Miscalleneous

Zoals iedereen kan weten die deze weblog wat vaker bezoekt, probeer ik hier naar goed journalistiek gebruik de macht een beetje te controleren. Bij deze weblog geldt dat dan vooral de spirituele macht die vanuit centrale plekken met een bepaalde invloed wordt uitgeoefend. Of is het een mengsel van spirituele met wereldlijke, om niet te zeggen seculiere macht? Hoe dat ook zij, naast de gezondheidszorg naar antroposofisch model, zijn dat vooral ook het onderwijs en de landbouw, zoals deze gemodelleerd worden naar al dan niet antroposofische principes, die mijn bijzondere belangstelling hebben. Daarmee treedt antroposofie immers in de Nederlandse samenleving duidelijk naar voren, in de schijnwerpers.

Die twee laatste gebieden komen vandaag weer eens aan bod. Niet samen, maar achter elkaar. Ik begin met de pedagogie, en wel met het ongelooflijke feit dat ik hier vier maanden geleden ook al aan de orde stelde. Ik schreef toen (dat was op 9 juli in ‘Negatieve invloed’):

‘Het is natuurlijk zomer. Dus je kunt niet verwachten dat alles en iedereen up-to-date is. Maar op sommige plekken ziet het er wel erg dol uit.’

Dat sloeg toen op de pedagogische sectie van de Antroposofische Vereniging in Nederland, in feite van de Vrije Hogeschool voor Geesteswetenschap. Bij die gelegenheid had

‘ik weer eens een kijkje genomen op de website van de Antroposofische Vereniging in Nederland. Dat stemt niet vrolijk, tot mijn spijt. Wat is dat toch, dat er zo met de pet naar wordt gegooid? Waarom lukt het maar niet om er iets serieus van te maken?’

Wat bleek: er stonden vreselijk gedateerde teksten (aankondigingen van 23 april en van 9 en 10 mei) op de website, bovendien in tenenkrommend Nederlands, om over de inhoud van het gebodene maar te zwijgen. – En kijk ik nu, vandaag, nogmaals naar diezelfde pagina op internet, dan zie ik nog steeds exact hetzelfde, ik herhaal: exact hetzelfde daar staan. Als ik het niet met eigen ogen zou aanschouwen, zou ik het niet kunnen geloven. Op 9 juli riep ik al uit:

‘Dit is toch verschrikkelijk? Zet dan nog liever niets op de website. (...) Leert men het dan nooit?’

De wereld kan wel vergaan, maar de pedagogische sectie van de Vrije Hogeschool voor Geesteswetenschap blijft eeuwig bestaan.

Goed, hier gebeurt het dus niet. Een andere centrale organisatie dan maar bezocht. De Vereniging van vrijescholen. Die heeft een eigen weblog, waar ik op 3 november in ‘Rede’ nog over te spreken kwam. Gisteren werd daar het volgende aan toegevoegd, ‘Samenvatting MichaëlConferentie 2009 in beeld’:

‘Op 5 oktober 2009 werd de jaarlijkse MichaëlConferentie van de Vereniging van vrijescholen in Nijmegen georganiseerd. Hieronder een impressie in beeld. Klik in het venster om af te spelen.’

Goed bedoeld. Maar helaas, er is geen enkel (ik neem aan: YouTube) venster verschenen om ook maar iets af te kunnen spelen. Gek dat niemand dat vandaag gemerkt en hersteld heeft. Of krijgen ze het gewoon niet voor elkaar? Het is in ieder geval wel een beetje knullig. Maar we wachten af.

Dan de veelgeplaagde Geert Groote School II te Amsterdam. Ik had het daar op 28 oktober in ‘Opschorting’ en op 29 oktober in ‘Verbeteraanpak’ over. Die tweede dag verscheen een bericht op de website van deze school, ‘Het verbetertraject op de Geert Groote School 2’:

‘Het bestuur van onze school reageert op berichten in de media over het verbetertraject op de Geert Groote School 2. Klik hier om deze reactie te lezen.’

Op 5 november stond hier een nieuw bericht op, ‘Brief aan Het Parool’:

‘Het bestuur van onze school heeft een brief aan de redactie van Het Parool als reactie op een artikel in deze krant over onze school. Klik hier om deze brief te lezen.’

Aan dat artikel heb ik niet kunnen komen. Maar de inhoud van de brief van het bestuur is als volgt:

‘Met verbazing lazen wij afgelopen donderdag in Het Parool een artikel over de Geert Groote School II, met als kop “Old-school kliek heeft gewonnen”. Er staat een aantal onjuistheden in, die wij middels deze ingezonden brief graag recht willen zetten.

Het belangrijkste punt is dat in het artikel wordt ontkend dat de Onderwijsinspectie vertrouwen heeft in de ontwikkelingen op de school. Dit klopt niet. Zo schreef de inspectie op 27 oktober jl. over de Geert Groote School II: “vanaf het aantreden van het nieuwe bestuur in april 2009 en de komst van de nieuwe directeur in juni 2009 is er echter sprake van een nieuw elan bij de leraren en de ouders. Ook de leerlingen maken melding van positieve veranderingen”.

Overigens heeft de inspectie wel aangegeven dat de Geert Groote School II nog steeds onder verscherpt toezicht staat. Dit was gezien het feit dat de inspectie in juni heeft vastgesteld dat er na januari geen vooruitgang was geboekt, onvermijdelijk.

Over de stand van zaken op de school op dit moment stelt het artikel in het Parool dat “het huidige bestuur niet heeft kunnen aantonen dat het verbetertraject ergens toe zal leiden”. Ook dit is onjuist. Er is de afgelopen maanden een duidelijke positieve kentering zichtbaar binnen alle geledingen van de school.

Als bestuur van de Geert Groote School zijn wij sinds het moment dat wij zijn aangetreden (eind maart 2009) hard bezig de kwaliteit van het onderwijs op de Geert Groote School II te verbeteren, zodat het goede van de vrijeschoolmethodiek krachtig wordt verenigd met de huidige onderwijseisen. Wij maken heldere afspraken met de inspectie over de uitvoering van ons verbeterplan. De uitkomst zal zijn dat de Geert Groote School II aan het eind van dit schooljaar geen zeer zwakke school meer is.

Tot slot: in het artikel wordt over twee interim-managers die op de school hebben gewerkt, beweerd dat zij nooit voor hun diensten zijn betaald. Ook deze bewering is aantoonbaar onjuist.

Met vriendelijke groeten,
Ewout Cassee
Saskia Bruines
Herman van Tongeren
Gudo Nollen
Bestuur Geert Groote School’

Het belangrijkste nieuws hiervan is, denk ik, deze uitspraak over de uitvoering van het verbeterplan: ‘De uitkomst zal zijn dat de Geert Groote School II aan het eind van dit schooljaar geen zeer zwakke school meer is.’

Dan heb ik hier een bericht dat vandaag op de website van de Antroposofische Vereniging in Nederland op de nieuwspagina werd geplaatst. Titel: ‘Hogeschool Helicon beste pabo van Nederland’.

‘Pabo Hogeschool Helicon, met vrijeschoolonderwijs als specialisatie, is door studenten uitgeroepen tot de beste pabo van Nederland. Dit is de uitkomst van een onderzoek dat Elsevier recent in het themanummer “Studeren” publiceerde. De ondervraagde studenten gaven de pabo van Hogeschool Helicon gemiddeld een 8,3. Dit cijfer is samengesteld op basis van beoordelingen van onderdelen zoals de kwaliteit van het onderwijs en de docenten, de voorbereiding op de beroepspraktijk en de aanwezigheid van keuzemogelijkheden. Opleidingsdirecteur Marije van den Broek is zeer tevreden over de uitkomst van het onderzoek: “Deze score is een mooie opsteker voor onze pabo. Een positieve beoordeling van de mensen die we opleiden is zeer waardevol.” Pabo Hogeschool Helicon behoort al langer tot de top in het Nederlandse hoger onderwijs. Dit jaar stond de opleiding ook in de top op “Ranking the Pabo’s”, een onderzoek op vijf kwaliteitsindicatoren van het Onderwijsblad.’

Op 5 november had ik in ‘Bruggendans’ nog ‘breaking news’ over Hogeschool Helicon. Dat wil zeggen over de Masteropleiding, die in gevaar leek te komen door sterke vermindering van overheidssubsidie in Engeland (Helicon is hierbij namelijk strak gelieerd aan de University of Plymouth). Hiervan heb ik nog geen bevestiging gevonden. Opvallend was wel dat de volgende dag de website van Helicon totaal vernieuwd bleek. Al mijn links die ik in mijn bericht donderdag had gegeven werkten prompt niet meer. Of ook de inhoud van het geschrevene is veranderd, had ik nog niet kunnen uitzoeken. Dat blijkt wel het geval te zijn. Dus hierbij de nieuwe tekst:

‘Hogeschool Helicon heeft als enige hogeschool een universitair Masterprogramma waarin op basis van de lespraktijk onderzoek gedaan kan
worden. MEER’

Bij dat ‘Meer’ gaat het over het ‘Masterprogramma – Beroepsperspectief’:

‘Voor ervaren leraren die hun rol willen verdiepen en verrijken, biedt Hogeschool Helicon het Internationaal Master Programma (IMP). Met hun praktijkonderzoek leveren Masterstudenten een belangrijke bijdrage aan de ontwikkeling van het vrijeschoolonderwijs. Binnen het IMP doen studenten twee tot vijf jaar onderzoek in een klas, school of op meerdere scholen. Het Masterprogramma ondersteunt het onderzoek met colleges, discussiegroepen en posterpresentaties op collegedagen. Download hier de brochure.’

Over het programma schrijft men nu:

‘Antroposofie, wetenschap en vrijeschoolpedagogie staan centraal in dit Masterprogramma. De colleges richten zich op onderzoeksmethodes, antroposofie en onderwerpen die direct voortkomen uit de onderzoeken van de studenten. De onderzoeksmethoden die in het Masterprogramma aan bod komen zijn:

– A critical review of a body of knowledge (een beoordeling van wetenschappelijke literatuur)
– Developing Practice through a project (een project uitvoeren in de klas of in de school)
– Understanding the use of data (data verzameling)
– Reflection on practice (reflecteren op eigen handelen in praktijksituaties)
– Making an argument (een stelling verdedigen)

Het onderzoek binnen het Masterprogramma wordt gedaan vanuit de dagelijkse lespraktijk (Practice based Research). Om een Universitaire Master Education (Ed) of Special Educational Needs (SEN) titel te behalen doet de student vier kleinere onderzoeken en een groot afstudeeronderzoek. Het is ook mogelijk om een enkel onderzoek te doen.’

Voor de rest is wat er staat hetzelfde als ik donderdag citeerde. Ik had toen alleen niet het onderdeel ‘financiën’ vermeld:

‘Inschrijven en betalen geschiedt per onderzoek. Een Masteronderzoek kost € 2.075,-. De Master Dissertation kost € 4.150,-. Er kan in termijnen betaald worden.’

Dat is een bom duiten. Wie kan dat betalen? Zijn vrijeschoolleerkrachten zo rijk? Uit The Guardian citeerde ik donderdag dit nieuws:

‘The only dedicated university course for Steiner school teachers is to close after struggling to recruit new students since the government cut funding for people to do second degrees. (...) The university’s decision is being blamed on the government’s withdrawal of funding for second degrees. As many people begin the course later in life after a change in career, they faced charges upward of £8,000 a year instead of the standard £3,225.’

Ik weet niet hoe dit zich verhoudt tot de kosten voor de Nederlandse studenten. – Dan nog als laatste over de pedagogie vandaag, een bericht van Jan Vloet in De Stentor van vanochtend, ‘Dalton en Vrije School koploper’:

‘Het Stedelijk Daltoncollege en de Vrije School (beiden in Zutphen) hebben in deze regio de meeste onbevoegde leerkrachten in dienst. Dat blijkt uit de site www.bevoegd.nl.

Op die site van het ministerie van onderwijs kunnen leerlingen en ouders van iedere school voor voortgezet onderwijs bekijken hoeveel docenten per vak de juiste papieren op zak hebben.

Het Stedelijk Dalton zit op 27 procent aan onbevoegde leerkrachten. Het voortgezet onderwijs van de Vrije School (Berkel en IJssel samen) scoort met 32,5 procent nog hoger. Het gaat hier om cijfers van vorig jaar. De andere middelbare scholen, zoals het Staring college in Lochem hebben 8,9 procent, het Baudartius 8,2 procent en het Isendoorn 10.4 procent aan onbevoegde leerkrachten in dienst.

Co Huisman, rector ad interim van de Vrije School De Berkel bovenbouw snapt niets van het hoge percentage. “De enige verklaring die ik kan bedenken is het feit dat jaren geleden onze zevende klas (vrije scholen werken met klassen en niet met groepen) is weggehaald bij de lagere school en ondergebracht bij de bovenbouw. Daarbij zijn destijds, met toestemming van de onderwijs-inspectie overigens, diverse onderwijzers meegegaan naar de middelbare school. Die hebben officieel dispensatie gekregen en horen dus niet meegeteld te worden. Dat is kennelijk wel gebeurd. Een andere verklaring heb ik niet, want momenteel hebben wij slechts één zij-instromer in dienst die nog niet in opleiding is. Jammer dat zulke ongenuanceerde cijfers gepubliceerd worden.”’

Ook Harry Leenen, afdelingsleider van het Stedelijk Daltoncollege in Zutphen, blijkt een plausibele verklaring te hebben voor het hoge percentage onbevoegde leerkrachten. Maar dat kunt u in De Stentor nalezen. – Het is in ieder geval wel duidelijk, als vrijeschool moet je je eigen zaakjes opknappen en er als de kippen bij zijn om het beeld in de media te herstellen.

Dan nu de beloofde landbouw. Dat is iets makkelijker, wat minder verbrokkeld. Diezelfde donderdag 5 november had ik in ‘Doe mee, steun de...!’ een bericht over de volledig vernieuwde website van de bd-vereniging. Op de aanpalende website van Demeter (maar nu dus eigenlijk niet meer aanpalend zoals vroeger) verscheen onder ‘Nieuws’ dit bericht, ‘Preparatenwerkdag op Warmonderhof’:

‘Moderne BD in optima forma! Op 1 oktober 2009 was het bureau van Stichting Demeter op Warmonderhof. Met tweehonderd studenten, docenten, boeren en geïnteresseerden bd-preparaten maken. Een hele belevenis. Meer lezen.’

Wie het heeft geschreven, staat er niet bij. Het ‘Verslag preparatenwerkdag Warmonderhof 1 oktober’ heeft in ieder geval deze inhoud:

‘Samen BD-preparaten maken, dat mochten we komen doen op 1 oktober op de Warmonderhof, voltijdsopleiding (wereldwijd een unicum) voor biologisch dynamische boeren in Dronten. Door studenten en docenten werden wij uitgenodigd om deze dag met hun te beleven.

Een goed uitgewerkt en uitstekend voorbereid programma is de garantie gebleken voor deze succesvolle dag. Dat moest ook wel want niet alleen collega’s uit het veld waren uitgenodigd ook studenten van Helicon (pabo voor vrije school onderwijs) bevolkten het erf van de Warmonderhof om zich te wagen aan de niet alledaagse receptuur van de preparaten.

Na een poëtische inleiding op de 8 bd-preparaten en een preparaat van verbrande onkruidzaden, werd het gezelschap ingedeeld in 9 groepen om ieder een preparaat te gaan bereiden. Genadig kwam je er van af als je het kiezelzuur- of onkruidpreparaat te maken had.

Wandelend naar de plek waar we alles zouden gaan bereiden, vertelde een vierdejaars vol trots dat de koeienschedels en darmschellen verser waren dan ze hadden durven dromen. Ik ben benieuwd wat dat inhoudt.

Zintuiglijk geweld, dat is het voor een leek in eerste instantie. De weeïge geur van het slachtafval vermengd met de lucht van mest, gier en darminhoud tezamen met de beelden van vetrestjes van verse darmen, resten koeienhersenen in een emmer en het ruwe gevoel aan je vinger als je het gehemelte van de koe durft aan te raken.

Weinig aantrekkelijk zijn deze beschrijvingen gekozen, maar dat is juist de opzet. Het is juist de gruwel van het eerste ogenblik die op wonderlijk wijze plaatsmaakt voor ontzag en verwondering als je al die jonge mensen hun mannetje ziet staan bij het uitvoeren van hun opdracht.

Met precieze nauwkeurigheid wordt de schedel van de koe zo schoongemaakt dat het vlies nog geheel intact blijft. Het intacte hersenvlies met daaromheen de harde schedel wordt opgevuld met heel fijngemalen eikenschors. Een winter lang wordt de schedel aan drassige aarde toevertrouwd. In het vroege voorjaar zal na opgraving het poeder worden vermengd en verdund met water om daarna over de akkers te worden uitgesproeid. Helicon-studenten willen het wel vergelijken met voodoo of homeopathie en dat op de zware klei in de Hollandse polder. En toch wint uiteindelijk de nieuwsgierigheid en interesse het van de argwaan en terughoudendheid.

Aan het einde van de middag wil vooral iedereen toch iets gedaan hebben. Aanvankelijke afkeer is overwonnen en langs de zijlijn meekijken is er niet bij: de koeienhorens worden door velen gevuld met koeienmest. De geur aan de handen is een welriekend souvenir dat nog drie dagen mee zal gaan.

Actie en contemplatie wisselden elkaar gedurende rest van de dag prachtig af. Na het maken van de preparaten hebben we in de kas gezamenlijk gezongen. Samen en in harmonie. Net als met de preparaten. Met daarna een boeiende en beeldende lezing van Ron Dunselman (psycholoog en als staflid verbonden geweest aan Arta-verslavingszorg op antroposofische grondslag) over hoe michaëlische krachten in zijn leven stuwen en sturen op weg naar werkelijke zingeving.

Met een warm gevoel en een open-mind neem ik na een overvloedige maaltijd in een van de studentenhuiskamers afscheid van deze mooie en inspirerende plek.’

En dan de rubriek ‘Mensen’ op dezelfde website. Op 20 september in ‘Smaak’ en 21 september in ‘Melk’ had ik al geput uit de interviews die van Annelijn Steenbruggen hier werden gepubliceerd. Inmiddels weet ik (sinds donderdag in ‘Doe mee, steun de...!’) dat deze allemaal afkomstig zijn uit recente nummers van Dynamisch Perspectief. ‘Mensen met verhalen’ heten ze. En deze gaat over ‘Piet van IJzendoorn van De Zonnehoeve. Dynamisch graan. Dynamisch brood. Door Annelijn Steenbrugge’ (haar naam staat nog steeds onjuist geschreven):

‘De Zonnehoeve heeft bedrijfseigen tarwerassen geselecteerd. De eigen molenaar heeft de graankorrels gemalen. Van het meel heeft de eigen bakker brood gebakken. De zemelen uit de bakkerij vormen voedsel voor de koeien. De koeien lopen op het graanstro. Hun mest voedt de akker. Op de akker groeit graan. Een biologisch-dynamische boer is een dirigent die de tonen die in de natuur en op zijn bedrijf aanwezig zijn harmonieus kan laten samenklinken. Meer lezen.’

Gelukkig wordt de auteur in het artikel zelf wel correct genoemd:

‘Zonnehoeve en Zonnelied creëren een positieve spiraal
Dynamisch graan. Dynamisch brood.

Een boer is een dirigent die de tonen die in de natuur en op zijn bedrijf aanwezig zijn harmonieus kan laten samenklinken

Tekst & foto’s: Annelijn Steenbruggen namens Stichting Demeter

De Zonnehoeve heeft bedrijfseigen tarwerassen geselecteerd. De eigen molenaar heeft de graankorrels gemalen. Van het meel heeft de eigen bakker brood gebakken. De zemelen uit de bakkerij vormen voedsel voor de koeien. De koeien lopen op het graanstro. Hun mest voedt de akker. Op de akker groeit graan.

Het is zeven uur ’s avonds. Het is een hete zomerdag geweest en de laagstaande zon kleurt het graanveld goudgeel. Het tropische zomerweer is ideaal voor de tarweoogst en Piet van IJzendoorn, oprichter van Zonnehoeve, zit al vanaf het begin van de middag op de combine. De reusachtige machine slokt de ranke aren aan de voorkant naar binnen: de tarwekorrels komen in de laadbak terecht en achter de machine wordt het stro in keurige rijtjes uitgespuugd. Piet zit van top tot teen onder een dikke laag bruin stof. Het combinen produceert niet alleen veel herrie maar ook enorme stofwolken. Het binnenhalen van de rijpe graankorrels doet Piet graag zelf. De rest van de tijd houdt hij zich voornamelijk bezig met de zorgtak en het managen van het bedrijf. Met 15 medewerkers en 18 zorgvragers heeft hij daar zijn handen aan vol.

15 duizend broden

“Mooi stro”, zegt Teka enthousiast. Hij is de melkveehouder op Zonnehoeve en zal het stro de komende winter gaan gebruiken in de potstal. Teka komt even kijken hoe het met de tarweoogst gaat. Opeens zet Piet de machine stil. Teka schiet hem te hulp en trekt een stokje voor de combine weg. Teka: “Dit is een markering. De halve hectare tarwe tussen de stokjes is een ander ras en dat gaan we morgen apart oogsten. Dat wordt het zaaizaad voor volgend jaar.” Met de oogst van deze halve hectare zaaizaad wordt in de lente weer 13 hectare ingezaaid. Een hectare (10.000 vierkante meter) heeft 200 kilo zaad nodig en levert 6.000 kilo baktarwe op. Bakkerij Het Zonnelied kan daar 15 duizend broden (1,5 brood per vierkante meter graanteelt) mee bakken. De bakkerij en veehouderij kunnen voor een kwart op de eigen oogst draaien. De overige driekwart van het tarwe en stro wordt bij boeren uit de buurt aangekocht. In ruil daarvoor ontvangen deze boeren potstalmest van Zonnehoeve zodat de totale kringloop zo goed mogelijk gesloten blijft.

Zon

Piet spreekt liever van een “positieve spiraal” dan van een kringloop. “Want als we de zon via de planten goed benutten, kunnen we de aarde rijker maken”, aldus Piet. “Als we de aarde voeden, zal er meer dan voldoende voedsel zijn voor de mens. Voor onze akkers is graanteelt samen met grasklaver en koeienmest de motor voor bodemvruchtbaarheid. Boven de grond zijn de tarwe-aren 1,30 meter hoog maar onder de grond groeit er net zoveel. Het intensieve wortelstelsel zorgt voor een goede bodemstructuur en het stro is de basis voor vaste potstalmest. Grasklaver – het basisvoedsel voor de koeien – bindt stikstof uit de lucht in de bodem; stikstof is een essentiële voedingsstof voor planten. Zo ontwikkelen we een rijke bodem waar we uien, bieten, aardappels en alle andere gewassen op kunnen verbouwen. Het brood, vlees en de melk krijgen we eigenlijk cadeau.”

20 luizen

Sinds de oprichting – nu 27 jaar geleden – is Zonnehoeve uitgegroeid van een kale poldervlakte tot een bruisend bedrijf met veeteelt, akkerbouw, een graanmolen, een bakkerij op eigen erf (Het Zonnelied), jeugdzorg en een paardenpension. Het meel wordt gemalen op windenergie van de eigen molen. Alle bedrijfsonderdelen grijpen als schakels in elkaar. Zelfs de zemelen, een bijproduct van het lemairemeel, gaan naar de koeien en paarden. “Dat is voor mij Demeter”, zegt Piet. “De bedrijfsonderdelen vormen samen een autonoom systeem, dat zichzelf verbetert en gezond houdt. Problemen zijn nodig om het systeem sterk te houden. In de graanteelt bijvoorbeeld zijn er altijd luizen in de aren aanwezig. Dat moet ook. Daardoor staan de natuurlijke vijanden paraat en zullen ze een luizenexplosie voorkomen. In de gangbare landbouw is 20 luizen per aar de tolerantie-grens: daarboven ga je spuiten. Bij ons zorgt het natuurlijke systeem ervoor dat het er nooit 20 worden.”

Dirigent

De bd-preparaten zijn voor Zonnehoeve hulpmiddelen om het bedrijfssysteem te ondersteunen. “Als je geen aandacht aan de eigenheid van je bedrijf besteedt, zijn preparaten onzin,” aldus Piet. “Landbouw is geen recept. Het vraagt om creativiteit en vertrouwen om te voelen, te horen, te ruiken en te zien wat je bedrijf nodig heeft. De boeken en literatuur – de intellectuele bagage – kunnen je waarnemingen ondersteunen. Ik heb het vertrouwen dat in de natuur altijd de oplossing te vinden is. Met creativiteit bedoel ik ook tegen de stroom in durven gaan, zoals kalfjes bij de koe laten. Daardoor wordt de melkopbrengst misschien lager, maar kalfjes en koeien vormen de natuurlijke kudde, en dat versterkt het systeem. Een biologisch-dynamische boer denkt vanuit levensprocessen en niet vanuit kilo’s opbrengst. Hij is een dirigent, die de tonen die in de natuur en op zijn bedrijf aanwezig zijn harmonieus kan laten samenklinken.

Stro & brood
Zonnehoeve heeft een eigen tarweras ontwikkeld dat in elk opzicht bij het bedrijf past. De kwaliteit van het stro is dan ook net zo belangrijk als de kwaliteit van het baktarwe. Van het graan moet brood zonder hulpmiddelen gebakken kunnen worden. Voor de potstal moet het stro lang en veerkrachtig zijn. Het gewas moet resistent zijn tegen ziektes en de opbrengst moet voldoende zijn. Zonnehoeve werkt nu met een mengsel van twee Duitse tarwerassen en heeft ook altijd proefveldjes waarop ze elk jaar nieuwe tarwerassen uitprobeert.

40 versus 4
“Goed voedsel komt van landerijen dichtbij huis en niet uit een pakje, of van de andere kant van de wereld”, aldus de Amerikaanse onderzoeksjournalist Michael Pollan. In zijn boek Een pleidooi voor echt eten somt hij een rijtje op van veertig – vaak onherkenbare – ingrediënten. Een ingewikkeld product, vraagt hij zich af? Nee, het zijn de ingrediënten van een brood. Brood dat door de Amerikaanse multinational Sara Lee wordt geproduceerd. Bakkerij Het Zonnelied bakt zijn brood met 4 ingrediënten: meel, gist, zout en water. Brood zoals het al duizenden jaren gebakken wordt.

Internationaal meel
In meelfabrieken wordt de tarwekorrel uit elkaar gehaald in ongeveer acht fracties. De kiem – het leven in de graankorrel – is geld waard en wordt apart verkocht voor de productie van tarwekiemolie. Met de overige fracties worden door de computer standaardmelen samengesteld: bloem, half volkoren, extra volkoren, enzovoort. Het kan zijn dat de zemelen in Nederlands volkorenmeel uit Frans graan komen en een ander bestanddeel uit bijvoorbeeld Russisch graan. In de broodfabrieken kunnen ze zo met gestandaardiseerde bakprocessen standaardbroden bakken. Als de bakker een bakprobleem heeft, belt hij de meelfabriek voor een aanpassing in het meel.

Bakkerij Het Zonnelied gebruikt graan dat is gemalen door de eigen molenaar. Daar zit de tarwekiem gewoon nog in. Precies daar bevindt zich de levenskracht Het graan is ieder jaar weer anders. Het is het ambacht van de bakker om van het volwaardige meel een goed en lekker brood te bakken.’