Tolkien

Vandaag een prachtartikel van Marion Groenewoud in De Stentor over Imke Jelle van Dam. Maar voordat ik daartoe overga, eerst in herinnering roepen dat ik op zaterdag 17 januari 2009 in ‘Euritmie’ over hem schreef. Dan heeft u de achtergrond bij de hand. En ik moet natuurlijk het bericht van Wilfried Nauta op AntroVista van 9 november over hem noemen. Nog te vinden onder ‘Nieuws’. Het heet ‘Euritmie Impresariaat gaat sabbitical’ (moet natuurlijk ‘sabbatical’ zijn) en vertelt dat komend jaar Imke Jelle van Dam een jaar lang een welverdiende rust gaat houden. Voordat het zover is, komt hij met een wel heel bijzondere productie. Niet van anderen met euritmie, maar van hemzelf met muziek, waarbij die muziek ook van hemzelf is. Dat staat nu allemaal uitgebreid in De Stentor, onder de titel ‘Zwollenaar presenteert Tolkien’s Muzikale Schepping’. Ik mag het artikel van Marion Groenewoud natuurlijk niet zomaar overnemen, maar ja, het staat er allemaal zo goed en duidelijk in, dat het zonde is als u het niet leest. Dus vooruit, daar komt-ie:

‘Het geitenwollensokkentype, soft en vaag? Als je Imke Jelle van Dam (1950) uit Zwolle hoort praten over “bezielde bewegingskunst” dan komt het begrip zweverig onwillekeurig bovendrijven. Maar van Dam voelt zich met dergelijke kwalificaties niet aangesproken. Gisteren ging zijn compositie “Tolkiens Muzikale Schepping” in première en het concert komt ook naar Zwolle en Zutphen.

Goed, hij is een man van de jaren zeventig en de flowerpower. Ook werkte hij lang in natuurvoedingswinkels en de biologische landbouw. “We zijn in popcentrum Hedon destijds begonnen met het verkopen van biologisch-dynamische producten. Het was de tijd van de spinnewielen. Mensen sponnen zelf wol om truien en sokken te maken”, vertelt Van Dam. Nee, dat breien deed hij niet. Wel heeft hij biologisch verantwoorde pindakaaspotjes gevuld, maakte handgeschept papier en bouwde hij, handig als hij is, vijftig spinnewielen die hij samen met een bevriend muzikant wist te verkopen. “Zo konden we nieuwe instrumenten aanschaffen voor onze band. Mijn vriend kocht een elektrische gitaar en ik een Fender Rhodes piano.” Van Dam leidt sinds 1989 vanuit Zwolle een Impresariaat voor Euritmie en Theater terwijl hij begin jaren zeventig, na zijn studie elektrotechniek, werkte bij Stork aan een nieuw type ventilator. “VDA dakventilatoren, je ziet ze nog overal in Europa.” Want Van Dam is technisch maar wist al snel dat hij van deze vaardigheid nooit zijn beroep wilde maken. De piano werd zijn grote liefde. ‘Ik merkte al jong dat er voortdurend muziek in me was. Een eindeloze stroom melodieën en harmonieën.” Op relatief oudere leeftijd, ruim 32 jaar, ging hij naar het conservatorium in Hilversum. Hij voelde zich toen al meer componist dan pianist en stopte na drie jaar. “Ik liep vast. De competitiesfeer paste niet bij me.” Op dat moment was hij al op het spoor van Rudolf Steiner. “Ik voel me door zijn wijsheden verrijkt. Het is geen dogma of religie maar een geesteswetenschap. Ik kom de antroposofie van Steiner nog altijd tegen in het dagelijks leven: de geneeskunde, euritmie, de biologisch-dynamische landbouw. Steiner is overigens in 1913 ook in Zwolle geweest, waar hij een lezing gaf in Schouwburg Odeon. Steiner biedt de ware blik op de mens en de wereld achter hem. Door zelfkennis en kennis van de wereld kom je tot bewustwording. Tot menszijn”, vat Van Dam kort samen. “Deze levensfilosofie is niet vaag maar zorgt ervoor dat je met beide benen op de grond blijft staan.”

Op zijn veertigste richtte hij zijn impresariaat op en organiseerde in 20 jaar 700 euritmie-voorstellingen in binnen- en vooral buitenland. “Euritmie is een danskunst waarbij het gaat om mooie harmonieuze bewegingen. Het is ontstaan begin twintigste eeuw in Duitsland en Zwitserland in kringen rond Steiner.” Volgens Van Dam onderscheidt het zich van gewone dans door de zogenaamde “zielebewegingen” en het gebruik van klanken of teksten. De dansers dragen kleurige gewaden. Het is een andere wereld, stelt hij. “Kunst op zieleniveau. Het gaat niet zozeer om de fysieke dans maar om de ruimte en tussenruimtes. Het accent ligt op het geestelijk vlak. Euritmie gaat enkele stappen verder dan gewone dans.”

In zijn compositie “Tolkiens Muzikale Schepping” wordt niet gedanst. De sfeer is wel anders dan anders, belooft Van Dam. Een verteller zal Tolkien’s tekst van De Silmarillion voordragen op muziek van Beethoven, Debussy, Tobin en Van Dam zelf. “Deze Silmarillion werd pas uitgegeven in 1977, na de dood van Tolkien, terwijl het dé basis is voor zijn grote boeken als In de Ban van de Ring. De schrijver heeft er zeker zestig jaar aan gewerkt. Ik ben geen uitgesproken Tolkien-fan maar ik heb zijn werk wel gelezen, in de tijd van de spinnewielen. De Silmarillion is een oerverhaal. En onze muziek komt ook van ver.” De meeste stukken muziek componeerde Van Dam al in 1998. Afgelopen zomer bereikte hij een apotheose. “Ik werkte 24 uur per dag aan de Proloog. Het was een worsteling.” De luisteraar kan bij het concert een muzikaal landschap verwachten, stelt Van Dam. “De Silmarillion is vooral een tragisch verhaal over strijd en oorlog met heftige muziek. Er zijn ook lieflijke delen maar het eindigt dramatisch. Het klinkt alsof de hemel opengaat De hoofdpersonen zijn de Elf Lúthien en de Mens Berén. Zij zijn onbereikbaar voor elkaar. De Elf besluit mens te worden, uit de liefde voor de Mens.” Want weet Van Dam: “Het lot van de schepping ligt tenslotte in handen van de mens.”

Tolkiens Muzikale Schepping, met werk van Beethoven, Debussy, Tony Tobin en Imke Jelle van Dam. IJsselschool Zutphen, Henri Dunantweg 4, 23/11, 20.00 uur. En Doopsgezinde Kerk Zwolle, Wolweverstraat 9, 26/11, 20.00 uur.’

En, heb ik iets te veel gezegd? De totale speellijst vindt u hier bij het Euritmie Impresariaat. (Tussen twee haakjes, Tolkien zelf was onderwerp van het bericht ‘Video’ op 26 maart.)

.