Vilt

Het Friesch Dagblad komt vandaag met dit nieuws, ‘Claudy Jongstra maakt kunstwerk voor Michaëlschool’:

‘Ontwerpster Claudy Jongstra uit Spannum heeft een kunstwerk ontworpen voor de Michaëlschool in Leeuwarden. Voor de centrale hal van de antroposofische basisschool maakte ze een creatie van vilt en zijde met daarin een labyrint waarin de verschillende levensfasen van een kind tot uitdrukking komen.

Het schoolgebouw in de Leeuwarder wijk Huizum is ontworpen door architectenbureau Onix en is genomineerd voor het World ArchitectureFestival 2010 in de categorie “Completed Buildings – Learning”. De constructie van het gebouw is geïnspireerd op de vorm van een spons. Het werk van de Friese textielkunstenares sluit goed aan bij het ontwerp. Natuurlijke materialen en duurzaamheid zijn het uitgangspunt voor Jongstra’s werk.’

Vorige week zaterdag verscheen er in Trouw een prachtartikel van Henny de Lange over Claudy Jonstra, ‘Mijn vilten kunnen mensen verzachten’. De verleiding is héél groot om dat helemaal over te nemen, maar die verleiding zal ik proberen te weerstaan. Hier is in ieder geval het begin:

‘Claudy Jongstra timmert als viltkunstenares al jaren internationaal aan de weg. Ze heeft de productie in eigen hand en kleurt haar vilt met plantaardige verfstoffen. “Ik probeer zo het erfgoed van Rembrandt terug te halen.”

Het was altijd al de droom van viltkunstenaar Claudy Jongstra om onafhankelijk en duurzaam te werken. Jaren heeft het geduurd, maar nu heeft ze het voor elkaar. Vorige maand werden vier akkers met ridderspoor, klaver en paardebloem in Friesland geoogst. De kleurstoffen in de planten gaat ze gebruiken om haar vilten stoffen te verven.

Trots laat Claudy Jongstra (1963) foto’s zien van de tuin die ze vorig jaar bij haar boerderij in Friesland heeft aangelegd met het geld van de Prins Bernhard Cultuurfonds Prijs voor toegepaste kunst en bouwkunst die ze in 2008 won. Honderd inheemse verfplanten en kruiden staan er in de hortus. Toen de tuin nog maar net klaar was, waren er al drie nieuwe vlindersoorten geteld. Jongstra geniet van de kleuren en geuren van de bijzondere planten die vaak in de vergetelheid zijn geraakt.

Daarnaast fungeert de tuin ook als een laboratorium voor onderzoek naar natuurlijke verfstoffen. De tuin is te klein om voldoende kleurstoffen op te leveren voor het verven van de vervilte wol die de basis vormt van haar ontwerpen. Daarom moest er een volgende stap gezet worden, vertelt ze. “Het vinden van geschikte akkers om de verfplantenteelt uit te breiden.” De belangstelling van akkerbouwers in Friesland en Groningen was boven verwachting. “Boeren willen heel graag velden beschikbaar stellen, ook voor wisselteelt. En voor het landschap zijn deze akkers een verrijking.”

Vorige maand zijn de planten geoogst en daarmee is de cirkel gesloten. Het hele proces, van grondstof tot eindproduct, heeft Jongstra nu in eigen hand. Aan het begin van het productieproces staat Jongstra’s kudde Drentse heideschapen, die de wol leveren voor haar kunstwerken van vilt.’

En het einde:

‘In 2008 kreeg ze de prestigieuze Prins Bernhard Cultuurfonds Prijs voor de “volstrekt onafhankelijke, autonome koers” die ze volgt, zonder concessies te doen aan haar opdrachtgevers. Jongstra: “Mijn bedrijf telt acht medewerkers en groter wil ik ook niet worden. Ik zoek het in verdieping.” Ze ontwerpt nog wel wandtapijten voor bestuurskamers van grote concerns en particulieren. En als een beroemd modehuis, zoals recent Vuitton, zich meldt, zegt ze geen nee. “Maar ze moeten wel zelf naar me toe komen.” Voorrang geeft ze aan zorginstellingen, gevangenissen en ziekenhuizen. „Plekken waar het zo belangrijk is dat mensen daar ook zachtheid en warmte ervaren. Ik ben ervan overtuigd dat ik met mijn vilten mensen kan verzachten.”

Als ze een opdracht krijgt, geeft ze eerst een workshop om te ontdekken waar de gebruikers van het gebouw behoefte aan hebben en welke kleuren ze mooi vinden. Zo bezocht ze een gevangenis op Sicilië waar ze in januari een workshop wil geven aan leden van de maffia. “Als je criminelen aanspreekt op totaal iets anders dan ze gewend zijn, dan maak je wel wat los. Er gaan nu al stemmen op onder de gevangenen dat ze, als ze vrij komen, ook iets met wol willen gaan doen, van hun eigen schaapskuddes.”

In een internaat voor uit huis geplaatste meisjes met zware seksuele problemen leidde de workshop tot een unanieme keuze voor een vilten wandtapijt in meekrapkleur. Jongstra: “Meekrap is een inheemse plant met een dieprode kleurstof waaraan van oudsher helende kwaliteiten worden toegedicht. Het klinkt misschien allemaal wat soft, maar zo werkt het echt.” Ze pakt een kluwen goudkleurige wol die ze geverfd heeft met kleurstof van de wouw, een van de plannen in haar hortus. “Hier word je toch blij van? Deze warme gouden gloed doet me denken aan de kleuren van Vincent van Gogh.”’

Zo iemand intrigeert natuurlijk. Op internet is heel veel over haar te vinden. Ook op haar eigen website. Een heel mooie samenvatting is te vinden bij Dieuwertje van de Moosdijk.

‘Het kan altijd eenvoudiger. Net even wat logischer opgebouwd. Of nóg wat spannender. Dieuwertje van de Moosdijk schrijft teksten voor tijdschriften, bedrijfsbladen, boeken en internet. Vooral veel – en graag – portretten en reportages. Maar ook columns, reisverhalen, folders, en websiteteksten. Daarnaast doet ze eindredactiewerk.

Haar specialisme is wonen. Van de eerste plannen op papier via de verkoop en verhuur van huizen, tot de bouw en inrichting. Daarnaast schrijft Dieuwertje regelmatig over design en kunst.

Tijdschriften: ELLE Wonen, Seasons, Heerlijkheid, ELLE Tuinen. Bedrijfsmedia: Bouwfonds Ontwikkeling, Heineken, Nationale-Nederlanden, PricewaterhouseCoopers, FNV Bouw.

Advertentieteksten: onder meer voor Quooker.

Net gemaakt: een boekje met portretten van de vaste fruit- en groentetelers van Albert Heijn.

werk lezen!’

Op haar weblog schrijft ze over Claudy Jongstra:

‘Claudy Jongstra en het vergeten vilt. Het zou een sprookje kunnen zijn. Over hoe een meisje een eeuwenoud materiaal omtovert tot iets nieuws. Tot een magisch materiaal. En zo in een klap wereldberoemd wordt. De waarheid ligt er niet ver vandaan.

Wanneer ze in 1994 in het Tilburgse Textielmuseum een Mongoolse yurt ziet, een grote vilten nomadentent, raakt Claudy Jongstra (Roermond, 1963) in de ban van vilt. Het ingelegde patroon en de kleuren overweldigen haar. Ze weet meteen: dit is mijn materiaal. En: ze ziet er ontelbare mogelijkheden voor vernieuwing in. Eenvoudig is dat niet, een van ’s werelds oudste textieltechnieken tot iets nieuws te transformeren. Daar komt haar gedrevenheid (‘ik ben tweehonderd procent perfectionistisch’) goed bij van pas.

Claudy Jongstra gaat met het in vergetelheid geraakte materiaal aan de slag. Ze maakt zich het vilten eigen (“een kwestie van heel veel doen”) en mooie ontwerpen ontstaan: stoffen die zowel ruw en ruig, als verfijnd en fragiel zijn. Door wol van diverse dieren (schapen, kamelen, geiten, yaks) te combineren met ragfijne zijden vezels of een zijden-organza ontstaat een onverwacht licht en luchtig materiaal. De toevoeging van linnen, katoenen of synthetische garens zorgt voor levendige en mooie structuren. Jongstra geeft vilt een eigentijdse en eigenzinnige uitstraling, en krijgt daar internationale erkenning voor.

Het verleidelijke vilt van Jongstra vindt direct zijn weg naar (inter)nationale modeontwerpers zoals John Galliano, Donna Karan, Alexander van Slobbe, Christian Lacroix. Maar ook industrieel ontwerpers (Hella Jongerius, Ettore Sottsass), architecten (Jo Coenen, Rem Koolhaas) en musea uit binnen- en buitenland (Stedelijk Museum Amsterdam, MoMa New York) weten haar te vinden. Echt bekend wordt ze als in 1999 de Jedi warriors in Star Wars Episode 1: The Phantom Menace, jassen dragen van haar vilt. Een bijzondere, en bijzonder snelle, start voor een onafhankelijke ontwerper.

Hoewel Jongstra een modeachtergrond heeft (kunstacademie Utrecht) blijkt haar kracht vooral te liggen in de stoffenproductie. Haar innovatieve stoffen kennen tal van toepassingen: in kostuums, in haute couture, in interieurs en in architectuur. De kussens, kleden, gordijnen en wanddoeken maken ruimtes mooier, zachter, menselijker en behaaglijker. Dat is mede dankzij de unieke eigenschappen van wol om kou, vocht en geluid te absorberen. Elk ontwerp kent eigen variaties in kleur en structuur en is daardoor uniek. Hier en daar een figuratief of geometrisch patroon, sober, evenwichtig.

Het is een primitief ambacht, overigens, dat van de viltmaker. Met behulp van water, zeep, warmte en wrijving ontstaat er een dichte zware stof. Voor de kleuren gebruikt ze natuurlijke verven waarvoor planten de kleurstoffen leveren. Hoe Claudy Jongstra het vilt precies maakt, behoort tot de goed bewaarde bedrijfsgeheimen van haar Friese viltmakerij. De werkwijze is door het gebruik van een speciale viltrobot – die niemand mag zien – steeds verder vervolmaakt. Het vilt heeft nog steeds een handmatig uiterlijk, maar kan wel op grote schaal worden geproduceerd.

De rust in Friesland, de afzondering, de stilte: het past heel erg bij de meditatieve manier van werken, zegt ze in het Nederlandse tijdschrift ELLE Wonen. “Het is echt een ambacht. Het handmatige ervan spreekt me aan, dat het met zorg is ontworpen en niet met 30.000 stuks uit een machine komt rammelen.”

In haar vakmanschap gaat ze zo ver dat ze het productieproces van begin tot eind in eigen hand houdt. Claudy Jongstra is waarschijnlijk de enige ontwerper met een eigen schaapskudde. Het levert een prachtig, wederom sprookjesachtig, plaatje op: de viltvrouw met de tweehonderd schapen.’

Er valt zo veel interessants over haar en haar werk te vertellen, maar dat voert te ver. Over de tentoonstelling in 2008 in Museum De Pont in Tilburg, ‘Mapping out Paradise’ van Marc Mulders en Claudy Jongstra. Over ‘Duurzame bedrijven in het Waddengebied’. Een oud artikel van Henny de Lange uit 2005 in Trouw. Over de speciale ‘Marmoleum Oxyd’, een nieuwe Marmoleum collectie van Forbo, door Claudy Jongstra ontworpen. Over het Fries Museum die de grootste collectie werk van haar bezit. U kunt het allemaal vinden, als u maar zoekt.

.