personen vereerd met een lintje: Peter Bakker van Stichting Duurzaam Texel; Yolanda Coolen, die zich inzet voor LED-verlichting; en Henry Mentink, die de deelauto-organisatie Wheels4all opzette.’

Op 17 maart 2004 schreef Arnoud Veilbrief een portret over Arie van den Brand in NRC Handelsblad, ‘Een “lichtgroene” bruggenbouwer. Wie is Arie van den Brand?’ (niet vrij toegankelijk op de website):

‘Arie van den Brand was pas enkele maanden Tweede-Kamerlid voor GroenLinks, toen hij op een avond een bioscoop in Alkmaar bezocht. Terwijl hij keek naar De Tweeling voelde het plotseling “alsof een olifant op zijn borst ging staan”. Hartaanval. Van den Brand werd per ambulance naar het VU Ziekenhuis in Amsterdam gebracht, waar hij werd gedotterd.

In de daarop volgende maanden revalideerde hij op zijn boerderij in het Noord-Hollandse Hensbroek. Na het zomerreces pakte hij voorzichtig zijn werk als fractiewoordvoerder landbouw op. Maar het Kamerlidmaatschap bleek te zwaar. Vorige week nam hij voortijdig afscheid van de politiek.

“Fin de carrière?” vroeg minister Veerman (Landbouw) zich gisteren retorisch af bij de afscheidsreceptie van het Kamerlid. Nee. Van den Brand volgt op 6 april Ria Beckers op als voorzitter van Biologica, de koepelorganisatie voor boeren, producenten en winkels van biologische landbouwproducten. Deze baan, die hem ongeveer een dag per week zal kosten, verdraagt zich beter met zijn fysieke beperkingen. Van den Brand is aangetrokken om zijn “visie, kennis en enthousiasme”, legt Biologica-directeur Bert Ruitenbeek uit. “Hij is daarbij breed geaccepteerd in de wereld van de landbouw en de politiek. Een bruggenbouwer die met iedereen door een deur kan, en dat is erg belangrijk voor ons lobbywerk.” (...)

In zijn nieuwe functie wil Van den Brand definitief de doorbraak van de biologische landbouw forceren naar het grote publiek. De “verduurzaming van de boodschappentas”, noemt hij het. “Dat wordt de komende tien jaar het centrale thema in de Europese landbouw”, weet Van den Brand. “Landschapsbeheer, natuur, voedselkwaliteit, dierenwelzijn; het zijn allemaal punten die nu volop in de belangstelling staan. De biologische landbouw moet daarvan kunnen profiteren.”

En de sector mag best een wat vrolijker imago krijgen, vindt hij. ,,Biologisch is niet alleen gezond en milieubewust, maar vooral ook erg lekker. Dat moeten we veel meer overbrengen bij het grote publiek. Ik pleit voor de herontdekking van de smaakpapil.”’

Op de website van ‘De Nieuwe Proef’ lees ik als ‘Introductie’:

‘Tussen Hoorn, Alkmaar en Heerhugowaard ligt nog een mooi groen gebied. Tegelijkertijd is zowel per auto als per trein Amsterdam dichtbij. Een goede plek om te wonen dus... Maar niet zomaar... in een woon/werkgemeenschap. Community op zijn goed Amerikaans.

Een woon/werkgemeenschap met een agrarisch karakter. Een grote boerderij op het platteland, met ruimte voor ateliers, ecologisch landgebruik, cultuur, educatie en ontmoeting, een duurzame leefstijl en bewust omgaan met de cultuurhistorie.’

En bij ‘Bewoners’:

‘Sinds 2006 wonen we met weer meer mensen in de boerderij: Anna Verberne, Karen Jonkers, Arie van den Brand, Jupp Reichert en Ida Sabelis. Eén kamer is bezet door de Agrarische Natuurvereniging, die (in overleg) ingetrokken zijn in afwachting van de verbouw van de bedrijfsruimten. Maar: dit voorjaar hebben ook Mique Huijbregts en Jan Wentink besloten om toe te treden. De onderlinge patronen, zeker ook de humoristische, groeien snel. (...)

Arie van den Brand, boerenzoon van de Zuid-Hollandse eilanden, woonde al sinds 1983 vlakbij de Wogmeer: in Hensbroek in woonvereniging “De Thuiskomst”. Na een lange en heftige carrière in de voorhoede van de landbouw-en plattelandswereld werd hij in 2002 lid van de Tweede Kamer voor GroenLinks. Een hartinfarct dwong hem in 2004 rustiger aan te doen. Hij is inmiddels eigenaar van de nieuw aangeplante hoogstamfruitboomgaard. Zijn fruit en zijn huidige groene advies-en bestuurswerk zijn ondergebracht in een eigen bedrijfje: ORIGINE. De laatste jaren aktief pleitbezorger van een noodzaak tot Culinaire Verlichting, zowel als voorzitter van Biologica, maar ook in de keukenpraktijk. Arie ontwikkelt ook de groenten-en snijbloementuin en kas. Van oudsher (internationaal) volkshogeschoolman in hart en nieren. Woont inmiddels met veel genoegen, mét kelder, in De Nieuwe Proef.’

Bij ‘Nieuws’ kom ik in ‘De relatie tussen biologische voeding en gezondheid’ een bekende tegen:

‘Meer dan 22 deelnemers hebben op 18 december genoten van de lezing van Machteld Huber, onder meer arts, onderzoeker bij het Louis Bolk Instituut en ex-manager van een voedingsinstituut. Zij gaf een inleiding over de relatie biologische voeding en gezondheid en onderwijl werd genoten van een bijpassend diner.’

Biologica had gisteren nog ander interessant nieuws, met als titel ‘Tussenstand rondje door Nederland’:

‘In de afgelopen weken is Biologica op bezoek geweest in een groot aantal provincies. Doel: van gedachten wisselen met betrokken burgers over de activiteiten en campagnes van Biologica. Peter Jens, algemeen directeur, geeft een tussenstand:

“Verbluft...! Verbluft was ik tijdens de eerste provinciale bijeenkomsten van Biologica. Na een heel voorzichtig begin in Maastricht met een zeer bescheiden opkomst zijn we inmiddels in Den Bosch, Utrecht, Zwolle, Arnhem en Lelystad geweest. Verbluft was ik vanwege de grote aantallen activiteiten die burgers nu al uitvoeren over voedsel en landbouw. Allerlei activiteiten die aantonen dat Biologica goed gekozen heeft om de groeiende maatschappelijke onderstroom naar transparantie en zeggenschap over voedsel en landbouw zichtbaar te maken.

Mensen eisen EN nemen weer vat en grip op hun eten. Zij willen een ander eetsysteem en spannen zich met tijd, geld en inventiviteit in om het eetsysteem weer transparanter en begrijpelijker te maken. Dat zij daarbij vaak naar biologisch kijken en verwijzen is logisch, immers, het biologisch systeem is bij uitstek een transparant systeem.

Met de bijeenkomsten in de provincie wilde Biologica meer aansluiting vinden met wat er in het land gebeurt. De bijeenkomsten werden tot nu toe gemiddeld door 16 mensen bezocht. Dat zijn 16 meningen, 16 opvattingen, 16 verschillende ideeën over hoe we bio verder gezond kunnen laten groeien.

Het “rondje Nederland” is nog niet klaar. Het is te vroeg om ons algemene oordelen te vormen. Wat zich wel aftekent is een algemene vraag aan Biologica: Zorg dat er een infrastructuur is waarbij we vanuit het hele land ideeën en ervaringen kunnen uitwisselen; kom regelmatig bij elkaar. Een veel gehoord advies aan Biologica is: Ga door met het in beweging brengen van mensen voor bio!

Dat zullen we de komende maanden ook weer volop gaan doen: Lekker naar de Boer, Week van de Smaak, Pieperpad en onze Kip- en Boomacties blijven tot de verbeelding spreken! Ik dank de mensen die ons hun tijd en denkkracht gunden tijdens de eerste provinciale bijeenkomsten.”’

Een week geleden, op 25 maart, bracht Biologica dit persbericht naar buiten:

‘Vanaf vandaag doen alle 136 filialen van Jumbo Supermarkten mee aan de campagne Adopteer een Kip van Biologica. De campagne heeft als doel om de aandacht op de meest diervriendelijke manier van kippen houden te vestigen. Jumbo is de eerste supermarkt die zich, met het paasweekend voor de deur, bij de campagne aansluit.

Adopteer een Kip is een actie waarbij mensen vanaf € 24,50 euro per jaar een biologische kip kunnen adopteren, voor zichzelf of iemand die men een adoptiekip kado doet De adoptant profiteert mee: men kan voor een doosje van zes eieren terecht bij een eieren-ophaalpunt. De biologische speciaalzaken doen al jaren mee. De deelname van Jumbo betekent op termijn een verdubbeling van het aantal winkels waar de “kipadoptanten” maandelijks terecht kunnen.

Loes van Loenen, campagneleider Adopteer een Kip bij Biologica: “Wij willen mensen op een leuke manier in beweging brengen voor bio. Dat werkt. Er hebben al meer dan 120.000 mensen meegedaan met Adopteer een Kip. Zeven procent van alle verkochte eieren zijn nu biologisch en steeds meer mensen ontdekken wat een mooi leven een biologische kip heeft.”

André Brouwer, campagnecoördinator bij de TaskForce Marktontwikkeling Biologische Landbouw: “Uit consumentenonderzoek weten we dat twee op de drie consumenten wel eens biologisch koopt. Toch kopen nog veel mensen scharreleieren en denken dat die van vrolijke buitenkippen zijn. Terwijl je alleen bij biologisch de garantie hebt op het betere buitenleven. Er ligt dus nog enorm veel marktpotentieel. Met zo'n actie kun je dat ook laten zien aan pluimveehouders die omschakeling overwegen naar biologisch kippen houden.”

“Alle Jumbo winkels zijn officiële afhaalpunten voor de biologische eieren van het initiatief Adopteer een Kip. Per week bezoeken ruim 1,5 miljoen klanten onze winkels. Jumbo heeft duurzaam ondernemen hoog in het vaandel staan. Op deze manier hopen we dat we een positieve bijdrage kunnen leveren aan betere leefomstandigheden voor kippen”, aldus Formule directeur Colette Cloosterman-van Eerd.

Jumbo zal de deelname aan Adopteer een Kip vier weken lang in alle filialen onder de aandacht brengen, o.a. met informatie in het relatiemagazine Mijn Jumbo, in de eierdoosjes en een prijsvraag. Ook worden alle ruim 17.000 medewerkers geïnformeerd. In de schappen is zichtbaar welke eierdoosjes je gratis mee mag nemen als je kipadoptant bent.

De campagne Adopteer een Kip is gestart in 2003 als positief antwoord op de vogelgriep en de varkenspest. De campagne nodigt burgers uit om zelf iets te doen aan verduurzaming van de voedselketen. Sinds de start van de campagne is het aantal biologische kippen in Nederland verdrievoudigd. Meer informatie: www.adopteereenkip.nl’

Er is beweging in de zaak. Dat blijkt op vele manieren. Ook al schreef Kees de Vré twee dagen eerder in Trouw dat ‘Eko vreest voor zijn positie’:

‘Steeds meer gangbare bedrijven maken werk van duurzaamheid. Het brengt de echte biologische producten in de verdrukking. Veel consumenten vinden een beetje eko al goed genoeg.’

Hier kan een probleem opduiken: ‘Bio uit de markt?’

‘Lange tijd had de consument alleen de keus tussen goedkope voeding (foto onder) of de duurdere biologische producten (boven). Het grote gat is inmiddels opgevuld door betaalbare milieu- en diervriendelijke voeding, zoals scharreleieren (midden). Sommigen vrezen dat dit tussensegment de biologische producten uit de markt duwt.’

Maar misschien is dat ook juist goed.

‘Udo Prins, onderzoeker bij het Louis Bolk Instituut voor biologische landbouw en voeding, voorziet een wedergeboorte van de biologische sector. “Je ziet een verwatering optreden bij vooral de nieuwe instromers. Dat zijn bedrijven die kiezen voor biologisch vanwege de mogelijkheden om geld te verdienen. Economische vluchtelingen zeg maar. Die zetten in op grootschalige productie en voldoen net aan de biologische normen, maar niet veel meer. Dat kun je zien als een bedreiging doordat het gat met de duurzame, gangbare landbouw kleiner wordt. Toch blijft het winst omdat de hele agrarische sector richting duurzaam opschuift. Voor de biologische sector wordt het echter tijd om weer een volgende stap voorwaarts te maken. Zo ontstaat bio-plus.”

Prins ziet aan de randen van de IJsselmeerpolders, die grote hoeveelheden voor de wereldmarkt produceren, een regionaal gebonden voedselsector ontstaan met een meer slow-food-inslag. Het zijn boeren die naast de voeding met een verhaal tevens andere diensten aanbieden als een aantrekkelijk landschap, natuurontwikkeling en recreatie. “Dat is bij uitstek geschikt voor innoverende biologische boeren. Dat geeft echt kansen, want een groep consumenten en topkoks gaan daarvoor. Consumenten worden almaar kritischer en prikken met behulp van organisaties als Wakker Dier de verhalen door van bedrijven die mooie sier maken met duurzaamheid maar echt aan de rand opereren.”

Een afscheiding van bio-plus ziet Prins nog niet. “Voorlopig zijn de pogingen gericht op het binnenboord houden van bio-minimaal-bedrijven. De komende jaren moeten dat duidelijk maken. Als de bio-minimaal-bedrijven niet verder willen – daarbij gesteund door het ministerie van landbouw want die vindt bio-minimaal wel genoeg – dan gaat bio-plus zijn eigen weg.”

Biologica is de belangenbehartiger van de biologische sector. Directeur Peter Jens voorziet geen afscheiding. “Veel bedrijven maken serieus werk van duurzaamheid. Er is veel interessants gaande. Het is weliswaar niet biologisch, maar we moeten dat wel belonen. Het goede moet niet in de weg staan van het betere. Aan de andere kant kent onze sector ook boeren die zich houden aan de regels van het Eko-keurmerk, maar niet verder willen dan dat. Die moet je niet lastig vallen met discussies over CO2 of minder vlees eten. Wat ik dus zie is dat we minder onderscheidend zouden kunnen worden. Daar moet je wat aan doen, maar Eko stond ook niet in één keer. Met vallen en opstaan hebben we onze weg gevonden. Dat blijft zo. De groeiende onderstroom van mensen die vat willen krijgen op de voedselvoorziening staat er garant voor dat de biologische sector blijft bestaan.”’

Dezelfde dag verscheen in het katern De Verdieping van Trouw een interview door Jeroen den Blijker met de titel ‘Er is nog nooit iemand aan gentech gestorven’, waarin Anne van Gestel van BASF ruimte krijgt om zijn standpunt over de toelaatbaarheid van genetisch veranderde aardappels toe te lichten tegen Herman van Bekkem van Greenpeace. Want:

‘De Duitse chemiegigant BASF wil de genetisch gemodificeerde zetmeelaardappel Amflora in Nederland telen. Greenpeace gruwt ervan. Een debat over de voor- en nadelen.’

Een interessant experiment, dit dubbelinterview. Jeroen den Blijker heeft alleen opgeschreven wat die twee elkaar te zeggen hebben, zonder veel te interveniëren. Dat levert een aardig inkijkje in hun respectievelijke denkwerelden op. Ik schreef het al: er is beweging in de zaak.

‘Hij is die ochtend vroeg uit Ludwigshafen naar Nederland gereden. Ruim vijfhonderd kilometer op de Autobahn. Want, zegt Anne van Gastel, bij BASF verantwoordelijk voor de introductie van de Amflora in Nederland, het draagvlak in Nederland voor de teelt van genetisch gemodificeerde gewassen kan best wat steun gebruiken. “Dat vergroot je alleen door erover te praten.” Ja, ook met Greenpeace.

Da’s gedurfd. Want Greenpeace strijdt wereldwijd tegen ieder gewas waarvan de erfelijke eigenschappen via gentechnologie zijn veranderd. In de kringen van Greenpeace heet zo’n gewas veelzeggend Frankensteinvoedsel. Logisch dus dat Herman van Bekkem, de campagneleider van Greenpeace, er helemaal niets voor voelt om Van Gastel te feliciteren met het fiat dat Brussel eerder deze maand gaf aan de Amflora –na dertien jaar onderzoek en overleg. “Voor het milieu en de boeren is deze aardappel louter verlies”, zegt Van Bekkem.’

Lees het verder in Trouw van vorige week.

Stampen

Vandaag de 85e sterfdag van Rudolf Steiner. Een ander niet onbelangrijk fenomeen is dat Hugo Verbrugh met zijn ‘Middernachtszon’ vandaag zijn 502e aflevering beleefde (daar kwamen de bezoekers vandaag achter, dus eigenlijk twee dagen te laat), waarvoor hulde, ook op deze plaats! Ik ga echter vandaag geen streken uithalen die je zou kunnen verwachten zo vlak voor 1 april, in de trant van: beeld- en geluidsopnamen van een voordracht van Rudolf Steiner ontdekt... En dan verwijzen naar een website waar ‘Die Philosophie der Freiheit’ wordt voorgelezen, alsof het de stem van Steiner himself betreft (in werkelijkheid is het radioman Michael Mentzel, die ook een heel aantal luister-cd’s met Steiners heeft opgenomen). Er is trouwens ook een mooie audio-opname van Steiners ‘Mijn levensweg’, maar dan in het Engels:

‘Rudolf Steiner’s Autobiography – Streaming Audio
This edition is in seventy chapters as originally written by Rudolf Steiner for the Goetheanum weekly newsletter.
The Autobiography was read by Frederick Dennehy, who made the files available for visitors to SteinerBooks.org.’

Een absolute aanrader! – Echte opnamen van Steiner zelf zijn er volgens ‘Dornach’ niet:

‘Immer wieder wird die Frage an das Rudolf Steiner Archiv gerichtet, ob es von Rudolf Steiner nicht doch Ton- oder Filmaufzeichnungen gibt. Nach dem bisherigen Stand der Forschung und nach Untersuchungen in den wichtigsten Archiven ist die Wahrscheinlichkeit der Existenz derartiger Dokumente auszuschliessen. (...)

Auch aus denen im Archiv vorhandenen Dokumenten und Aufzeichnungen ist nicht darauf zu schliessen, dass es zu einer möglichen Aufnahme von eventuell einem Vortrag oder einer Ansprache von Rudolf Steiner auf Schallplatte gekommen ist.

In den Sammlungen der Filmarchive Deutschlands und der Schweiz befinden sich keine kinematographischen Aufzeichnungen von Rudolf Steiner.’

Dus waar ik vandaag maar weer naar uitwijk, is de concrete praktijk. En dan wel die in Antwerpen, op ‘StampMedia’:

‘StampMedia is het eerste persagentschap in Vlaanderen – erkend als “algemeen nieuwsmedium’ door de Vlaamse Vereniging van Journalisten – dat een stem geeft aan alle jongeren in de media. En dat niet alleen. Daarnaast wil StampMedia de berichtgeving over jongeren corrigeren en hen vooral zelf aan het woord laten. Zeker daar waar hun mening van belang is en weinig gehoor vindt in de mainstream kanalen. Kortom: StampMedia is een persagentschap door jongeren met nieuws voor iedereen die het wil horen.

Daarom zijn we op zoek naar jongeren van allerlei slag, allerlei afkomst, allerlei overtuigingen, maar liefst uit de omgeving van Antwerpen en graag tussen zestien en zesentwintig jaar om mee te werken binnen dit unieke persagentschap. Ben je jong en heb je iets te vertellen dat je niet kwijt kan? Sta je te springen om je stempel te drukken op de media? Kan je onwaarschijnlijke foto’s trekken? Heb je een zoetgevooisde stem? Blink je uit met je videoskills? Neem dan als de bliksem contact op!’

En wat zien we daar dan? Marjolein Lambrechts die schrijft over ‘Klassieke muziek is onvoorstelbaar hedendaags’:

‘Dat klassieke muziek bij jongeren steeds minder populair is, verbaast niemand. Daarom sloegen De Veerman, AMUZ en Peter Van Heyghen de handen in elkaar om jongeren te laten kennismaken met barokmuziek. Maar er is nog een reden. “Zonder kennis van het verleden is er geen toekomst”, aldus Van Heyghen.

De hele week lang kregen 16 leerlingen van Steinerschool Antwerpen de kans kennis te maken met barokmuziek en de toenmalige tijdsgeest. Als afsluiter stelden ze op vrijdag 26 maart hun eigen versie van het barokoratorium “San Nicola di Bari” voor in hun school.

Het oratorium is een samenwerking tussen librettist Silvio Stampiglia en componist Giovanni Bononcini. Barokspecialist Peter Van Heyghen: “Er zijn verschillende aspecten van het oratorium die heel interessant zijn voor jongeren. Zo speelt volwassen worden een heel grote rol in het stuk, maar ook seksualiteit en moraliteit komen aan bod.”

Eigentijdse versie

Vanaf dinsdag gingen de leerlingen in AMUZ, het Augustinus Muziekcentrum aan de Kammenstraat in Antwerpen, aan de slag en naarmate de week vorderde, kreeg hun eigentijdse versie van “San Nicola di Bari” steeds meer vorm. “Vaak had iemand een ritme of een melodie in z’n hoofd en dat werkten we dan verder uit in groep”, vertelt leerling Timur Michelashvili (16).

En wat met de leerlingen die zelf geen muziekinstrument bespelen? “Zij werden geholpen door diegenen die dat wel kunnen”, gaat klasgenote Thamy Steckelbruck (17) verder. “Ze leerden dan wel alleen de noten die ze nodig hadden voor een welbepaald stukje, maar dat is voldoende, hé.”

Kennis van het verleden

De wereld van barok en die van jongeren liggen minder ver uit elkaar dan veel mensen denken. “Eigenlijk is het niet de barokmuziek op zich die zo belangrijk is, maar wel het feit dat jongeren moeten beseffen dat een cultuur, zonder kennis van het verleden, geen toekomst heeft”, vervolgt Van Heyghen.

“Eigenlijk is klassieke muziek onvoorstelbaar hedendaags. Dezelfde thema’s blijven terugkomen en het verleden reikt ons dan ook bouwstenen aan die we nuttig moeten gebruiken voor onze maatschappij. We moeten er iets constructiefs mee doen.”

Zelf wil Van Heyghen dankzij dit project vooral zijn enthousiasme doorgeven aan de jongeren. “Ik heb een zaadje geplant en ik kan alleen maar hopen dat het later op één of andere manier zal ontkiemen”, verklaart hij.

Oude muziek herontdekken

Thamy vindt het heel belangrijk dat oude muziek herontdekt wordt: “Het is ontzettend verrijkend om op deze fijne manier met barokmuziek om te gaan. We hebben dan wel een week geen les gehad, maar nu hebben we ongetwijfeld veel meer bijgeleerd.”

“Alle muziek leren kennen is volgens mij onmogelijk,” besluit Timur, “maar als ze ooit een teletijdmachine uitvinden en onze klas komt terecht in de barokperiode, dan zullen we onze plan wel kunnen trekken.”’

Komt vandaag toch weer het verleden om de hoek kijken...

Nasleep

Een speciaal bericht op de website van persbureau News Network Anthroposophy (NNA) vandaag, ‘Hippie-Legende wird 70’:

‘In San Francisco feierte in diesen Tagen einer der großen Musiker der Westcoast Musiks-zene mit einem Konzert im Bill Graham Civic Auditorium seinen 70. Geburtstag. Der frühere Waldorf-Vater und begeisterte Steiner-Leser Phil Lesh ist seit 50 Jahren unermüdlich vor allem auf US-amerikanischen Bühnen unterwegs und als Bassist der legendären Band Grateful Dead und ihren verschiedenen Reinkarnationen musikalisch und sozial bis heute einflussreich geblieben. NNA-Korrespondent Walter Siegfried Hahn würdigt den legendären Rock-Star.’

Als het maar geen 1-aprilgrap is, denk je onwillekeurig. Maar dat schijnt het niet te zijn, hoewel het bericht bijna te mooi is om waar te kunnen zijn. Hahn schrijft onder meer:

‘Der am 15. März 1940 in Berkeley, California geborene Lesh studierte in seiner Heimatstadt Musik und wurde dabei vor allem von seinem Professor, dem Komponisten Luciano Berio, geprägt. Einer der berühmtesten Komponisten unserer Zeit, Steve Reich, war damals unter seinen Klassenkameraden. Mit 19 hatte er eine schicksalshafte Begegnung mit dem Gitarristen Jerry Garcia, mit dem er ab 1965 in der Gruppe Grateful Dead wohl die grundlegendsten Fundamente für die heute blühende improvisierende Rockmusik der Vereinigten Staaten schuf.

Obwohl er bis heute auch als Sänger und Komponist tätig ist, ist er besonders durch sein auffälliges Bass-Spiel hervorgetreten, mit dem er im Stile eines Free Jazz-Musikers mit seinen ständig wechselnden Mustern und Figuren eher an einen Solo-Gitarristen erinnert als an einen traditionellen Bass. Was oberflächliche Hörer der Musik von Grateful Dead leicht als Abnudeln immer gleicher Phrasen ansehen, sind in Wirklichkeit Metamorphosen musikalischer Bausteine, die eher an Pflanzenwachstum erinnern als an die auf Hitparadentauglichkeit zugeschnittenen Popsongs der Musik-Industrie. Wer weiß, dass Phil Lesh als sein grösstes Idol Johann Sebastian Bach ansieht, wird unschwer die Einflüsse auf sein Bass-Spiel und die Musik der Grateful Dead erkennen können.

Die oft stundenlangen Gruppenimprovisationen dieser Band – der Name geht auf eine alt-englische Legende von Tod und Wiedergeburt zurück, in der ein wohltätiger Spender auftritt – prägten jedoch nicht nur ganze Generationen von Musikern in ihrer musikalischen Haltung. Zusammen mit dem offen gelebten Lebensstil von Brüderlichkeit und Freiheit wurde die teils aus über hundert Personen bestehende Grateful Dead Familie eine Ermutigung für ein anderes Leben. Mehrere Stiftungen im Umkreis der Gruppe unterstützen schon seit 1984 sowohl in Not geratene Menschen als auch solche, die für soziale Gerechtigkeit und Ökologie tätig sind. Die Saat ist aufgegangen und heute berufen sich Hunderttausende von Amerikanern und Tausende von alternativen Projekten auf Inspirationen durch Grateful Dead.’

In 1995 overleed de als bandleider optredende Jerry Garcia. Dat betekende in feite de dood van Grateful Dead. Maar nog altijd is het niet helemaal afgelopen met deze legendarische groep. In de nasleep is Phil Lesh nog steeds actief.

‘Phil Lesh beschrieb in seinem 2005 veröffentlichten Buch “Searching for the Sound” sein Leben, in dem er offensichtlich nicht nur nach dem Klang suchte. Vom Genuss legaler und illegaler Drogen und unterschiedlichsten sozialen Erfahrungen kam er zu den wesentlichen Schriften von Esoterik und Religion inklusive Rudolf Steiner. Wie viele Kinder von Mitgliedern der Grateful Dead ging auch sein 1986 geborener Sohn in die Marine County Waldorf School. 1990 wurde Lesh Vegetarier. 1998 musste er sich einer Leber-Operation unterziehen, nachdem er mehrmals knapp am Tod vorbei kam. Er überlebte schließlich nur aufgrund einer Spenderleber und von Bluttransfusionen.

Die Schulzeitung der Waldorfschule Great Barrington – das nicht weit von Woodstock entfernt liegt, wo 1969 ein legendäres Rockfestival u.a. mit Grateful Dead stattfand – schreibt über einen kürzlich publizierten Film über Grateful Dead, es sei eine “kraftvolle Einführung in einiges vom besten was je an Musik gemacht wurde.” Für Phil Lesh selbst mag etwas ähnliches gelten wie für seinen kongenialen Partner Jerry Garcia, über den Bob Dylan nach dessen Tod schrieb: “Es gibt keine Worte für seine Größe als Mensch oder als Musiker. Ich glaube nicht, dass Schönreden ihm gerecht wird. Er war so groß – viel mehr als ein außergewöhnlicher Musiker mit einem unheimlichen Gehör und großer Geschicklichkeit. Er ist der personifizierte Geist von allem was zwischen den tiefsten Tiefen eines dreckigen Sumpfes und den höchsten Höhen der Sterne zu finden ist.”’

Waar ik aan moet denken bij zo’n verhaal, is de song uit 1979 waarin Rudolf Steiner voorkomt – voor zover ik weet de enige. Het is geen tophit, beslist niet, maar toch memorabel. Hij gaat zo:

‘You couldn’t run, you couldn’t hide, they had their spies out on your track
You had some fun, you took a ride, you tried to fit into the pack
But all the time they knew you lied, they knew that you’d be bound to crack
Hospital Carolina

You dreamed of stars, of open cars and surfing out on Malibu
You drank in bars and Miromars, you shot the dice and skimmed the pool
You thought of saving your integrity before it came up for renewal
Hospital Carolina – so who needs Rudolf Steiner?’

Ja, Carolina, op zijn Engels uitgesproken, rijmt inderdaad (bijna) op Steiner. Het liedje is van singer-songwriter Anthony Philips, van diens LP ‘Sides’ en heet ‘Um & Aargh’.

‘Let me hear you now
“Um and aargh, um and aargh, um”, was all he told me
I’m catching beriberi and I am feeling so low
“This is much too good for the people” he said
I said “don’t people have minds of their own?”
And it’s better that you agree
In this best of best industries
I was in the midst of a dream
I felt like shouting something obscene’

Ik geloof niet dat het helemaal flatteus is. Anthony Philips is vooral bekend als zanger-gitarist van Genesis in een pril stadium, de groep waarover ik al eerder schreef op 8 augustus 2009 in ‘Opera’. Hij verliet Genesis in 1970, waarna Peter Gabriel als zanger overbleef en gitarist Steve Hackett en drummer Phil Collins erbij kwamen, waarmee de bezetting uit de vroege gloriedagen (tot ongeveer 1975) compleet was. – Nog twee keer komt Rudolf Steiner voorbij in ‘Um & Aargh’.

‘A man appeared, he had a beard, he had a dog right at his feet
I said, “My song?”, he said “It’s long, it’s got no balls”,
I said: “that’s neat, but it took me thirty years to write”,
He said, “your image is incomplete.”
Hospital Carolina

The curtains up, the spotlights on, they’ve got you spitting at the crowd,
A needle match, a little scratch, and you’re above the busy cloud,
Going out and getting in a fight it makes the news, so you’ll be proud
Hospital Carolina – so who needs Rudolf Steiner?’

Na het refrein volgt het derde couplet, twee regels korter dan de voorgaande:

‘They’ve washed you up, they’ve squashed you up,
You find your brain is going bad
You played the game, its all the same, the wisest fools are really mad
You take a gun, to save our sons, and, God, his brain is bullet-proof
And so it’s welcome to the ministry of everlasting truth
Hospital Carolina – so who needs Rudolf Steiner?’

Interessant is wel dat Philips’ opvolger bij Genesis, gitarist Steve Hackett, overtuigd is van reïncarnatie. De esoterie is trouwens nooit ver weg bij Genesis, zeker niet in dat vroege stadium, en bij Hackett helemaal niet. Als Hackett zijn tweede solo-album uitbrengt, ‘Please don’t touch’, verschenen een jaar nadat hij in 1977 de groep heeft verlaten, is het openingsnummer getiteld ‘Narnia’:

‘Based on the children’s book “The Lion, The Witch & The Wardrobe” by C.S. Lewis’.

Op zijn eigen nieuwe officiële website wordt dit nog eens bevestigd, wanneer het gaat om zijn inspiratiebronnen (wie dit artikel heeft geschreven, staat er niet bij vermeld):

‘Steve is an avid reader and watcher of films who can quote extracts and ideas from a range of authors and movies. An evening with Steve rarely passes without some sort of literary or film allusion. The same can be said of Ant Phillips, whose punning and word-play can sometimes make Oscar Wilde seem a tad drab. (...)

Inspiration: where does it come from for Steve? Here a few examples. On Spectral Mornings – an album inspired by his interest in the afterlife – “Tigermoth” was taken from a character called Lord Dowding, who was both the Commander in Chief of the Battle of Britain and a firm believer in the afterlife. (...)

C.S.Lewis, an inspiration for more than one of Steve’s compositions, had an outer-body experience in the First World War; Steve loves his fertile imagination, his vivid depictions of other worlds, his sense of humour and his brilliant character portraits. “Till we have Faces” was inspired by C.S.Lewis’s book of that title and Narnia, of course, was inspired by “The Lion, the Witch and the Wardrobe”.’

En wij hebben op vrijdag 26 maart in ‘Video’ net gemerkt dat deze C.S. Lewis nauw verbonden was met zijn Engelse landgenoot Owen Barfield, die het feit dat hij antroposof was nooit onder stoelen of banken schoof. Dus als Hackett bij zijn cd ‘Darktown’ uit 1999 als extra informatie over het nummer ‘Rise again’ schrijft:

‘Reincarnation & survival – pet themes of mine – consciousness exists outside the body – you’ll see it’s so-called “Reality” that’s the big hoax ...’

dan is het niet onaannemelijk dat hij dit ook kent uit de antroposofie van Rudolf Steiner. En misschien zijn er nog wel directere verwijzingen naar antroposofie en Rudolf Steiner te vinden in de popmuziek en spelen die een grotere rol dan tot nu toe bekend is.

Flowforms

Het is niet lang geleden, namelijk op 20 januari in ‘Thedinghsweert’, dat ik voor het laatst over deze buitenplaats heb geschreven, naar aanleiding van twee artikelen in ‘Stad Tiel’. Ik haalde onder meer dit aan:

‘Mensen uit Tiel of omgeving kennen Thedinghsweert vooral van de zorgboerderij, waar een bakkerij en winkel is gevestigd. Of van de zorginstelling De Waalborg (thans ’s Heerenloo), waar mensen met een verstandelijke beperking wonen. Maar weinig mensen weten dat er ook een woonvereniging is gevestigd. Deze heeft ruim vijftien jaar geleden het historisch deel van het landgoed aangekocht. Woonvereniging Thedinghsweert bestaat uit achttien huishoudens: 34 volwassenen en 15 kinderen. De bewoners dragen gezamenlijk zorg voor het beheer van hun deel van het landgoed. Op het terrein van de woonvereniging staan de villa, het koetshuis, de stallen en andere historische opstallen. Mooi is ook het park bij de villa, met vele bijzondere bomen waarvan sommige ruim tachtig jaar oud zijn. Verder is er een indrukwekkende flow forms cascade, een bouwwerk met stenen schalen waar water doorheen stroomt.’

Even verderop schreef ik:

‘En dan is er nog de “Stichting Woonvormen Verstandelijk Gehandicapten Betuwe/Bommelerwaard”. Ik ben niet zeker of deze samenvalt met de in het artikel genoemde “Woonvereniging Thedinghsweert”, waarvan het terrein niet openbaar toegankelijk is.’

Inmiddels ben ik erachter dat dit niet het geval kan zijn. Want ik heb die ‘Woonvereniging Thedinghsweert’ gevonden. Tenminste, een website die daar over gaat, ‘Vereniging Thedinghsweert’ geheten. Voordat de tekst begint, is er een openingspagina met deze naam – en bovenin, moeilijk zichtbaar, dit menu: ‘site Thedinghsweert of meteen naar Route Thedingsweert’ – maar in de titelbalk gek genoeg dit: ‘Stichting Landgoed Tetinxweert – leengoed van de abdij van Thorn, sedert 1329’. Hoe dan ook, de tekst op de vervolgpagina luidt:

‘De Vereniging Thedinghsweert biedt sinds 1994 onderdak aan 18 huishoudens op het historische deel van het voormalige landgoed Thedinghsweert. Onderhoud, schilderwerk en land worden in eigen beheer uitgevoerd. Met 8 ha land bezit de woonvereniging een prachtig stuk groen langs de Linge, met historische bebouwing, weiland, houtsingels en een botanisch park. Het neemt een centrale plaats in de ecologische hoofdstructuur in. Veel van de vrije tijd van de bewoners gaat op aan onderhoud en beheer. Het beheer geschiedt ecologisch. Een stuk onvervalst industrieel erfgoed treft u ook: een Bailey-brug van honderd jaar oud. In kunstminnend Tiel staat deze Linge-brug ook wel bekend als de Monet-Brug.

Kunsthistorie:

– in de huidige villa hing vroeger een grote kunstcollectie, vergaard door de familie Van Beuningen. Vooral de collectie van Jan Mankes, magisch realist en “Hollands meest verstilde schilder”, was groot. Annie Salomons en Kitty de Josselin waren goed kunstvriendinnen van mevrouw Van Beuningen. De collectie is destijds geschonken aan het Museum van de Moderne Kunst in Arnhem.’

Volgen een heleboel oude foto’s. De links wijzen ernaar door, of naar zijdelings verwante personen. Helemaal onderaan wordt onder ‘Archief’ vermeld:

‘– 29 mei 2005, 19.00 uur: Lezing over de geschiedenis van Thedinghsweert ... meer

– 3 september 2005: Flow Forms Feest – Op 3 september vierden wij dat het flowformproject op landgoed Thedinghsweert 25 jaar geleden werd geopend.’

De eerste link leidt verder naar die geschiedenis:

‘In het jaar van het kasteel 2005 organiseerde woonvereniging Thedinghsweert een lezing over de geschiedenis van landgoed Thedinghsweert.

Onlangs bleek dat op de plek van de oude Engelse villa van het landgoed in de 18e eeuw een heus kasteel te hebben gestaan. Streekarchivaris H. Merkelbach publiceerde dit in het regionaal-historisch tijdschrift voor Rivierenland op basis van archiefmateriaal, verzameld door de woonvereniging. Een authentiek ooggetuigenverslag uit 1794 maakt hier onderdeel van uit. Zijn artikel inspireerde ons nog wat dieper in de materie te duiken en allen die interesse hebben in de geschiedenis van een uniek stukje Tiel bij elkaar te brengen.

Het landgoed komt al voor in 1329, in de leenboeken van de abdij van Thorn, onder de naam Tetinxweert. De huidige villa stamt uit 1905 en is gebouwd door de familie Van Beuningen. Nadat de biologisch-dynamische landbouwopleiding Warmonderhof het terrein in 1993 heeft verlaten, wordt het historische deel van dit unieke landgoed (circa 8 hectare) bewoond en beheerd door de 54 bewoners van woonvereniging Thedinghsweert. Het totale landgoed is 55 hectare groot. Zorgboerderij Thedinghsweert bezit circa 26 hectare voor een biologisch dynamisch landbouwbedrijf annex bakkerij. Stichting Waalborg huisvest ongeveer 45 verstandelijk gehandicapte bewoners op 1 hectare terrein. Op de overige 20 hectare runt H. van Beuningen een fruitteeltbedrijf.

Programma

De avond start om 20.00 uur. Zowel dhr. H. Merkelbach (streekarchivaris) als dhr. H. van Beuningen (nazaat van de familie Van Beuningen) geven een uiteenzetting over de geschiedenis van Thedinghsweert, vergezeld van historisch beeldmateriaal. Rond 21.45 sluiten we af en is er gelegenheid aan onze bar nog even na te borrelen.

De hele avond zijn er diapresentaties en filmpjes te zien uit de oude tijd. Ook kunt u deze avond een wandeling over het landgoed maken. Wij ontvangen u daarvoor graag voorafgaand aan de lezing, vanaf 19.00 uur, op ons terrein.’

En de tweede link levert dit op:

‘Op 3 september vierden wij dat het flowformproject op landgoed Thedinghsweert 25 jaar geleden werd geopend.

Het programma zag er als volgt uit:

Om 14.30 uur ontvangst met koffie en thee. We startten met een welkomstwoordje door woonvereniging Thedinghsweert, die de flowforms na het vertrek van BD-landbouwschool Warmonderhof beheerde. Dan volgde om 15.00 uur een lezing van Jan Diek van Mansvelt. Hij had destijds als directeur van de Warmonderhof het totstandkomen van het flowformproject, inclusief het onderzoek naar de waterkwaliteitsveranderingen van de flowformbeweging, gecoördineerd. Hij blikte terug en vertelde over aspecten die flowforms zo bijzonder maken.

Hierna wandelden de deelnemers in kleine groepjes rond langs de flowforms en over het landgoed. Bij terugkeer in de zaal kreeg elke groep de gelegenheid iets te vertellen. Dat kon van alles zijn: een herinnering of anekdote over de bouw, interessante weetjes of ervaringen met flowforms, ideeën voor de toekomst van het flowformproject of een beschrijving van iets dat u net in de flowforms had waargenomen, etc. Zo ontstond een leuke uitwisseling , aangezien er zowel mensen “van het eerste uur” aanwezig waren, als mensen die nu op de een of andere manier “iets met flowforms hadden”.

Vanaf ongeveer 18.00 uur genoten we van een koud buffet (10 euro), opgeluisterd door “watermuziek”.

Wij hadden allerlei foto’s en oude artikelen verzameld, die we 3 september lieten zien.

De flowforms zijn mede onder leiding van John Wilkes gebouwd en in zijn flowform boek is meer over dit project te vinden.’

Pallas Athene

Ik ontdek zomaar iets nieuws. Op 15 maart had ik het in ‘Aansluiting’ nog over de overkoepelende schoolorganisatie Athena, een samenwerking sinds de jaren negentig van vrijescholen in Midden-, Oost- en Noord-Nederland. Er is echter ook een ‘Stichting Pallas’. Ja, zul je net denken: waarom is er niet één ‘Pallas Athene’? Maar goed, zo schijnt het nu altijd te moeten gaan. In ieder geval heeft deze Stichting Pallas een eigen website:

‘Stichting Pallas is een jonge organisatie die op 1 januari 2001 is ontstaan uit de bestuurlijke fusie van 11 Vrije scholen in Zuid-Oost Nederland. Op dit moment bestaat ze uit de volgende 15 scholen.
Bernard Lievegoed School Maastricht
Vrije School Heerlen
Talander Sittard
Vrije School Christophorus , Roermond
Rudolf Steiner School , Venlo
Vrije School Peelland, Helmond
Vrije School De Morgenster Boxmeer
Vrije School Meander, Nijmegen
Vrije School Ede
Vrije School De Zwaneridder, Wageningen
Vrije School De Zevenster, Uden
Johannesschool, Tiel
Vrije School De Driestroom, ’s-Hertogenbosch
Rudolf Steiner School, Roosendaal
De Strijene, Oosterhout
Verder wordt er nauw samengewerkt met de Vrije school Zeeland, Middelburg.’

Nog meer concurrentie voor de Vereniging van vrijescholen waarschijnlijk. Hoe dan ook, het is een mooie clustering. Alleen die website; je kunt niet verder komen dan dit. Voor de rest zit die helemaal op slot voor geïnteresseerde bezoekers zoals ik. Maar wat ik gisteren ontdekte, is dat er wel degelijk een website met toegankelijke inhoud is. Alleen heel ergens anders. Hier namelijk: ‘Leren voor het leven’. Je leest er:

‘Leren voor het leven is een initiatief van de 5 Limburgse scholen onder Stichting Pallas (overkoepelende organisatie van 15 vrijescholen in Zuidoost-Nederland) en de Vereniging Vrijeschoolonderwijs Limburg (VVL). Nu zitten we in de fase dat vrijescholen in andere regio’s zich aansluiten bij dit initiatief.’

Eronder staat meteen weer dit:

‘Ben je werkzaam in het vrijeschoolonderwijs bij één van de deelnemers aan dit initiatief, dan is deze site voor jou een bron van informatie en documentatie in de voorlichting naar leerlingen en hun ouders. Met je gebruikersnaam en wachtwoord heb je toegang tot een afgeschermd informatiedeel dat speciaal is ingericht voor voorlichters. Log hiernaast in en lees meer over de opzet van deze site. Om in te loggen moet je je registreren. Na registratie ontvang je een bericht van de beheerder wanneer je kunt inloggen.’

Maar daar moet je gewoon niet te veel op letten. Want er is een menu naast, in het rood, waar dit te vinden is:

‘Voor belangstellenden
Wat is een vrijeschool?
De feiten
Hoe zijn de klassen in gedeeld?
Hoe wordt er les gegeven?
Welke vakken krijg je?
Hoe wordt je kennis getoetst?
Hoe ziet een gemiddelde dag in de kleuterklas eruit?
Hoe ziet een gemiddelde dag in klas 1 eruit?
Een dag in klas 4
Een dag in klas 8
Een terugblik na afloop
Recente nieuwsberichten
Filmpjes’

En dat is een heleboel. Want daarachter bevindt zich veel informatie. Niet alleen mooie verhalen, maar ook (harde) cijfers. – Een kleine proeve uit ‘Wat is een vrijeschool?’

‘Op een vrijeschool leer je wanneer je “vindt” met een d of dt moet schrijven. Je leert er om de tafeltjes van 1 tot 10 op te zeggen. Om werkwoorden te vervoegen en sommetjes te maken. Maar omdat het in het leven om veel meer draait dan rekenen en taal alleen, leer je op een vrijeschool veel meer dan dat. Zorgen voor elkaar, bijvoorbeeld. Of aandacht hebben voor cultuur en betrokken zijn bij de maatschappij. Want naast de ontwikkeling van je verstand, is het net zo belangrijk dat je je gevoel ontwikkelt en leert om zelfstandig bezig te zijn. Dat betekent dat de school open staat voor leerlingen met alle achtergronden en gezindten. Op een vrijeschool leer je om je hoofd, hart en handen te gebruiken. Op een vrijeschool leer je voor het leven.

Pedagogie

Een kind vraagt te mogen zijn en geaccepteerd te worden. De pedagogische uitgangspunten van het vrijeschoolonderwijs zijn gericht op de ontwikkeling van de individuele kwaliteiten van het kind. Zelfvertrouwen en een groeiend zelfbeeld versterken die ontwikkeling. Niet de prestatie is het doel, maar het gaan van een leerweg. De aangeboden leerstof geeft de mogelijkheid een doorleefde ervaring te krijgen die een bron van inzicht kan worden en een blijvende basis kan vormen voor de ontwikkeling van de toekomst. Naast kennis en intellectuele vaardigheden worden ook wilskracht en gevoel ontwikkeld. Door het aanbod in kunstzinnige vakken en het werken met je handen wordt dit versterkt; vormtekenen, schilderen, boetseren, toneel, spel, muziek maken, fluitspelen, handwerken, handenarbeid en houtbewerken. In het voortgezet onderwijs gebeurt dit door maatschappelijke stages, verzorgingsvakken, thematische opdrachten buiten school, digitale omgeving. De maatschappij van de toekomst zal van onze kinderen o.a. een grote creativiteit en flexibiliteit vragen. Het zich aanpassen aan steeds veranderende omstandigheden en het mee vormgeven aan die maatschappij, vraagt om het gebruik van ideeën, fantasie, creativiteit, praktisch en helder denken. Daar willen wij hen zo goed mogelijk op voorbereiden. (...)

Het onderwijs

De hoofdvakken worden in periodes van 3 tot 4 weken aansluitend in de eerste twee uur per dag aangeboden. Bij de basisschoolleerlingen helpen de jaarfeesten ons de kringloop van het jaar te beleven. Leerstof is een middel om de vermogens in de kinderen te ontwikkelen en geen doel op zich. Bij de leerlingen in het voortgezet onderwijs wordt de aandacht voor het jaarritme omgevormd tot maatschappelijke thema’s en acties. Kennis is geen doel, maar we hanteren wel het uitgangspunt dat er een basis aan kennis moet zijn om de ontwikkeling te ondersteunen. De belangrijkste opgave is om in de kinderen de wilskracht te wekken zich hun leven lang te blijven ontwikkelen.

Religie beleven wij door het ritme van het jaar te volgen en door het vieren van de jaarfeesten: Sint Michael, Sint Maarten, Advent, Sint Nicolaas, Kerstmis, Driekoningen, Carnaval, Palmpasen, Pasen, Pinksteren en Sint Jan. Wij trachten eraan te werken om bij de kinderen belangstelling te wekken en eerbied te hebben voor al wat de natuur ons te zeggen heeft. In het voortgezet onderwijs willen we eenzelfde belangstelling wekken voor maatschappelijke vraagstukken en actuele gebeurtenissen.’

Dus zo kan het ook, vrijeschoolonderwijs presenteren.

Video

Ik heb echt iets leuks voor vandaag! Het is tevens een soort vervolg op de ‘Verfrissing’ van afgelopen zondag. U wist het vast niet (ik zeker niet) dat het gisteren de Tolkien lees-dag was, in ieder geval in Engeland. Zo lees ik in ieder geval op deze website:

‘25 March is Tolkien Reading Day! On that day you should pick up any of Tolkien’s works and dive in. Even better is to join your other Tolkien friends and go to a local Reading Event.

Tolkien Reading Day was set up to encourage people to read some of Tolkien’s stories at school or university, in reading groups, or as a family. Reading Day is an opportunity for grownups and children to read together and share their thoughts about journeys in Tolkien’s works and the places the travellers are going to. You can read an old favourite or maybe discover new ones. One thing is certain I have reserved 25 March at iwearyourshirt.com and will ask Jason and Evan to read some Tolkien for us... guess I’ll be giving away some books that day as well. But next to Tolkien Reading Day there is another event that Tolkien lovers will very much enjoy, namely the dramatisation of Owen Barfield’s 1929 novella: The Rose on the Ash-heap.’

Het is Pieter Collier die dit schrijft. We zijn onverhoeds zo weer bij Owen Barfield terechtgekomen. Want hij gaat door:

‘Owen Barfield is one of the twentieth century’s most significant writers and philosophers. He is known as “the first and last Inkling”, and was one of the initial members of the Inklings literary discussion group based in Oxford, of which J.R.R Tolkien and C.S. Lewis were also important members. Barfield’s ideas and literary artistry influenced the thinking of C.S. Lewis and J.R.R. Tolkien, and won praise from many other leading literary figures of the century.

It is my pleasure to announce the following event:
OWEN BARFIELD – THE ROSE ON THE ASH-HEAP
A dramatisation with harp music of Owen Barfield’s 1929 novella: The Rose on the Ash-Heap

Thursday 25th March 2010
1.30 pm to 5.30 pm St. Ethelburga’s,
78 Bishopsgate,
London EC2N 4AG
United Kingdom
Event price: £25 in advance or £35 on the door.
Please email: admin@owenbarfield.org for tickets and information. Places are limited. Please register early to avoid disappointment.

The dramatisation of The Rose on the Ash-Heap was first performed at the Goetheanum (Switzerland), last year. Here is your chance to see another showing.’

U kunt er dus niet meer bij zijn, want ik ben een dag te laat. Maar opvallend is het wel, ook die vermelding van het Goetheanum, die had ik in ‘Verfrissing’ zondag ook al. Maar het gaat nog door; lees en verbaas u:

‘The Rose on the Ash-Heap is the epilogue from English People – Barfield’s ambitious unpublished novel of English life between the First and Second World Wars. At once fairy tale, societal critique, romance and apocalyptic vision, it discloses the redemptive powers of love and imagination. Written in the late 1920s, a time of widespread societal and economic instability, The Rose on the Ash-Heap is also a tale for the twenty-first century.

“Sultan, Lord of all the Asias, falls passionately in love with a beautiful and elusive temple dancer. He pursues her across continents, all the way to Albion, where the Lord of Albion – guardian of all that is good in the English spirit – confronts the overwhelming threat of Abdol and the forces of materialism”.

Event Speakers

Owen A. Barfield is the only grandchild of Owen Barfield. He was 28 when Barfield passed away, and became a trustee of the Owen Barfield Literary Estate in 2006. In 2008, he set up the Barfield Press UK as the publishing arm of the Literary Estate. The novellas Eager Spring, Night Operation and The Rose on the Ash-Heap are previously unpublished works. New editions of Poetic Diction, This Ever Diverse Pair, and The Case for Anthroposophy will be available soon.

Gary Lachman is the author of several books on the related themes of consciousness and culture, including Politics and the Occult: The Left, the Right, and the Radically Unseen, Rudolf Steiner: An Introduction to His Life and Work, and A Secret History of Consciousness, in which Owen Barfield’s work features largely. A journalist, he has written for the Times Literary Supplement, Independent on Sunday and other journals. He conducted one of the last interviews with Barfield, and contributed to the 1996 award winning documentary film, Owen Barfield: Man and Meaning.

Simon Blaxland-de Lange is a German/Russian language expert. He is the co-founder of Pericles Translations and Research. His book Owen Barfield: Romanticism Come of Age - a Biography was published in 2006. He is the convener of the 2009 international conference held in Switzerland titled, Owen Barfield and the Redemption of the Western Mind.

Performers

Paulamaria Blaxland-de Lange is an actress and storyteller who has worked for many years with adults with special needs. She co-founded Pericles Translations and Research in 1992.

Liehsja Andrea Blaxland-de Lange is a professional harpist and musician.’

Owen A. Barfield, Gary Lachman, Simon Blaxland-de Lange: we zijn ze allemaal al een keer tegengekomen. Alleen de dames Blaxland-de Lange (dochters waarschijnlijk, of toch echtgenote en dochter of nichtje?) niet. Waar ik echter nu nog naartoe wil, is die ‘1996 award winning documentary film, Owen Barfield: Man and Meaning.’ En dat kan. Maar dan moeten we alleen even een ander pad nemen. Daarvoor gaan we langs bij ‘The Laverytory’:

‘Devoted to media matters, politics, poetry, creativity, the evolution of consciousness, and autobiographical reflections, “The Laverytory” is the blog of David Lavery, literature, film, and television scholar/critic, now teaching at Middle Tennessee State University.’

Over zichzelf schrijft hij:

‘I am Professor of English and Popular Culture at Middle Tennessee State University. Co-Convener of a January 2011 conference on Lost, founding co-editor of Slayage: The Online International Journal Of Buffy Studies & Critical Studies In Television, and author of Joss: A Creative Portrait Of The Maker Of The Whedonverses (forthcoming); co-author Unlocking The Meaning Of Lost and Lost’s Buried Treasures, author/editor/co-editor of Late For The Sky: The Mentality Of The Space Age and books on Twin Peaks, X-Files, My So-Called Life, The Sopranos, Buffy The Vampire Slayer, Teleparody, Seinfeld, Deadwood, Gilmore Girls, Battlestar Galactica, Cult TV, Crying, and Heroes.’

Het leest in het origineel een beetje moeilijk met uitsluitend hoofdletters, die heb ik dan maar stilzwijgend door cursief vervangen. Deze beste man is heel productief op zijn weblog en gooit er ook veel Owen Barfield doorheen. Waar het mij nu echter om gaat, is deze bijdrage op:

‘Friday, August 21, 2009
“Owen Barfield: Man and Meaning” Available Online
Thanks to the help of Barry Cantrell of MTSU’s Academic and Instructional Technology Services, Owen Barfield: Man and Meaning can now be streamed or downloaded from the Barfield website: http://davidlavery.net/Barfield/owen_barfield-man_and_meaning.flv
You will need RealPlayer or the VLC player in order to view it.’

De laatste link leidt naar een bestand van 100 Mb dat je kunt downloaden, waarvoor je dan een documentaire krijgt van bijna veertig minuten, met een zeer oude Owen Barfield! Een erg leuk portret van deze man. Hij is vrij moeilijk verstaanbaar; bij de video zat oorspronkelijk een boekje met de uitgeschreven tekst (jawel, door Gary Lachmann). Op internet heb ik dit (nog) niet kunnen vinden. Wel een recensie van de documentaire door Dale Nelson, hij is

‘Assistant Professor of English at Mayville State University (North Dakota) and has published articles on C. S. Lewis, William Law, George MacDonald, John Mason Neale, and others. He is a member of the Evangelical Lutheran Synod’,

en vanuit die optiek schrijft hij over Barfields belangrijkste werken, uitgaand van de relatie tot C.S. Lewis, en tevens over de documentaire:

‘Owen Barfield: Man and Meaning does not pass over the Lewis friendship, but reminds us that there was more to Barfield’s long life. The video and accompanying booklet provide a general chronology, from a North London childhood, service in Belgium during the First World War, and the dull years in the law office, to the late burst of activity as writer and lecturer at an age when many people have retired. The solicitor’s office years are memorialized with wry humor in This Ever Diverse Pair, the pair being the two halves of Barfield himself embodied as the prosaic Burden and the imaginative Burgeon. Lewis called the book a “high and sharp philosophic comedy,” though it is one of Barfield’s least-known works. The years of lecturing at Brandeis, Drew, SUNY-Stony Brook and other North American universities were the occasion of some incisive essays. Still photographs from family albums complement the footage of Barfield being interviewed for the camera. It is no criticism of Barfield or the video’s producers to say that we are given little about his marriage; there is a hint that it may, like Charles Williams’s or Tolkien’s, have had its difficulties.

Barfield’s thought is always characterized by the conviction that the humanities matter very much indeed, for all of us—not only for professional academics. Poetic Diction, along with Lewis’s Experiment in Criticism and Tolkien’s “On Fairy-Stories,” will reward anyone needing assurance of the value of literary experience. Poetry, Barfield shows, can provide a “felt change of consciousness”—experiencing a single line of poetry, one may from that moment know more, though what is known is not a matter of “fact.” Poetic Diction (1928), dedicated to Lewis, is Barfield’s most extended treatment of this insight. In Speaker’s Meaning (1967), he expounds the “polarity” in language, with expression—a speaker’s unique meaning—as one pole, the other being communication, the lexical meaning. The first is expansive, the second contractive, and metaphor comes into being in the tension between the two poles. Speaker’s Meaning presents a favorite theme of Barfield’s, the evolution of consciousness. Barfield finds evidence of it in the change from the earlier experience of poetic inspiration as something that is visited upon a passive poet from without, as the work of a Muse or other agency, to the experience of poetic inspiration characteristic of the present, as proceeding from within oneself, from one’s own “shaping spirit of imagination.” Poetic Diction and Speaker’s Meaning complement each other by dealing with the nature of literary experience for the reader and for the poet. History in English Words (1926) early showed what U. Milo Kaufmann called Barfield’s unusual combination of idealism and empiricism.

Barfield’s major work on the evolution of consciousness, Saving the Appearances (1957), is the one of all his books that he most hoped would continue to be read. In the video, Barfield says that his lifework has basically been “thinking about thinking,” and this is the book where he endeavors to show the conclusion that he has drawn: that the relationship between consciousness and nature itself—a correlative relationship—has changed from the most ancient times to our own. Declining to affirm this idea as sober truth, Lewis was, at least, fascinated by it as an imaginative conceit, as suggested above. (...)

Like Samuel Taylor Coleridge, about whom Barfield wrote an important academic volume, What Coleridge Thought (1971), Barfield is a fruitful writer for religious thinkers to read, though he generally did not write specifically about religious doctrine or practice. As more biographical material about him is published (and, perhaps, his letters appear in print), we will probably learn more about his faith, which he did not readily converse about. Sensing some affinity, I sent Barfield a copy of Alexander Schmemann’s For the Life of the World after one of my rereadings of Saving the Appearances. In typically generous fashion, Barfield replied with comments on Schmemann’s book that showed his engagement with it, commending the Orthodox theologian’s “painstaking coalescence of the three concepts, participation, symbol and sacrament.” Barfield, raised in an agnostic family, was baptized and became a member of the Church of England only in late middle age. In a very late interview with James Wetmore, Barfield expressed the centrality of Christ’s death and Resurrection for his faith. G. B. Tennyson stated (in a personal communication) that in retirement Barfield attended Anglican services, but the funeral rites for him were those of the Christian Community, the denomination set up by Rudolf Steiner. Evidently the Church of England generally does not discourage its members from participation in Steiner’s anthroposophic activities; in fact, the author of a laudatory 1954 biography of Steiner, called Scientist of the Invisible, was an Anglican clergyman, A. P. Shepherd. Barfield wrote the introduction.

Barfield retained the anthroposophic beliefs he had begun to learn while a young man. Rudolf Steiner’s “occult science” features reincarnation, Christ and Jesus as two separate beings, a “Fall” engineered by “Luciferian” beings to promote man’s ascent to his destiny of spiritual freedom, “post-Atlantean epochs,” and more. The Waldorf schools provide the contact that most people have with anthroposophical ideas, specifically those regarding human development as creative, spiritual, as well as psychological and physical, beings. Barfield once said that the contrast between his faith and Lewis’s could be summarized by Barfield’s belief that man’s destiny is to become a free spiritual being, to which Lewis replied that he was not born to be free, but to obey and to adore. I don’t know how much of Steiner’s doctrine Barfield accepted; certainly I know of no place in which he ever denied any of it. He wrote forewords to numerous anthroposophic books, by Steiner and others. Fortunately, there is little specifically Steinerite doctrine in Barfield’s books aside from Romanticism Comes of Age, a novel called Unancestral Voice, and the comments of a character in Worlds Apart (which also features, in the person of Hunter, a character who “is” C. S. Lewis). Barfield insisted that the main lines of his thought about the evolution of consciousness were laid down before he began to read Steiner or joined the Anthroposophic Society. The authorities cited in Barfield’s books are generally thinkers such as Erich Auerbach, Ernst Cassirer, and, certainly, the likes of Plato, Aristotle and Coleridge. (...)

This well-made video is obviously a labor of love. An “Inklings” discussion group could view it before talking about, say, History, Guilt, and Habit (1979), an outline of his leading ideas, or “Imagination and Inspiration,” “The Meaning of Literal,” and the title essay from The Rediscovery of Meaning (1977). The elderly Mr. Barfield’s speech is not always distinct, but the producers have thoughtfully included a complete transcript in the accompanying booklet.’

Hij spreekt inderdaad nogal onduidelijk, maar bij de tweede keer kijken kun je zijn gedachten al veel beter (innerlijk) horen en volgen. Er wordt in de film een prachtig gedicht van Barfield met de titel ‘A Meditation’ – dat is het eigenlijk ook – getoond (op 29:05) en ook voorgedragen (helemaal aan het eind op 37:07), beginnend met de zinsnede ‘Light in the world’ en eindigend met de omkering daarvan ‘World in the light’. Alleen al om dat te zien en te horen zou je die veertig minuten kunnen uitzitten!

Gerecht

Hoe zal ik het vandaag eens aanpakken? Ik heb namelijk wel vier verschillende soorten berichten... over heilpedagogie en vrijescholen, over biologisch-dynamische wijnbouw en over – laat ik zeggen: antroposofisch recht.

Uit Burgerbrug wordt vandaag dankzij het Schager Weekblad gemeld:

‘Aan de Grote Sloot 91 in Burgerbrug ligt Croon en Bergh, een boerderij die momenteel volledig wordt verbouwd tot een zorgkwekerij, waar het cultuurgebied rond de boerderij wordt verzorgd en onderhouden. Croon en Bergh is een eeuwenoude boerderij, heeft de status van “landgoed” en past perfect in het Burgerbrugger dorpsgezicht.

“We realiseren hier een biologisch-dynamische kwekerij voor bloemen, planten, heesters en bomen. Ook komt er een winkeltje”, vertelt Rob Hardewijn, coördinator nieuwe initiatieven van Scorlewald, een zorginstelling in Schoorl en onderdeel van de Raphaëlstichting. De Raphaëlstichting is een zorgaanbieder met 25 locaties met name in Noord-Holland, waaronder drie intramurale instellingen. Vanuit de antroposofische visie op de mens wordt zorg verleend aan mensen met een verstandelijke beperking, of een psychiatrische zorgvraag, en aan mensen met niet-aangeboren hersenletsel. Naast wonen en dagbesteding wordt ook ambulante zorg en psychiatrische behandeling geboden. De stichting biedt zorg aan zo’n 700 cliënten.

Acht bewoners

Rob Hardewijn: “Croon en Bergh wordt een woon-werkgemeenschap waar acht mensen met een 24-uurs indicatie VG straks gaan wonen en werken. In de zomer nemen we de boerderij in gebruik.” In de boerderij wordt momenteel door Bouwbedrijf Nat uit Stompetoren hard gewerkt aan de woonkamer en keuken, waarvan zes bewoners gebruik gaan maken. Daarnaast worden twee appartementen ingebouwd voor bewoners die zelfstandig willen wonen. “Als ze dat willen, kunnen ze zich bijvoorbeeld tijdens de maaltijden aansluiten bij de woongroep, maar dit hoeft niet.” De bewoners kunnen aanstonds in de directe omgeving van de boerderij gaan werken. Er ligt ongeveer zes hectare land rond de boerderij. Een deel hiervan is bos, een deel weiland, een deel is boomgaard et cetera.

Open dag

Om inwoners van Burgerbrug te laten kennismaken met hun nieuwe dorpsgenoten én een kijkje te laten nemen in Croon en Bergh wordt zaterdag 1 mei een open dag georganiseerd. Uiteraard zijn ook andere belangstellenden welkom. “Je moet dit zien als een soort inloopdag, waar mensen van Scorlewald ook aanwezig zijn om eventuele vragen van bezoekers te beantwoorden. Trouwens: ze zijn niet alleen welkom op de open dag, mensen zijn hier altijd welkom. Al moeten we dat natuurlijk wel doseren, onze doelgroep is kwetsbaar”, aldus de sympathieke Hardewijn. “Overigens hebben we al heel goede contacten in het dorp, zeker met bedrijven. Ik noem bijvoorbeeld de firma Borst, een loonwerkersbedrijf.”

Eigen sfeer

“We willen de eigen sfeer van het landgoed in stand houden en waar mogelijk versterken. Er komt een vijver, een terras, een grote kas én een wandelpad door het bosgedeelte. En door de bloemen en heesters wordt het ook nog ’es allemaal heel erg kleurrijk!”, besluit Hardewijn. Het straks in ere herstelde, want tot voorheen verwaarloosde landgoed Croon en Bergh mét de nieuw bewoners, moet een aanwinst worden voor Burgerbrug. Aan de bewoners en medewerkers zal het zeker niet liggen.’

Kijk, ‘de sympathieke Hardewijn’, dat horen wij graag! Een ander sympathiek geluid was afgelopen maandag afkomstig uit ‘Hallo Emmen’; ‘Wandelen voor water’ luidde het bericht:

‘Leerlingen van de groepen zes, zeven en acht van de Vrije School Michaël in Emmen gaan woensdag 24 maart zes kilometer wandelen met zes liter water op de rug. Zij ervaren wat hun leeftijdsgenootjes in ontwikkelingslanden dagelijks meemaken: kilometers lopen met zware emmers drinkwater. Samen met Simavi hopen ze een groot geldbedrag op te halen voor een waterproject in Kenia. De kinderen starten om 10.30 uur bij hun school aan de Prinsenlaan in Emmen.’

Vandaag was er weer een bericht over ‘Wandelen voor Water’, maar nu vanuit Zeeland; de Provinciale Zeeuwse Courant schreef namelijk:

‘De actie Wandelen voor Water heeft op Walcheren al zeker 5321 euro opgeleverd.

Kinderen van vier basisscholen hebben met zes liter water op hun rug een wandeling van zes kilometer gemaakt. Allereerst om te ervaren hoe het is om – zoals kinderen in ontwikkelingslanden moeten doen – een heel eind te lopen om aan water te komen. Het tweede doel was om geld in te zamelen voor waterprojecten van Zeeuwse stichtingen in Kenia, Nepal en Ethiopië. De kinderen van de Vrije School in Middelburg (foto) haalden zo’n 1650 euro op. Ook kinderen van de Wilgenhof in Middelburg (1000 euro) en de Houtuyn in Vlissingen (ruim 600 euro) deden gisteren mee. De Eben Haezerschool in Oostkapelle liep maandag al. Daar was de opbrengst ruim 2071 euro. De Middelburgse Petrus Immensschool gaat morgen nog op pad (foto Ruben Oreel).’

Van het water naar de wijn. Journalist Jozef Schildermans heeft verstand van wijn en schrijft daar in België voor website 6minutes over. Zo doet hij vandaag verslag in ‘Wijnbouwers Alto Adige trekken de bergen in’:

‘De wijnbouwers in de Noord-Italiaanse wijnstreek en autonome provincie Alto Adige (Zuid-Tirol) wapenen zich tegen de opwarming van de aarde door hun wijngaarden hoger in de bergen te planten. Dat meldt het Britse wijnblad Decanter.

Ook de biodynamische teeltwijze wordt populairder in Alto Adige. Bekende wijndomeinen zoals Alois Lageder (bij ons verdeeld door Licata) en Manincor werken nu al gedeeltelijk biodynamisch. Lageder gaat het biodynamische aanbod nog uitbreiden, zo vertelt hij in een telefonisch interview met een journalist van de Amerikaanse krant The Chicago Tribune. Hij wil op termijn honderd procent biodynamisch werken voor de eigen wijnen, die onder de naam Tenutae Lageder worden verkocht.

De wijnen op basis van ingekochte duiven die verkocht worden onder de naam Alois Lageder zijn niet biodynamisch. In de biodynamische landbouw gelden nog strengere principes dan in de biologische landbouw. De principes van de biodynamie werden in het begin van de vorige eeuw vastgelegd door de Oostenrijkse filosoof en mysticus Rudolf Steiner. Verschillende wijngaarden in Alto Adige liggen momenteel al vrij hoog. De aanplantingen in de streek variëren van 200 meter tot ruim 550 meter.

Alois Lageder zegt in Decanter dat twintig procent van zijn druiven nu al op zeer grote hoogte zijn aangeplant. Ook het type druif speelt een rol. Als lager gelegen wijngaarden opwarmen, kan men daar druiven aanplanten die een warmer klimaat gewend zijn. Zo experimenteert Manincor zelfs al met de aanplant van de van oorsprong Spaanse druivensoort Tempranillo. Deze druif wordt in sommige assemblages gebruikt, maar nog niet apart gebotteld. Lees ook (video): Biodynamische preparaat nr. 500 sproeien’

We zijn de bd-wijnen vaker tegengekomen. Een jaar geleden, op 14 april 2009, in ‘Wijn’. Korter geleden is ook bd-champagne komen bovendrijven: op 13 december 2009 in ‘Champagne’. En nu dus weer dit marktsegment. – Ik heb nog iets uit de heilpedagogie voor u. Hierbij kan ik eveneens teruggrijpen op eerdere berichtgeving. Namelijk op 25 november 2008 in ‘Wrang’ en op 14 juli 2009 in ‘Goede Raad’. Beide keren ging het over Uden, waar een nieuw initiatief geboren wilde worden, ‘De Ontmoeting’. En inderdaad, het ging over meer dan alleen heilpedagogie. Klik Nieuws Uden meldde op dinsdag 16 maart over de aanstaande opening:

‘Op de eerste dag van de lente, zondag 21 maart, opent brede school De Ontmoeting om drie uur officieel haar deuren aan de Bronkhorstsingel. Onderwijs, kinderopvang, zorg en behandeling vinden elkaar daar onder één dak. Vrije basisschool De Zevenster, kinderopvang De Vlindertuin en stichting Zonnehuizen namen een klein half jaar geleden hun intrek in het bijzondere gebouw.

Zondag vieren de drie organisaties met alle kinderen, samen met de gemeente Uden en SVUwonen (eigenaren van het pand) en diverse betrokken partijen de officiële opening van De Ontmoeting. De genodigden worden om half drie verwacht. Ze worden door ouders en kinderen toegezongen bij aankomst. Kort voor drie uur doen enkele sprekers hun woordje. Wethouder Yvonne Schram verricht de officiële opening. Daarna kan iedereen het gebouw bezichtigen. De kinderen van de Zevenster, Vlindertuin en Zonnehuizen bereiden de openingsdag in een feestweek voor. Zo worden onder meer een gezamenlijke brunch, knikkercompetitie en spellercircuit georganiseerd. Bakker Van de Ven, die zijn 75-jarig jubileum viert, sponsort enkele taarten voor de kinderen.’

De foto’s laten echter al ‘Kinderen en medewerkers vieren de opening van De Ontmoeting’ zien. Uden Nieuws wist op zondagmiddag, heet van de naald, een ‘Ontroerende opening Ontmoeting’ te melden:

‘Lenteprinsessen en lichtprinsen zongen vandaag hun nieuwe paleis aan de Bronkhorstsingel toe. Hoewel de kinderen, al enkele maanden, hier hun lessen volgen is de Ontmoeting met de Zevenster en de Vlindertuin op deze eerste lentedag officieël geopend. Om het zegel, waarmee de Ontmoeting nog was afgesloten, te verbreken moest er iets speciaals gebeuren. Kinderen zongen de school toe met een aria uit de Zauberflote van Mozart.

Net als Tamino in deze opera, worden de kinderen verliefd. Niet verliefd op het mooie meisje Pamina, maar verliefd op hun nieuwe school. Het zegel kon dan ook niet lang weerstand bieden aan het hemelse gezang van de kinderen. Liefde opent immers alle deuren...! Met een liefdevolle dans huppelden de prinsessen en prinsen, tussen een lange haag van kinderen, naar hun nieuwe liefde...’

Ad Janssen van het Brabants Dagblad kwam die avond met:

‘Onder toeziend oog van ruim honderd mensen is zondagmiddag officieel het centrum voor onderwijs, kinderopvang en zorg, De Ontmoeting, aan de Bronkhorstsingel in Uden, geopend. In het architectonisch opmerkelijk weergegeven gebouw bevinden zich Vrije School de Zevenster, kinderopvang De Vlindertuin en de Stichting Zonnehuizen.

Lees meer hierover het in Brabants Dagblad van maandag 22 maart’

Er was ook een foto bij, met dit onderschrift:

‘Een kijkje in de centrale ruimte van De Ontmoeting, een gebouw van architect Max van Huut met bijna geen rechte hoeken. Foto Peter van Huijkelom’

En dan kom ik bij mijn laatste item van vandaag. Of eigenlijk van 29 september 2009, de meest recente Michaëldag dus. Maar dit nieuws werd pas twee weken publiek gemaakt, op 11 maart jongstleden. Het onderwerp is hier eerder aan bod geweest, op 22 december 2009 in ‘Zingeving’. Toen ging het over de uitspraak op 26 augustus 2008. Een beetje omslachtig dus allemaal. Maar zo gaat dat bij de rechtspraak. Ik ben al blij dat het op internet toegankelijk is. Je moet even zoeken, maar dan vind je ook wat.

Waarover ging het ook alweer? Een geschil tussen het NPI, huizend te Valckenboschlaan 8 te Zeist, en eigenaar van het pand Klaverblad. Huurder NPI had sinds lange tijd een eerste recht van koop en was onlangs ertoe overgegaan de verkoop af te dwingen met behulp van de rechter, maar met volgens Klaverblad ongeldige redenen. De rechter moest er opnieuw aan te pas komen, want men had aan een eerste instantie niet genoeg; er kwam een tweede en misschien nog wel meer instanties aan te pas: een kort geding, een bodemprocedure, een hoger beroep en wat er allemaal nog meer mogelijk is. Een ingewikkelde zaak, ook voor het gerecht. Tevens een eigenaardige zaak, omdat de bordjes van het eigendom steeds verhangen, naar gelang de belangen die prevaleren, terwijl beide partijen al ik weet niet hoe lang tot elkaar veroordeeld waren en vroeger zelfs één geheel vormden, op zijn minst wat bestuurlijke invulling betrof. Maar misschien is dit wel een heel universele zaak die je overal ter wereld terugziet waar zulke ontvlechtingsprocessen zich afspelen...

Ging het op 26 augustus 2008 nog om een getaxeerd bedrag van 1.150.000 euro, op 29 september 2009 blijken er veel hogere bedragen mee gemoeid te zijn. Zoals in 4.19. over ‘het kantoorpand met ondergrond, garage, erf, tuin, bos en verdere toe- en aanbehoren’ wordt gesteld:

‘(...) ter zitting is gebleken dat de marktwaarde van het pand met haar huidige bestemming (€ 2.300.000,00), een veelvoud bedraagt van de prijs die Klaverblad aan NPI dient terug te betalen (€ 1.150.000,00) en ook aanzienlijk hoger is dan het bedrag waarvoor aan de bank een recht van hypotheek op het pand is verstrekt (€ 1.600.000,00), terwijl de marktwaarde van het pand nog hoger is in geval van een bestemmingswijziging (€ 3.500.000,00).’

Het gaat dus wel ergens over; dit is niet mis. Het resultaat van de uitspraak is in ieder geval dat het NPI in het ongelijk wordt gesteld. Het pand moet weer terug naar Klaverblad. Of de zaak hiermee werkelijk is afgedaan, valt nog te bezien. – De uitspraak is als volgt geformuleerd:

‘GERECHTSHOF AMSTERDAM
nevenzittingsplaats Arnhem

Sector civiel recht

zaaknummer gerechtshof 200.031.629
(zaaknummer/ rolnummer rechtbank 264319/ KG ZA 09-249)

arrest van de eerste civiele kamer van 29 september 2009

inzake

de stichting Stichting Klaverblad,
fonds tot bevordering van maatschappij ontwikkeling,
gevestigd te Zeist,
appellante in het principaal hoger beroep,
geïntimeerde in het (voorwaardelijk) incidenteel hoger beroep,
advocaat: mr. I.M.C.A. Reinders Folmer. te Amsterdam,

tegen:

de stichting Stichting tot bevordering der sociale pedagogie,
gevestigd te Zeist,
geïntimeerde in het principaal hoger beroep,
appellante in het (voorwaardelijk) incidenteel hoger beroep,
advocaat: mr. A.W. Booij te Amsterdam.

1. Het geding in eerste aanleg

Voor het geding in eerste aanleg verwijst het hof naar de inhoud van het vonnis van 17 april 2009 dat de voorzieningenrechter in de rechtbank Utrecht tussen principaal appellante (hierna ook te noemen: Klaverblad) als eiseres in conventie, tevens gedaagde in voorwaardelijke reconventie en principaal geïntimeerde (hierna ook te noemen: NPI) als gedaagde in conventie, tevens eiseres in voorwaardelijke reconventie, heeft gewezen; van dat vonnis is een fotokopie aan dit arrest gehecht.

2. Het geding in hoger beroep

2.1 Klaverblad heeft bij exploot van 20 april 2009 aangezegd van het vonnis van 17 april 2009 in hoger beroep te komen, met dagvaarding van NPI voor dit hof. Bij datzelfde exploot heeft Klaverblad zes grieven tegen het bestreden vonnis aangevoerd en toegelicht. Zij heeft aangekondigd te zullen vorderen dat het hof het bestreden vonnis zal vernietigen en, opnieuw recht doende,
a. in conventie zal bepalen dat het te wijzen arrest in de plaats treedt van de voor levering bestemde akte terzake
“het kantoorpand met ondergrond, garage, erf, tuin, bos en verdere toe- en aanbehoren, plaatselijk bekend [adres], kadastraal bekend gemeente [gemeente sectie nummer grootte nummer grootte]”
met bepaling dat Klaverblad de inschrijving van het arrest in de openbare registers kan bewerkstelligen na twee werkdagen volgend op de dag van betekening van het te wijzen arrest;
onder voorwaarde dat Klaverblad voor inschrijving van het te wijzen arrest in de openbare registers een verklaring van de door het hof in het te wijzen arrest aangewezen notaris overlegt dat Klaverblad de koopprijs voor de levering ad € 1.150.000,00 heeft voldaan op diens derdenrekening ter (gedeeltelijke) aflossing van de op het pand rustende hypothecaire lening;
subsidiair een vertegenwoordiger voor NPI aan zal wijzen met als taak om bij wijze van dwangvertegenwoordiging namens en ten behoeve van NPI op diens kosten mee te werken aan de leveringsakte terzake voormeld pand;
b.in reconventie de vordering van NPI zal afwijzen;
c. in conventie en reconventie NPI zal veroordelen tot betaling van de proceskosten in beide instanties.

2.2 Ter rolle van 28 april 2009 heeft Klaverblad geconcludeerd overeenkomstig dit exploot.

2.3 Bij memorie van antwoord heeft NPI verweer gevoerd. Zij heeft geconcludeerd dat het hof bij uitvoerbaar bij voorraad te verklaren arrest, het bestreden vonnis zal bekrachtigen, met veroordeling van NPI in de kosten van [bedoeld zal zijn:] het hoger beroep.

2.4 Bij dezelfde memorie heeft NPI voorwaardelijk incidenteel hoger beroep ingesteld tegen het vonnis en heeft zij daartegen vijf grieven aangevoerd en toegelicht. Zij heeft gevorderd dat het hof bij uitvoerbaar bij voorraad te verklaren arrest dat vonnis zal vernietigen en, opnieuw recht doende, de vorderingen van Klaverblad zal afwijzen [bedoeld zal zijn: dat het hof dat vonnis zal bekrachtigen], met veroordeling van Klaverblad in de kosten van [bedoeld zal zijn:] het hoger beroep.

2.5 Klaverblad heeft geen memorie van antwoord in het voorwaardelijk incidenteel hoger beroep genomen.

2.6 Ter zitting van 27 augustus 2009 hebben partijen de zaak doen bepleiten, Klaverblad door mr. G.M. van Voorst sr., en NPI door mr. D.A.W. van Dijk, advocaat te Amsterdam. Beiden hebben daarbij pleitnotities in het geding gebracht.
Mr. Van Voorst voornoemd heeft voorafgaand aan de zitting bij brief van 11 augustus 2009 aan NPI en het hof de producties a., b. en c. gezonden. Deze producties zijn binnen de in het rolreglement vermelde termijn en derhalve tijdig ingediend.
Mr. Booij heeft voorafgaand aan de zitting bij faxbericht van 26 augustus 2009 aan Klaverblad en het hof een nadere productie gezonden. Het hof heeft geconstateerd dat deze productie kort en eenvoudig te doorgronden is. Mr. Van Voorst heeft verklaard tegen het in het geding brengen van die productie geen bezwaar te hebben.
Daarna heeft het hof aan mr. Van Voorst en mr. Booij akte verleend van het in het geding brengen van genoemde producties.

2.7 Vervolgens hebben partijen de stukken voor het wijzen van arrest aan het hof overgelegd.

2.8 Ten slotte heeft het hof arrest bepaald.

3. De vaststaande feiten

De rechtbank heeft in het bestreden vonnis onder 2.1. tot en met 2.9. feiten vastgesteld. Klaverblad is opgekomen tegen de vaststelling onder 2.4. dat partijen met elkaar hebben afgesproken dat het pand vooralsnog niet zou worden teruggeleverd, zodat deze afspraak niet als vaststaand zal worden aangenomen. Aangezien tegen de overige vaststellingen geen grieven zijn gericht of bezwaren zijn geuit, gaat het hof van de vastgestelde feiten uit.

4. De motivering van de beslissing in hoger beroep

In principaal en in (voorwaardelijk) incidenteel appel

4.1. Gelet op de grote samenhang tussen het principaal en het (voorwaardelijk) incidenteel appel zal het hof beide, voor zover mogelijk, gelijktijdig behandelen.

4.2. Gelet op de door NPI in incidenteel appel opgeworpen grief II, ziet het hof zich in de eerste plaats gesteld voor de vraag of hier sprake is van een executiegeschil als bedoeld in artikel 438 van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering (hierna: Rv).

4.3. Deze vraag moet bevestigend worden beantwoord. De vordering van Klaverblad strekt er immers toe dat haar een middel verschaft wordt tot executie van een te haren gunste uitgesproken, weliswaar nog niet onherroepelijke, maar wel voor ten uitvoerlegging vatbare, immers bij voorraad uitvoerbaar verklaarde veroordeling en NPI verzet zich ertegen dat Klaverblad het verlangde executiemiddel krijgt. Het hof kan dat niet anders zien dan een in verband met een executie gerezen geschil. Daar doet niet aan af dat executiegeschillen doorgaans een andere structuur hebben, immers opgeworpen worden door een geëxecuteerde tegen een executant die wel over een executiemiddel beschikt.
De van een andere opvatting uitgaande grief II van NPI faalt daarom.

4.4. Nu het hier gaat om een executiegeschil, is de vordering van Klaverblad niet gegrond op artikel 254 Rv dat eist dat de zaak spoedeisend is. Ze is gegrond op artikel 438 Rv. Die bepaling eist niet dat de zaak spoedeisend is, maar slechts dat zij zich leent voor behandeling in kort geding wat naar het oordeel van het hof het geval is. Aan een beoordeling van het door NPI aangevoerde – en in haar (voorwaardelijk) incidenteel hoger beroep als grief I herhaalde – verweer dat Klaverblad geen spoedeisend belang heeft bij haar vordering, wordt derhalve niet toegekomen.

4.5. Het hof verwerpt ook het in deze zelfde grief gevoerde betoog dat de vordering van Klaverblad in strijd is met een goede procesorde nu Klaverblad niet reeds in de bodemprocedure de mogelijkheid van reële executie verlangd heeft. Geen rechtsregel verzet zich ertegen dat een schuldeiser pas na een veroordeling verkregen te hebben en te hebben geconstateerd dat de schuldenaar weigert daaraan vrijwillig te voldoen, zich van de vereiste executiemiddelen voorziet.

4.6. Bij de beoordeling van de door Klaverblad ingestelde vordering heeft als maatstaf te gelden dat de rechter in een executiegeschil (en trouwens in het algemeen de rechter in kort geding) het gezag van gewijsde van de beslissing van de bodemrechter heeft te eerbiedigen en dat voor hem daarom geen inhoudelijke bezwaren tegen die beslissing kunnen worden aangevoerd tenzij sprake is van misbruik van bevoegdheid. Dat betekent dat het hof niet kan toekomen aan beantwoording van de als verweer in eerste aanleg en als grief IV in (voorwaardelijk) incidenteel appel door NPI opgeworpen vraag of de preambule bij de akte van levering van het pand van 29 april 2008 aldus moet worden uitgelegd dat NPI eerst gehouden is tot teruglevering van het pand nadat in de bodemprocedure onherroepelijk is beslist over het partijen verdeeld houdende geschil of NPI aanspraak kan maken op uitoefening van haar voorkeursrecht tot koop van het pand. De bodemrechter heeft immers, NPI tot teruglevering veroordelend, reeds beslist dat die veroordeling uitvoerbaar bij voorraad is en aldus aan de preambule niet de werking toegekend die NPI eraan toegekend wenst te zien.

4.7. Van misbruik van bevoegdheid kan sprake zijn als het te executeren vonnis klaarblijkelijk op een juridische misslag berust of als na het vonnis voorgevallen of aan het licht gekomen feiten klaarblijkelijk een noodtoestand aan de zijde van NPI doen ontstaan die onverwijlde tenuitvoerlegging onaanvaardbaar maakt. Dat laatste is door NPI tegen de executie aangevoerd en de eerste rechter heeft dat aanvaard. Hiertegen richten zich in onderling verband de grieven in het principaal appel.

4.8. Het hof stelt voorop dat in beginsel op NPI de last rust om te stellen en, bij voldoende betwisting, te bewijzen, dat Klaverblad haar bevoegdheid tot executie van het bodemvonnis misbruikt.

4.9. Naar het oordeel van het hof kunnen de door NPI aangevoerde – en door Klaverblad gemotiveerd betwiste – omstandigheden, noch afzonderlijk, noch in onderling verband bezien, leiden tot het oordeel dat Klaverblad haar executiebevoegdheid misbruikt.

4.10. Anders dan NPI kennelijk betoogt, zal zij financieel niet in een slechtere positie geraken door de executie van dit vonnis. Niet NPI, maar Klaverblad zal immers worden belast met de voldoening van de in verband met de teruglevering van het pand verschuldigde kosten, waaronder de overdrachtsbelasting. Daar komt bij dat Klaverblad in dit hoger beroep haar vordering tot betaling van € 300.000,00, als (voorschot op de) vergoeding voor de door Klaverblad te maken kosten teneinde het pand vrij te krijgen van (persoonlijke en zakelijke) lasten en beslagen en voor de aan de overdracht verbonden kosten, heeft ingetrokken. Klaverblad is dan ook niets verschuldigd in verband met de teruglevering en, hoewel zij na de teruglevering wel weer huur zal moeten gaan betalen, staat daar tegenover dat zij van aanzienlijke financieringskosten zal zijn bevrijd.
Weliswaar bestaat het door NPI geschetste risico dat het pand, na vernietiging van het bodemvonnis, opnieuw aan NPI geleverd zal moeten worden. De daarmee verband houdende extra kosten zal NPI echter – zo heeft zij zowel in haar pleitaantekeningen in eerste aanleg sub 10. aangevoerd, als desgevraagd ter zitting verklaard – gaan verhalen op Klaverblad, zodat NPI ook door een eventuele dubbele (terug)levering niet met extra (overdrachts)kosten zal blijven zitten. Daarbij wordt nog in het midden gelaten of in verband met de teruglevering(en) overdrachtsbelasting kan worden teruggevorderd.

4.11. Ook het door NPI geschetste scenario dat zij in een faillissementssituatie zal komen te verkeren (uitsluitend, dan wel hoofdzakelijk) als gevolg van de teruglevering van het pand, wordt niet gevolgd.
Daarbij moet worden bedacht dat Klaverblad het pand slechts geleverd zal krijgen tegen betaling van de op 29 april 2008 door NPI betaalde koopsom van € 1.150.000,00. Met dit bedrag zal – het grootste deel van – de hypothecaire schuld van NPI aan de bank kunnen worden afgelost. Weliswaar resteert dan nog een vordering van de bank op NPI, maar daartegenover blijft de bank een recht van hypotheek houden op het pand, nu dit recht niet tenietgaat door de overdracht van het pand aan Klaverblad. De bank behoudt dus haar volledige zekerheid terwijl haar vordering tot ongeveer een derde terugloopt. Feitelijk verkeert de bank dan in een betere positie dan thans, zodat – zonder nadere redengeving die evenwel ontbreekt – niet valt in te zien waarom zij zou overgaan tot het opzeggen van het aan NPI verstrekte krediet. Daarbij komt dat uit de verklaring van NPI ter zitting is gebleken dat zij er in het verleden in financieel opzicht slechter heeft voorgestaan dan thans het geval is. Ook onder die, slechtere, financiële omstandigheden is de bank er niet toe overgegaan het krediet op te zeggen, zodat er geen reden is om aan te nemen dat de bank daartoe na de teruglevering van het pand aanleiding zal zien.

4.12. Klaverblad heeft daarentegen een reëel belang bij de tenuitvoerlegging van het bodemvonnis, zodat niet kan worden aangenomen dat zij haar bevoegdheid uitoefent met geen ander doel dan NPI te schaden of dat zij, in aanmerking nemende de onevenredigheid tussen haar belang en het belang van NPI dat daardoor mogelijkerwijs wordt geschaad, naar redelijkheid niet tot die uitoefening had kunnen komen.
Het is voor Klaverblad van groot belang dat het pand voor haar behouden blijft, aangezien (zoals zij heeft aangevoerd bij haar dagvaarding in eerste aanleg onder 43.) haar existentie in belangrijke mate is verbonden met het pand en de huurinkomsten die zij uit dien hoofde ontvangt. De enkele betwisting van dit feit door NPI acht het hof onvoldoende.

4.13. Klaverblad heeft in dit verband gewezen op de – door NPI zelf geschetste – zorgelijke financiële situatie van NPI, waardoor een faillissement van NPI niet denkbeeldig is. Op korte termijn ligt dat misschien niet voor de hand maar een onherroepelijke beslissing in de bodemprocedure kan nog jaren op zich laten wachten. Indien het risico zich verwezenlijkt dat NPI in staat van faillissement komt te verkeren, wordt het bestaansrecht van Klaverblad ondermijnd. In dat geval zal de bank immers als eerste hypotheekhouder tot uitoefening van haar recht van parate executie kunnen overgaan en het pand verkopen, waarna Klaverblad als concurrente schuldeiser het nakijken heeft.
NPI heeft weliswaar betoogd dat een faillissementssituatie in het geheel niet aan de orde is, doch Klaverblad heeft dit gemotiveerd weersproken.

4.14. Gelet op het feit dat uit de in het geding gebrachte jaarrekeningen blijkt dat de liquiditeitspositie van NPI te wensen overlaat, dat zij een negatief eigen vermogen heeft, dat NPI in de afgelopen jaren steeds verlies heeft geleden en dat de accountant van NPI, de heer J. Bos, ter zitting niet heeft kunnen bevestigen dat NPI dit jaar winst zal maken, acht het hof niet uitgesloten dat NPI in staat van faillissement zal komen te verkeren. Het hof roept hierbij in herinnering dat het aan NPI, en niet aan Klaverblad, is om voldoende onderbouwd te stellen dat en waarom Klaverblad misbruik van recht maakt door executie van het bodemvonnis te verlangen.
Daarbij moet worden bedacht dat NPI weliswaar heeft gesteld dat in de bodemprocedure in hoger beroep binnen afzienbare tijd een uitspraak valt te verwachten, maar ongewis is of dit een eind- of een tussenuitspraak zal worden, terwijl niet valt uit te sluiten dat (één van beide) partijen in cassatie (zal/) zullen gaan tegen deze uitspraak. Aldus is er een reële kans dat het nog een hele tijd zal duren voordat een onherroepelijke uitspaak in de bodemprocedure is gedaan, in welke tijd zich de nodige negatieve (financiële) verwikkelingen bij NPI kunnen voordoen, met alle risico’s voor Klaverblad van dien.

4.15. NPI heeft voor het overige geen nieuwe, na het bodemvonnis opgekomen, feiten of omstandigheden gesteld die tot de conclusie zouden nopen dat er een noodtoestand aan haar zijde is ontstaan, die meebrengt dat onverwijlde tenuitvoerlegging onaanvaardbaar is.

4.16. Voorts is, mede gelet op de gemotiveerde betwisting door Klaverblad, niet, althans onvoldoende, gebleken dat het bodemvonnis klaarblijkelijk berust op een juridische of feitelijke misslag.
In dit verband is van belang dat voor inhoudelijke bezwaren tegen het bodemvonnis – zoals onder 4.6. is overwogen – in dit executiegeschil geen plaats is.

4.17. Evenmin is gebleken dat Klaverblad anderszins misbruik maakt van haar bevoegdheid het bodemvonnis te executeren. De door Klaverblad voorgestelde grieven I tot en met V slagen derhalve en de door NPI voorgestelde (incidentele) grief III faalt.
De door Klaverblad primair onder a. ingestelde vordering zal worden toegewezen, met dien verstande dat daaraan niet de voorwaarde zal worden verbonden dat een door het hof aan te wijzen notaris een verklaring zal afleggen dat Klaverblad de koopprijs voor de levering ad € 1.150.000,00 op diens derdenrekening heeft voldaan. Het hof heeft geen notaris bereid gevonden diens derdenrekening ter beschikking te stellen ter voldoening aan deze voorwaarde. Daarom zal aan de toewijzing van deze vordering de voorwaarde worden verbonden dat de griffier van het hof de verklaring aflegt dat Klaverblad het bedrag van de koopprijs ad € 1.150.000,00 ter griffie heeft gedeponeerd, door storting op bankrekeningnummer 1923.25.752 ten name van MvJ arrondissement Arnhem, postbus 9030, 6800 EM Arnhem, onder vermelding van zaaknummer 200.031.629 en Stichting Klaverblad tegen Stichting tot bevordering der sociale pedagogie, teneinde dit terstond na de inschrijving van dit arrest af te dragen aan – het door NPI aan het hof op te geven rekeningnummer van de Rabobank ter gedeeltelijke aflossing van de op het pand rustende – door NPI nader aan te duiden – hypothecaire lening.

4.18. Aangezien de voorwaarde waaronder NPI haar reconventionele vordering (in eerste aanleg en in voorwaardelijk incidenteel appel) heeft ingesteld in vervulling is gegaan, zal het hof thans overgaan tot een beoordeling van die vordering.
Deze vordering houdt in dat Klaverblad zekerheid zal stellen in de vorm van een recht van hypotheek ter grootte van de marktwaarde van het pand, c.q. de betaalde koopprijs.
Aan haar vordering heeft NPI de stelling ten grondslag gelegd dat niet uit te sluiten valt dat Klaverblad het pand zal verkopen aan een derde.

4.19. Het hof is van oordeel dat de vrees van NPI dat Klaverblad zal overgaan tot verkoop van het pand aan een derde niet irreëel is. Gelet op de thans uitermate moeizame verhouding tussen partijen, bezien tegen de achtergrond van het feit dat NPI de enige, dan wel belangrijkste huurder van het pand is, valt niet uit te sluiten dat Klaverblad bij teruglevering van het pand aan haar zal overgaan tot verkoop aan een derde. Daarbij is van belang dat ter zitting is gebleken dat de marktwaarde van het pand met haar huidige bestemming (€ 2.300.000,00), een veelvoud bedraagt van de prijs die Klaverblad aan NPI dient terug te betalen (€ 1.150.000,00) en ook aanzienlijk hoger is dan het bedrag waarvoor aan de bank een recht van hypotheek op het pand is verstrekt (€ 1.600.000,00), terwijl de marktwaarde van het pand nog hoger is in geval van een bestemmingswijziging (€ 3.500.000,00).
Het verweer van Klaverblad dat zij op grond van artikel 6 van de overeenkomst van 20 juni 1995 niet gerechtigd is om het pand zonder toestemming van NPI te vervreemden, maakt het bovenstaande niet anders. Het doet immers niet af aan het belang van Klaverblad bij zekerheid dat NPI haar verplichting uit die overeenkomst zal nakomen.
Klaverblad heeft er nog op gewezen dat NPI ook conservatoir beslag zal kunnen leggen op het pand, maar een dergelijk beslag kan pas gelegd worden nadat het pand aan Klaverblad is teruggeleverd, terwijl met het leggen van beslag nog enige tijd gemoeid is. Bovendien valt niet in te zien waarom Klaverblad aan de zekerheid van een beslag de voorkeur zou moeten geven boven hypothecaire zekerheid.

4.19. De in voorwaardelijk incidenteel appel aangevoerde grief V is derhalve gegrond. De reconventionele vordering zal worden toegewezen, met dien verstande dat de marktwaarde van het pand wordt bepaald op het ter zitting door NPI genoemde bedrag van € 2.300.000,00.

Slotsom

Het bestreden vonnis zal worden vernietigd. De primaire vordering in conventie onder a. zal worden toegewezen, evenals de (primaire) reconventionele vordering.

Als de overwegend in het ongelijk gestelde partij zal NPI in de kosten van beide instanties worden veroordeeld.

6. De beslissing

Het hof, recht doende in hoger beroep:

vernietigt het vonnis van de voorzieningenrechter in de rechtbank Utrecht van 17 april 2009 en doet opnieuw recht;

verklaart dat dit arrest in de plaats treedt van de voor levering bestemde akte terzake

“het kantoorpand met ondergrond, garage, erf, tuin, bos en verdere toe- en aanbehoren, plaatselijk bekend [adres], kadastraal bekend gemeente [gemeente sectie nummer grootte nummer grootte]”;

bepaalt dat Klaverblad de inschrijving van dit arrest in de openbare registers kan bewerkstelligen na twee werkdagen volgend op de dag van betekening van dit arrest;

verbindt aan het vorenstaande de voorwaarde dat de griffier van het hof de verklaring aflegt dat Klaverblad het bedrag van de koopprijs ad € 1.150.000,00 ter griffie heeft gedeponeerd, door storting op bankrekeningnummer 1923.25.752 ten name van MvJ arrondissement Arnhem, postbus 9030, 6800 EM Arnhem, onder vermelding van zaaknummer 200.031.629 en Stichting Klaverblad tegen Stichting tot bevordering der sociale pedagogie, teneinde dit terstond na de inschrijving van dit arrest af te dragen aan – het door NPI aan het hof op te geven rekeningnummer van de Rabobank ter gedeeltelijke aflossing van de op het pand rustende – door NPI nader aan te duiden – hypothecaire lening;

verbindt aan het vorenstaande tevens de voorwaarde dat door Klaverblad zekerheid wordt gesteld door het verlenen van een recht van hypotheek ten gunste van NPI voor het bedrag van € 2.300.000,00;

veroordeelt NPI in de kosten van beide instanties, tot aan deze uitspraak aan de zijde van Klaverblad voor wat betreft de eerste aanleg begroot op € 816,00 voor salaris overeenkomstig het liquidatietarief en op € 347,98 voor griffierecht en verschotten en voor wat betreft het hoger beroep begroot op € 6.422,00 voor salaris overeenkomstig het liquidatietarief en op € 398,98 voor griffierecht en verschotten

verklaart dit arrest uitvoerbaar bij voorraad.

Dit arrest is gewezen door mrs. S.B. Boorsma, G. Mannoury en A.A. van Rossum en is in tegenwoordigheid van de griffier uitgesproken ter openbare terechtzitting van 29 september 2009.’