Drank

Dit is de Maastorenflat aan de Schiedamsedijk, hoek Vasteland (was ook al te zien op 25 juli 2008 in ‘Enthousiasmerend’). Ontworpen door H.D. Bakker in 1955-56. De flat kent veertien verdiepingen. Hij markeert de grens van het ‘Venster op de rivier’ uit het Basisplan van 1946, schrijft mijn Architectuurgids:

‘Vanwege de buitendijkse situering zijn de onderste lagen bestemd voor kelders, archiefruimte en een showroom. Op deze sokkel zijn twee kantoorlagen gebouwd in een verticaal gelede uitbouw. De gevels zijn levendig door een combinatie van betonelementen en baksteen, de ritmiek en maatvoering van de herhalende elementen en de expressief vormgegeven betonnen noodtrap aan de noordgevel.’

Gisteren kwam de nieuwe De Digitale Verbreding van de Nederlandse Vereniging van Antroposofische Zorgaanbieders (NVAZ) uit, nummer 4 alweer. Naast het verzamelde Strategisch Nieuws van de afgelopen periode, gerubriceerd per sector, en het persbericht over de uitspraak van de tuchtraad van de KNMG die een klacht van reguliere collega’s tegen twee artsen die meewerkten aan het programma ‘Uitgedokterd’ niet ontvankelijk heeft verklaard (waar ik al eerder over berichtte), biedt deze aflevering nog veel meer:

‘Verder in deze uitgave informatie over een feestelijke bijeenkomst van Arta Verslavingszorg dat 33 jaar bestaat, een bijeenkomst van het Platform Antroposofische Gezondheidszorg over “Maatschappelijke zichtbaarheid”, een Invitational Conference over Opleidingen, de derde Bernard Lievegoed Lezing en een vooraankondiging van de Herfstconferentie 2009 met als thema “Fakkeldragers”.

Kortom, u krijgt het nog druk dit jaar.’

Er is zelfs een vacature voor een

‘Bureaumedewerker Verenigingssecretariaat (v/m)
20 uur per week (met op termijn de mogelijkheid van uitbreiding naar 36 uur)
Locatie: Lenteleven Zeist

De bureaumedewerker werkt onder leiding van de directeur en ondersteunt hem op secretarieel en administratief gebied. Tevens verleent hij diensten in de vorm van secretariële en administratieve werkzaamheden voor de organisatie.’

Als je dit allemaal zo ziet, ga je denken dat de NVAZ uit de problemen is en op volle kracht opstoomt in de vaart der volkeren. Hoe dan ook, het aangekondigde nieuws is interessant. Wat bijvoorbeeld hiervan te denken:

‘Al enige jaren worden voorbereiding getroffen voor een Behandelcentrum voor Integratieve Geneeskunde, als vervolg op de teloor gegane Zeylmanskliniek. Er is een beoogde start van een pilotproject per 1 september a.s. Projectcoördinator is Max Rutgers van Rozenburg. Financieel wordt er van verscheidene zijden bijgedragen, o.a. van de Lievegoed ZorgGroep.’

Nog meer over de Lievegoed Zorggroep (LZG), onder de titel ‘Lievegoed ZorgGroep in de schijnwerper’:

‘De Volkskrant heeft met zijn artikel “Nooit meer een kopstoot” (7/3) paginabreed aandacht besteed aan een genezingsgeschiedenis in de LZG (Arta-poot, De Witte Hul). “Vandaag het slot: vaarwel kliniek, dag alcohol”. De hoofdpersoon (Ro, 49 jaar) werkt met zijn vriendin Barbara mee aan een boek met de titel “Kopstoot”.’

Op de website van de Lievegoed Zorgroep staat een oproep naar aanleiding hiervan:

‘Nooit meer een kopstoot: ook jij!
Succesvol en aan de drank
Sinds mei 2008 volgde Hart en Ziel, een rubriek in de Volkskrant, Ro (49, regisseur, cameraman), hij is dan al jarenlang verslaafd aan alcohol.

De stap naar Arta
Na een mislukte korte opname in een kliniek meldt hij zich aan bij Arta. Inmiddels heeft Ro het Arta traject doorlopen. Hij doet verslag van de eerste weken in Hamingen en daarna de leefgemeenschap ik Zeist.

Een leven zonder drank
Ben je ook toe aan het Arta traject: bel 030 6945576. Of klik hier en stuur nu een mail.’

En dan dit nieuws:

‘Op 11 mei 2009 vindt een feestelijke bijeenkomst plaats in Antropia te Driebergen ter gelegenheid van het 33 jarig bestaan van Arta Verslavingszorg.

Tijdens de bijeenkomst zal het eerste exemplaar worden uitgereikt van het boek: “Arta, zingeving en verslaving. Een verslag van 33 jaar ervaring” aan professor Jan Walburg, voorzitter Raad van Bestuur van het Trimbos Instituut, gevolgd door een lezing van de schrijver van het boek over het fenomeen verslaving in de verschillende cultuurperiodes. Deelnemers krijgen een gratis exemplaar van het boek aangeboden.

Vervolgens brengen ervaringsdeskundigen en medewerkers hun ervaringen met Arta verslavingszorg voor het voetlicht. Zo zal Abkader Chrifi een inleiding houden. Chrifi schreef in het boek “Strijd van een vreemde” (2008) over zijn verblijf op Arta.

De bijeenkomst eindigt met een debat over “Verslaving, een ziekte?”, waarover Filemon Wesselink, BNN-presentator met de aanwezigen in gesprek gaat.

Aanmelden kan via http://www.lievegoedzorggroep.nl/ onder het kopje Arta 33 jaar.’

Dat is niet niks. Filemon Wesselink is trouwens bekend van het roemruchte BNN-programma ‘Spuiten en slikken’ (niet van LLiNK dus, zie eergisteren. Deze veel geplaagde omroep heeft vandaag zijn 150.000e lid binnen, en is daardoor gered voor het mediabestel).

Op de webpagina ‘Lievegoed Zorggroep in de media’ is ook een ‘Artikel Meppeler Courant’ van 2 april 2008 te downloaden, getiteld ‘Ex-junk geeft lessen in levenskunst. Abkader Chrifi presenteert boek op plek waar nieuw leven begon: Hamingen’.

Om door te gaan op de naam Bernard Lievegoed, hier de aankondiging van de nieuwe ontmoeting rond de Bernard Lievegoed leerstoel:

‘De kracht van ervaringskennis, de verborgen bron van de zorg: symposium op vrijdagmiddag 15 mei 2009, 14.00 tot 17.00 uur in Bosch en Duin.

Naarmate de zorgpraktijk met behulp van indicatoren en richtlijnen transparanter en explicieter wordt gemaakt, verdwijnt – vreemd genoeg – de ervaringsdeskundigheid van de professionals zelf uit beeld.

Het alledaagse handelen bestaat niet alleen uit verrichtingen en handelingen die langs de meetlat van output-indicatoren en van gevalideerde (evidence-based) kennis-standaarden kunnen worden gelegd. Het bestaat ook in het vermogen, in de concrete situatie adequaat te handelen door de juiste toon te treffen, de passende inval te krijgen, de goede draai te geven.

Het gaat in de praktijk van het zorgen niet alleen om te weten, dat in geval x de handeling y in het algemeen uitgevoerd dient te worden, maar ook te weten, hoe in situaties te handelen. Dit laatste wordt ook wel stilzwijgende kennis (tacit knowledge), praktische wijsheid of intuïtief handelen genoemd.

In dit symposium willen wij de waarde van deze ervaringskennis belichten en ook de vraag stellen hoe de praktische wijsheid binnen de moderne zorgorganisatie een structureel aandachtspunt kan zijn.

Sprekers tijdens dit symposium zijn:
– Pim Blomaard, Lid Raad van Bestuur Raphaëlstichting
– Roel Munniks, euritmietherapeut op Christophorus
– Albert de Vries, consultant en docent Academie voor Ervaringsleren
– Hans Reinders, hoogleraar Bernard Lievegoed Leerstoel VU
– Gerard Gerding, Bestuurder Gemiva-SVG Groep

Aanmelding kan per e-mail via: info@nvaz.nl’

Oostenrijks antroposoof

RTV Noord meldt vandaag onder de titel ‘Deze dag in de geschiedenis’:

‘30 maart in de Wereld:
1925 Sterfdag Oostenrijkse wijsgeer Rudolf Steiner (1861-1925), in Dornach. Grondlegger van de “antroposofie”; oprichter, “leraar” en leider van de Antroposofische Vereniging, met een eigen instituut in Dornach, bij Basel, Zwitserland.’

Ga je naar ‘Vandaag de dag. Almanak van mensen, feesten & gebeurtenissen’, vind je meer (met als kop ‘Heel de mens’):

‘Rudolf Steiner (25 februari 1861 – 30 maart 1925) was een Oostenrijkse filosoof, schrijver, architect, pedagoog en landbouwdeskundige die het meest bekend is geworden als grondlegger van de antroposofie en haar praktische toepassingen o.a. de vrije school, de antroposofische geneeskunst, de heilpedagogie en de biologisch-dynamische landbouw. Rudolf Steiner zag de geschiedenis van de mensheid als een progressieve ontwikkeling van de individuele ziel, maar wel als onderdeel van een spirituele hierarchie. In oudere tijdperken had de ziel in een meer of minder dromend bewustzijn een directe waarneming of gewaarwording van geestelijke wezens. Deze gewaarwordingen verdwenen langzaam maar zeker met de ontwikkeling van de mens tot een zelfstandig individu met een eigen verstand en een ik-bewustzijn.’

Overigens is dezelfde tekst ook te vinden op ‘www.docentenplein.nl. Dè startpagina voor het gehele onderwijs’:

‘Beleef deze dag in de geschiedenis. De makers van de Wereld Volksverhalen Almanak van Stichting Beleven hebben iets nieuws: Beleef deze dag in de Geschiedenis! Dagelijks verzorgen zij een rubriek met geboortedagen, sterfdagen en gebeurtenissen in het verleden.’

We kunnen deze tekst echter herkennen als letterlijk afkomstig uit Wikipedia. Dat is een uitgebreide bijdrage die helemaal niet onaardig is. Ook al verzuchtte Herman Boswijk nog een jaar geleden, op 18 maart 2008:

‘Ik gebruik Wikipedia veelvuldig, erger me regelmatig aan ondeskundigheden en/of onjuistheden, maar corrigeer zelden iets. Ik was ruim twintig jaar bibliothecaris van de Antroposofische Vereniging. Vanuit de daar verworven kennis moet ik zeggen dat de pagina's over Rudolf Steiner, de antroposofie en verwante onderwerpen eigenlijk grondig herschreven zouden moeten worden. Niet alleen omdat ze veel onnauwkeurigheden bevatten, maar ook omdat ze slecht en rommelig gecomponeerd zijn. Maar wanneer ik daar de tijd voor zal vinden...?’

(Ik kan hierbij ook herinneren aan wat ik naar aanleiding van Wikipedia schreef op 20 februari in ‘Mixture’.) Zo staat er nu bijvoorbeeld onder het lemma ‘Rudolf Steiner’:

‘Van 1879 tot 1883 studeerde hij aan de technische universiteit in Wenen, waar hij zich specialiseerde in wiskunde, natuurkunde en scheikunde.’

Dat is echter niet de Technische Universiteit, maar de Technische Hogeschool. Steiner volgde wel incidenteel enkele colleges aan de universiteit (bij Zimmermann, Brentano, Lorenz, von Ihering). Zijn studie aan de Technische Hogeschool maakte hij echter niet af, in 1883 deed hij ook geen examen. Daardoor werd het moeilijk tot onmogelijk om later in Oostenrijk te promoveren en moest hij daarvoor in 1891 uitwijken naar Rostock, helemaal in het noorden van Duitsland.

Interessant in dit verband is wat ‘Kunstbus’ over Steiner weet te melden. Dit is een goed geschreven en daarom ook goed lopend verhaal (hoewel hier zelfs staat dat Steiner afstudeerde aan de Technische Hogeschool in Wenen, wat dus niet klopt). Het wordt gecomplementeerd door een korte biografie. Wie of wat er achter deze website zit, wordt niet vermeld (ik vind alleen dat ‘de Kunstbus een gezamenlijk project is van Guus Jurcka en Jacobine Feekes’). Laat staan dat duidelijk is wie dit bewuste artikel heeft geschreven.

‘Rudolf Steiner zijn werk wordt gekenmerkt door een ongeëvenaarde omvang en verscheidenheid. Het verbindende element in al zijn boeken en voordrachten is de integratie van spirituele kennis met de dagelijkse praktijk. Vanaf zijn eerste filosofische werken tot aan zijn laatste voordrachten voor o.a. artsen, leraren en kunstenaars laat Steiner zien hoe vrijwel iedere menselijke activiteit, van denken tot doen, inspiratie kan ontlenen aan een moderne “wetenschap van de geest”.’

Wat ook nog leuk is om te melden, is de ultrakorte vermelding op de verder wat obscure website ‘Mac13’, onder ‘Vandaag’:

‘Overleden op 30 maart
Rudolf Steiner, Oostenrijks antroposoof (1925)’

Helemaal onwaar is het niet, maar toch klinkt het gek, ‘Oostenrijks antroposoof’, alsof er voor hem nog andere zijn geweest.

Tot slot dit bericht als toegift. Vorige week dinsdag verscheen er in het Algemeen Dagblad een nieuwsbericht van Marcel Potters met de opvallende titel ‘Oplossing gloort voor Rudolf Steiner’. Het blijkt echter niet om Steiner zelf te gaan, maar om een school voor voortgezet onderwijs in Rotterdam met dezelfde naam:

‘Het Rudolf Steiner College is al jaren wanhopig op zoek naar een nieuwe locatie. De school groeit rap en zit nu nog verspreid over meerdere plekken in Kralingen. Een eerdere poging om nieuwbouw neer te zetten op een stukje kaalslag bij de Kralingse Zoom strandde. Omwonenden zagen de komst van de school bovendien niet zitten.’

Maar nu gloort er dan toch eindelijk hoop:

‘De al jaren durende speurtocht naar een nieuwe plek voor het Rudolf Steiner College lijkt eindelijk tot succes te leiden. De kans is groot dat de onderwijsinstelling een plekje krijgt op een braakliggend stukje grond aan het Ammanplein, vlakbij het Oostplein in Kralingen-Crooswijk.

De eigenaar van de grond, de Koninklijke Auris Groep, hoopt over een maand met de gemeente Rotterdam tot een akkoord te komen over de verkoop van het terrein. Daarmee is de voornaamste hobbel genomen op weg naar een nieuw onderkomen voor de onderwijsinstelling, die de laatste jaren behoorlijk uit zijn jasje is gegroeid.

De Auris Groep denkt aan een waarde van ongeveer vijf miljoen euro voor het gebied. “Als we er uitkomen met die prijs, dan willen we de zaak zo snel mogelijk afhandelen. Als de gemeente dan doorpakt, kan de school er vrij snel staan,” zegt voorzitter Dick de Boer van de Raad van Bestuur van de Koninklijke Auris Groep.’

Omroep

De maand maart heeft 31 dagen, dus hebben we er na vandaag nog maar twee te gaan. Dat is van belang vanwege het feit dat het daarna, op 1 april, afgelopen is met nieuwe aankomende omroepen die hun ‘kiesdrempel’ van 50.000 leden niet hebben gehaald. Maar ook met nieuwe al bestaande omroepen die een hogere ‘kiesdrempel’ van 150.000 leden niet halen. Er is de laatste tijd al veel om te doen, met PowNed, Wakkker Nederland, Omroep C of Piep! als de bekendste nieuwe namen. Maar dat is ook het geval bij de al bestaande twee omroepen Max en LLiNK, die hun bestaansrecht moeten bewijzen met klinkende aantallen.

Nu is er al meer dan een maand een actie gaande op antroposofische websites om Llink aan voldoende nieuwe leden te helpen. Antroposana was de eerste die meldde: ‘Omroep LLiNK steunt duurzame geneeskunde’. Deze landelijke patiëntenvereniging schreef op 20 februari:

‘Omroepen van TV en Radio strijden om behoud van zendtijd. Zo ook de publieke omroep LLiNK, die oog heeft voor duurzaamheid. Eind 2008 heeft LLiNK in een uitzending de antroposofisch arts Arie Bos geïnterviewd over het wetsvoorstel BTW te heffen op consulten, die artsen geven vanuit de complementaire gezondheidszorg. In een eerder Actueel-artikel leest u meer over deze BTW-kwestie. Antroposana juicht meer aandacht in de media voor antroposofische en complementaire gezondheidszorg toe.

Door het Patiënten Platform Complementaire Gezondheidszorg (waaraan Antroposana deelneemt) is er overleg gevoerd met omroep LLiNK. Ook vanuit de NVAA (Nederlandse Vereniging van Antroposofische Artsen) en de AViN (Antroposofische Vereniging in Nederland) is er contact met LLiNK.

Een omroep heeft vóór 1 april a.s. 150.000 leden nodig om te kunnen voortbestaan en LLiNK is nog slechts 28.000 leden verwijderd van het magisch aantal. Steun nu omroep LLiNK met uw lidmaatschap voor slechts € 5,73 per jaar. Daarmee draagt u bij aan media-aandacht voor complementaire gezondheidszorg.’

Kort daarop, op 1 maart, meldde de Antroposofische Vereniging onder dezelfde titel ‘Omroep LLink steunt duurzame geneeskunde’:

‘Om met antroposofische geneeskunde een betere toegang in de media te krijgen is vanuit artsen in de complementaire en alternatieve geneeskunde (CAM) overlegd met omroep Llink, aldus Madeleen Winkler, voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Antroposofische Artsen (NVVA).

Omroep LLiNK zet zich al jaren in voor een duurzame wereld. In die duurzame wereld hoort wat LLink betreft ook duurzame geneeskunde, de complementaire en alternatieve geneeskunde (CAM). Er is nu een speciale webpagina op de site van LLink voor mensen die CAM belangrijk vinden en de omroep met een lidmaatschap willen steunen. Voor 1 april 2009 heeft omroep LLiNK 150.000 leden nodig, anders houdt LLiNK op te bestaan.’

Op die speciale website is te lezen dat er nu nog maar vijfhonderd nieuwe leden nodig zijn. Ook verschillende andere antroposofische organisaties in het medische veld roepen hun bezoekers op om lid te worden, bijvoorbeeld de Nederlandse Vereniging van Antroposofische Artsen, de Nederlandse Vereniging voor Euritmietherapie en antroposofisch huisarts Peter Staal. Maar ook daarbuiten, bij verwante organisaties, wordt er geworven, zie Iocob en ABNG-2000.

Waarom zou dat toch allemaal zijn, wat heeft Llink nu concreet gedaan aan complementaire zorg, om al deze inspanningen te rechtvaardigen? Televisieprogramma ‘Uitgedokterd?!’ was immers van de NCRV, en de VPRO, die een Tegenlicht-uitzending wijdde aan duurzame energie waarin ook Peter Blom nadrukkelijk aanwezig was, ligt qua programma’s veel dichter bij en adverteert zelfs met de slogan ‘Feest voor de geest’ (ook zij proberen hun ledenaantal op peil te houden of zelfs te verhogen). Waarom bijvoorbeeld zij niet en Llink wel? Bovendien heeft Llink de afgelopen vijf jaar zo veel problemen gekend, tot nu aan toe. Ik hoef maar te herinneren aan al het gedoe rond de vorige directeur Anna Visser, die een tijd op non-actief was gezet en een jaar geleden plaatsmaakte voor Tanja Lubbers. En dan het recente wanbeleid en de financiële problemen. Om over de televisieprogramma’s nog maar te zwijgen; die worden over het algemeen toch als onder de maat beoordeeld. Dit alles wekt erg weinig vertrouwen.

Het antwoord waarom al die antroposofische organisaties zich nu opeens actiebereid tonen, heb ik niet kunnen vinden. Maar wel dit kleine berichtje op de website van Llink, over de leden van de Ledenraad (opvallend is daarbij ook nog dat Llink in Rotterdam zit). Hier stelt Joke Fletterman zich als volgt voor:

‘Leeftijd: 63 jaar

Woonplaats: Rotterdam

Achtergrond: HBS B, studie geneeskunde Rijksuniversiteit Utrecht tot en met candidaats-examen, studie filosofie idem. Gehuwd, zes kinderen, zes kleinkinderen. Lid van de Antroposofische Vereniging in Nederland en voor deze vereniging contactpersoon in de regio Rotterdam. Mede-oprichter (2000) van het Parzival Instituut voor Antroposofie en Zelfscholing in Rotterdam.

Mijn persoonlijke motivatie voor deelname aan de ledenraad van LLiNK is: Als antroposoof herken ik mij precies in jullie streven naar praktisch idealisme en jullie streven om de mens niet los te zien van zijn samenhang met het dier en het milieu. Als contactpersoon van de AViN heb ik maatschappelijke contacten die ik graag ten nutte wil maken voor LLiNK.’

Amsterdamse school

Even een ander bericht tussendoor. Dit verscheen een week geleden op de website van de Twentse Courant Tubantia. ‘Vrijeschool Enschede krijgt een authentiek kleurrijk pand’ heet het, geschreven door ‘TCTubantia’, wie dat ook moge zijn. Het is een mooi verhaal, waard om hier helemaal over te nemen. Het gaat over een monumentaal gebouw aan de Olieslagweg in Enschede, dat in oude luister wordt hersteld. Het is vooral ook het verhaal van restaurateur Philip Heitkamp.

‘De Vrijeschool Enschede aan de Olieslagweg ondergaat een ingrijpende metamorfose. Het karakteristieke schoolgebouw, in 1929 gebouwd volgens de richtlijnen van de bekende Amsterdamse School, wordt teruggebracht in de oorspronkelijke staat. Voor deze klus is Philip Heitkamp in de arm genomen. De Oldenzaler, eigenaar van het bureau Anno 1998, houdt zich bezig met restauratie, ontwerp en bouwhistorisch onderzoek. Hij is verguld met de opdracht die er toe moet leiden dat de school, de enige in Enschede op antroposofische grondslag, meer bekendheid moet krijgen.

“Dit is een bijzonder pand”, zegt Philip Heitkamp, terwijl hij een korte rondleiding geeft. De Amsterdamse School kent een paar bijzondere kenmerken. Er werd veel werk gemaakt van de eerlijkheid van de gebruikte materialen. Zo kennen dit soort gebouwen heel mooie metselverbanden met het accent op horizontaliteiten. Er werden ook betonnen lateien gebruikt waardoor er grotere overspanningen mogelijk waren. Die brede gevelopeningen zijn heel karakteristiek voor deze bouwstroming in de jaren twintig van de vorige eeuw.” Een ander kenmerk is het gebruik van staal en strak vormgegeven ventilatie boven de ramen. Ook de grote daken en de toren springen in het oog. “Dat laatste zag je ook veel terug bij politiebureaus en brandweerkazernes uit die tijd. Zo’n toren was een landmark, de klok had een functie voor de omliggende wijk. Toen deze school werd gebouwd lag die letterlijk aan de rand van de stad. Er is een foto bekend waarop een korenveld staat dat aan de achterkant grenst van dit gebouw. Tijdens de restauratie nemen we ook de klok onder handen. De wijzers worden verguld, het uurwerk wordt gerestaureerd door een daarin gespecialiseerd bedrijf en we brengen de lampjes op de wijzers weer terug”, vertelt Philip Heitkamp.

Het restauratieproces van het schoolgebouw dat op de gemeentelijke monumentenlijst staat is een tijdrovend karwei waarbij niets onaangeroerd blijft. Zo komt er aan de zijkant van de toneelzaal een luifel boven de buitendeur. Die ruimte blijkt vroeger de functie van een kleine bioscoop te hebben gehad. Wanneer die als zodanig werd gebruikt is Philip Heitkamp nog niet bekend. “Misschien dat oudere buurtbewoners dat nog weten. Ik vermoed dat de deur in de buitenmuur de officiële entree is geweest. We zijn bij de voorbereiding van de restauratie heel zorgvuldig te werk gegaan. Er is zelfs historisch kleuronderzoek gedaan. Met een mesje zijn de verflagen van de kozijnen afgekrabd. Wat bleek: de oorspronkelijke kleur verf die in 1929 bij de oplevering was gebruikt was okergeel. Die kleur komt nu dan ook weer terug. Vroeger waren dit soort gebouwen blijkbaar veel kleurrijker. Ook de boeien aan de goten waren oker geschilderd. Het aanwezige staal had een zwarte lik verf gekregen, dan zag je het nauwelijks. En de plafonds kregen een gebroken witte kleur. In feite hadden schoolgebouwen veel meer allure dan nu het geval is.”

Ook het buitenterrein rond de school wordt grondig onder handen genomen. Zo gaat het plantsoen aan de voorkant op de schop en wordt de tuinmuur hersteld. Een van de eerste handelingen zal het ingraven van een grote boom zijn. Het is de bedoeling dat er ook een soort hofje wordt gecreëerd. “De school”, verklaart Philip Heitkamp, “moet weer een ontmoetingsplek voor de wijkbewoners worden. Er komen bankjes waar ze kunnen zitten. Dit moet gewoon een leuke plaats worden in de buurt. Een mooie plek om 's zomers te zitten. Om andere wijkbewoners te treffen.” Het speelplein aan de achterkant wordt ook onherkenbaar veranderd. De tegels gaan er uit ten faveure van zand en gras. “We leggen er een belevingstuin aan in de vorm van een duinlandschap. En er komt een klein amphitheater. Ook maken we een groene hoek waar de kinderen kruiden kunnen verbouwen. Een handpomp zorgt voor water. De beide overkappingen aan de achterkant richten we in als een vertelhoek. Dan kunnen de kinderen ook bij minder goed weer naar buiten”, voegt Heitkamp er aan toe.

De restauratie van de school, die ooit openbare lagere school E 2 heette, daarna Westerschool, Twekkelerschool, Kosmos en Theo van de Blinkschool, wordt meegenomen in de lesstof. En in het najaar wordt er een expositie ingericht met oude foto’s en verhalen over de school en haar (ex-)gebruikers.’

Op de website van de vrijeschool Enschede is meer van dit gebouw te zien.

Tucht

Nogmaals de Leuvehaven, zoals eerder op de dag ook al.

Nog maar een melding vandaag, naar aanleiding van het persbericht dat de NVAZ vanochtend voorop haar website plaatste, met de titel ‘Artsen “Uitgedokterd” handelden juist’:

‘De tuchtraad van de KNMG heeft een klacht van reguliere collega's tegen twee artsen die meewerkten aan het programma “Uitgedokterd” niet ontvankelijk verklaard. Zie verder het Persbericht.’

Daarin staat vervolgens:

‘Met deze uitspraak krijgt de Vereniging tegen de Kwakzalverij voor de tweede keer nul op rekest. Eerder had ook de Raad voor de Journalistiek hun klacht afgewezen.

In het programma “Uitgedokterd” werden patiënten gevolgd die advies vroegen aan artsen die ook gebruik maken van complementaire geneeswijzen, nadat zij door de reguliere geneeskunde niet verder geholpen konden worden.

De aangeklaagde antroposofische huisarts was verbaasd over de aanklacht. Hij volgt al jaren de richtlijnen van zijn artsenvereniging de NVAA en onderschrijft de richtlijn die de KNMG vorig jaar uitbracht voor artsen die ook “niet reguliere geneeswijzen” toepassen.

Antroposofische artsen voldoen ruimschoots aan deze richtlijnen: zij nemen een zorgvuldige anamnese af, doen gericht lichamelijk onderzoek en stellen eerst een medische diagnose. Daarna wordt in overleg met de patiënt een behandelplan opgesteld. Hierin kunnen zowel reguliere als aanvullende therapieën en ondersteunende medicatie met natuurgeneesmiddelen worden ingezet. Zij werken daarmee altijd vanuit de WGBO met “informed consent”.

Uit diverse onderzoeken in Nederland en Duitsland blijkt dat antroposofische huisartsen hierdoor goedkoper werken dan regulier werkende artsen.’

Over de aanleiding van deze uitspraak heb ik verschillende keren geschreven, zie ‘Voortgaande strijd’ op 1 september 2008, ‘Nederlaag’ op 28 november 2008 (dit ging expliciet over de uitspraak van de Raad voor de Journalistiek) en ‘Voorman’ op 6 december 2008 (met zowaar als opmerkelijke reactie een rechtzetting van VtdK-secretaris Frits van Dam). In het eerstgenoemde bericht citeerde ik uit een artikel op de website van de Vereniging tegen de Kwakzalverij (VtdK) over het NCRV-programma:

‘Tegen twee van de zes artsen die KNMG-lid bleken te zijn, is door dr. C.N.M. Renckens, voorzitter van de VtdK, een klacht ingediend bij de Raad voor de Tuchtrechtspraak van de KNMG om te bezien of hun praktijken verenigbaar zijn met de Gedragsregels der KNMG. De vier overige artsen waren geen KNMG-lid. Daarover heeft de voorzitter een melding verstuurd naar de Inspectie voor de Gezondheidzorg (IGZ) met daarin het dringend verzoek de gedemonstreerde behandelwijzen op hun toelaatbaarheid voor te leggen aan het medisch tuchtcollege.’

Jan Keppel Hesselink van Iocob, die zelf in het programma als adviseur optrad, schatte de kansen van de Vereniging tegen de Kwakzalverij zeer laag in, in beide zaken:

‘Zouden de KNMG en de Raad voor de Journalistiek zich voor het karretje laten spannen? We denken van niet. De Raad voor de journalistiek stelt immers op haar website expliciet de grenzen van de ethische journalistiek te bewaken en zullen begrijpen dat hier geen enkele grens overschreden is. (...)

En de KNMG? Nou daar zitten ook wijze dokters bij, en die zien ook wel dat Renckens helemaal niets te maken heeft met de behandeling van die patiënten, en dus niet betrokken is. En een klacht van verre, zonder inzicht in ins en outs, zo een klacht zal de KNMG niet graag in behandeling nemen, schatten we in...’

Hij heeft dus volkomen gelijk gekregen. Ik vroeg mij hierbij destijds echter nog iets anders af, namelijk:

‘Nu is het natuurlijk de vraag welke twee van de in de uitzendingen optredende behandelaars KNMG-artsen zijn. De eerste kan niet missen, omdat de Vereniging tegen de Kwakzalverij zijn foto bij het bericht plaatst: homeopaat Jan Scholten, medeoprichter van het Homeopathisch Artsencentrum Utrecht. Maar de tweede? Is dat soms Trudy Vlot uit de eerste aflevering, of toch Peter Staal? Want de meesten zijn geen arts, hebben in ieder geval niet de universitaire artsenstudie gedaan, dus komen ook niet in aanmerking.’

Het antwoord is dus inderdaad, zo blijkt nu, antroposofisch arts Peter Staal, die in de derde aflevering voorkwam. In de zesde en afsluitende aflevering was hij ook van de partij, maar kwam nauwelijks in beeld, laat staan aan het woord, zoals Peter Staal zelf en ook Madeleen Winkler op deze weblog meldden in hun reacties op 5 juni 2008 in ‘Schitteren door afwezigheid’.

Web(g)host

Het meest opmerkelijke nieuwsfeit voor mij vandaag is het wegvallen van de website antroposofica.nl. ‘Wat?’, zult u zeggen, ‘hoe kan dat nou?’ Ja, dat weet ik ook niet. Ik constateer alleen het feit. Ga je namelijk daarheen, vind je alleen deze tekst van het ‘Domeinhuis, domeinregistratie webhosting’:

‘Deze domeinnaam is gereserveerd! ... .nl domeinnaam € 6,50 per jaar. 100 MB webruimte € 25,00 per jaar. www.domeinhuis.nl’

Is 25 euro per jaar dan te veel om die website over de antroposofica op het internet te houden? Er stond heel veel informatie op, en een uitgebreide historie over deze zaak van de specifieke antroposofische geneesmiddelen.

Het vervelende is ook dat naar deze website heel vaak verwezen wordt. Om de belangrijkste te noemen:
De Nederlandse Vereniging van Antroposofische Zorgaanbieders
De Nederlandse Vereniging van Antroposofische Artsen
Weleda
De Antroposofische Vereniging in Nederland

Die kunnen hun links nu beter aanpassen. – Over het aanpassen van verouderde teksten gesproken: ik vond bij de landelijke patiëntenvereniging Antroposana geen directe link naar deze website. Maar wel een tekst over antroposofische geneesmiddelen uit 2004-2005 (een goede tekst overigens). Onder het kopje ‘Verkrijgbaarheid en vergoeding’ staat er op het eind:

‘De meeste antroposofische geneesmiddelen zijn uitsluitend op doktersvoorschrift en dus via de apotheek verkrijgbaar. Via een aanvullende verzekering is vergoeding van (een deel van) de kosten mogelijk bij veel ziektekostenverzekeringen. De antroposofisch arts, antroposofische patiëntenverenigingen of het PPAG (zie hieronder) kunnen u hierover nader informeren.

Een toenemend aantal medicijnen komt tegenwoordig ook als zelfzorgmiddel op de markt. Deze middelen zijn zonder recept te koop in apotheek of drogisterij en horen thuis in de huisapotheek.

Hoewel de grootst mogelijke zorgvuldigheid is betracht bij het samenstellen van de hier geboden informatie, kunnen er geen rechten aan worden ontleend. Antroposana houdt zich aanbevolen voor op- en aanmerkingen.’

Gelukkig is er inderdaad niet met ‘PPAG’ ondertekend, want dat is ondertussen wel heel lang geleden, maar met ‘Antroposana, Patiëntenvereniging voor antroposofische gezondheidszorg’. En aangezien men zich aanbevolen houdt voor op- en aanmerkingen, hier nog een aantal: op de webpagina met ‘Adressen en links. Adressen en informatie’ vond ik nog meer verouderde gegevens. Zoals bij opleidingen de enigszins dolle vermeldingen van website en mail voor heilpedagogie en sociaaltherapie, en van de inmiddels opgeheven opleiding De Wervel, maar weer geen website van de Kunstzinnige therapie in Leiden. Ga eens bij de NVAZ kijken, die heeft een actuele opsomming van opleidingen. Ook bij ‘Psychiatrie’ en ‘Therapeutische leef- en werkgemeenschappen’ zit het niet snor. Wat is bijvoorbeeld de ‘Arta-Lievegoed Stichting’? De Lievegoed Zorggroep zul je bedoelen! En dan graag ook de webadressen goed. Gelukkig leidt www.artalievegoedgroep.nl meteen door naar het juiste adres. Maar alstublieft geen Federatie Antroposofische Gezondheidszorg, want die bestaat al lang niet meer: www.antropozorg.nl/site/instellingen/index.htm...

Marathon

Het Euritmie Impresariaat laat een ‘eenmalige kennisgeving’ uitgaan, die de opvoering van het vierde mysteriedrama ‘Het ontwaken van de zielen’ betreft. Ik schreef hier laatst nog over, op 3 maart in ‘Drempel’. Ik meldde dat dit toneelstuk (‘theaterstuk’ zou trouwens een beter woord zijn), door Rudolf Steiner in 1913 geschreven en meteen in dat jaar voor het eerst opgevoerd, nu bijna een eeuw later eindelijk ook in Nederlandse vertaling op de planken wordt gebracht. Dat gebeurt, zoals ik schreef,

‘op 5 april in Theater Zuidplein te Rotterdam (en een extra voorstelling op 28 maart in de bovenzaal van de middelbare school het Rudolf Steiner College te Rotterdam).’

Die extra voorstelling is dus overmorgen al, aanstaande zaterdag. Volgens het bericht van het Euritmie Impresariaat is deze ‘met circa 200 bezoekers’ totaal uitverkocht. Maar een week later, op Palmzondag in het Zuidpleintheater, zijn er nog wel plaatsen beschikbaar:

‘Voor zondag 5 april zijn al circa 410 kaarten verkocht, waardoor de zaal bijna voor driekwart is bezet.’

Dus als u deze unieke voorstelling nog wilt meemaken, moet u er snel bij zijn. Houdt u er wel rekening mee dat het een marathonvoorstelling is van in totaal ruim acht uur, inclusief drie pauzes: hij begint om twaalf uur en is niet voor acht uur ’s avonds afgelopen.

Imke Jelle van Dam van het Euritmie & Theater Impresariaat Nederland meldt verder:

‘Enkele dagen geleden zijn er van de generale repetitie foto’s gemaakt. Zie voor een fotoreportage op: http://hanskootphotography.com/site/#/gallery/drempeltheater-2009/’

Maar ook:

‘Op zondag 5 april wordt busvervoer vanuit Antwerpen, Zutphen/Arnhem, Driebergen, Zeist of Alkmaar georganiseerd. In alle bussen is nog plaats! Zie verder: www.euritmie.nl/drempeltheater (ook voor wie rechtstreeks kaarten bij Theater Zuidplein wil bestellen).’

Dat is van belang, want op die dag, zoals gezegd Palmpasen, vindt in Rotterdam ook de marathon plaats. Dat is een hele happening, met vele bezoekers overal in de stad langs het 42 kilometer lange parcours. De boodschap is dan ook:

‘Wie met het openbaar vervoer reist, kan het beste de metro nemen. Vanaf Rotterdam CS (met de Erasmuslijn) richting Slinge of Spijkenisse. Uitstappen bij station Zuidplein.’

Wie met de auto gaat, heeft het moeilijker om hier uit te komen. Het is zo ingewikkeld, dat ik de beste route hier niet ga weergeven. Je maakt in ieder geval in dubbel opzicht een marathon mee.

Herinnering

De wonderlijke wereld van de techniek demonstreerde zijn macht de afgelopen zeven dagen. Mijn modem toonde kuren en liet zich niet meer in het gareel terugduwen. Een groot aantal telefoontjes met de helpdesk haalde niets uit, evenmin als het gewoonlijk succesrijke advies het draadloos modem te herstarten, dan wel te ‘rebooten’ (dat is niet hetzelfde; zo leer je nog eens wat), en daar uitvoering aan te geven door middel van de computer, door middel van de aangesloten telefoon (ja, want VOiP) en zelfs ook niet door middel van het gewoon handmatig aan- en uitzetten. Waar blijf je dan? Nergens, of adequater uitgedrukt: niet in cyberspace, om het favoriete woord van Hugo Verbrugh te gebruiken. Maar je kunt ook zeggen: de toegang tot de digitale snelweg was mij versperd. Totdat die vanochtend tot mijn grote verbazing opeens, zonder inmenging van buitenaf, weer bleek opengesteld... Mijn angstige vraag was of dit van tijdelijke aard was, slechts een incident, of dat ik toch op structurele beterschap mocht rekenen. Nu, na een hele dag druk internetverkeer, lijkt dit toch blijvend te zijn. In ieder geval lang genoeg om mijn weblog te hervatten. Iedereen bedankt voor het in de tussentijd getoonde medeleven.

Op de vraag waar ik nu, na een week stilte, het beste aandacht aan zou kunnen besteden – natuurlijk lonkt het onderwerp dat een groot deel van die tijd de gemoederen beheerste, het vrijeschoolonderwijs, de Vereniging van vrijescholen en de Geert Groote School 2 in het bijzonder, met grote wervende kracht – heb ik inmiddels toch iets passends gevonden. (Met excuus dat het allemaal in het Duits is. Het gaan vertalen zou mij echt te veel tijd kosten, dat zie ik niet zitten. En niet het schrijven van mijn weblog, waarop gehint werd bij mijn afwezigheid. Het is pure vreugde om wat mij bezighoudt in begrijpelijk Nederlands te kunnen gieten; ik zou wel drie berichten per dag kunnen schrijven, zo veel is er gaande op antroposofisch gebied en is ook het berichten waard. Maar dat zou mij in de problemen met mijn overige werkzaamheden brengen. – De rest is dus geen makkelijk leesbaar Nederlands; maar best wel goed leesbaar Duits.)

Het vinden van dat passende ging zo. Op de website van het Rudolf Steiner Archiv in Dornach, Zwitserland, is de ‘Newsletter des Rudolf Steiner Archivs März/April 2009’ geplaatst. En wat wordt daarin, naast al het andere, helemaal als laatste bericht? Dit (met als titel ‘bildschirmfrei’; inderdaad zonder hoofdletter):

‘Aufmerksam geworden auf bestimmte Automatismen, arbeiteten wir einen ganzen Archivtag lang ohne Computer! Eine interessante Erfahrung der Bewusstwerdung. Die Stille im Haus, die belebte Sinneswahrnehmung, die Entschleunigung. Zu tun gibt es auch so genug, gemeinsam, von Hand, entdeckend, ordnend. Ein Betriebsausflug ins Innere der Zeit. Wir bleiben dran – und empfehlen es weiter.’

Dat doet me er trouwens aan denken dat ik over iets anders nog geen bericht heb gegeven. Dat heeft met dit Rudolf Steiner Archiv te maken. Daar staat het inderdaad op de website, maar ik vond het via de weblog die Herman Boswijk voor de Haagse Boekerij bijhoudt. Hij schreef namelijk op 4 maart in ‘Gesamtausgabe niet meer online’:

‘Tot een tijdje, ik denk zo’n anderhalf jaar, geleden kon je via internet zoeken in de Rudolf Steiner Gesamtausgabe (in antroposofisch jargon de GA), het verzameld werk van Rudolf Steiner, ca. 350 delen, uitgegeven door het Rudolf Steiner Verlag in Dornach.

Toen ging de site uit de lucht en verscheen er een melding dat wegens digitaal vandalisme de toegang tot nader order gesloten was, tot verdriet van velen die van deze prachtige moderne mogelijkheid gebruik maakten. Inmiddels was overigens wel een digitale versie van het werk op een externe harddisk (HDD) verschenen.

Vanochtend las ik op de site van de uitgever dat de internet-versie niet meer terug zal komen. De mededeling luidt:

“Volltextsuche im Internet
Das Angebot der Volltextsuche im Internet, das vor der Herstellung der HDD für eine Testphase aufgeschaltet worden war, musste aufgrund illegaler Manipulationen an dem Datenbestand zurückgezogen werden. Es wird künftig nicht mehr verfügbar sein, weil der Schutz der Daten vor weiteren Manipulationen nicht hundertprozentig sichergestellt werden kann und der Einbau von Sicherungen mit einem unverantwortbaren Kostenaufwand verbunden wäre. Der Verlag ist sich bewusst, dass ein grosses Bedürfnis besteht, möchte aber auch darauf hinweisen, dass die HDD mit ihrem einmaligen Preis-Leistungsverhältnis diesen Schritt vertretbar macht.
Dornach, 14. Januar 2009”

Jammer maar helaas! De uitgave op harde schijf kost bij ons, sinds de algemene prijsverhoging van het Verlag per 1 februari jl., € 800 (€ 900 met de 97 Beiträge zur Rudolf Steiner Gesamtausgabe). Dat is natuurlijk een schijntje als je het vergelijkt met de kosten van een complete GA in boekvorm, en je hebt dan uitgebreide zoekmogelijkheden. Maar voor veel mensen is dat toch een hoop geld.’

Tot zover het nieuwsbericht van Herman Boswijk, waarvoor dank. Maar nu weer terug naar die nieuwste nieuwbrief van het Rudolf Steiner Archiv. Als voorlaatste bericht, dus direct boven dat wat ik net aanhaalde, wordt geschreven over de ook in de Nederlandse media gemelde ingestorte stadsarchief van Keulen, ‘Zum Einsturz des Stadtarchivs Köln’:

‘Wir sind betroffen von dem katastrophalen Ereignis in Köln am 3. März dieses Jahres, menschlich und fachlich. Als Mitarbeiter eines Archivs wird einem die – bei allen getroffenen Sicherheitsmassnahmen – Fragilität und Vergänglichkeit des Archivguts bewusst. Urs Dietler, Herausgeber im Rudolf Steiners Archiv, widmete dem Ereignis und den daraus hervorgehenden Fragen einen Artikel.’

Overigens schreef ook Jelle van der Meulen hierover op zijn weblog, in ‘Die Schätze von Köln. Die Verlegenheit ist vorbei’. Maar wil je niet alleen een stemmingsbericht, maar meer bijzonderheden over wat er nu werkelijk gebeurd is, kun je beter het in de nieuwsbrief genoemde artikel van Urs Dietler aanklikken. Dan kom je op bladzijde 2 van het weekblad ‘Das Goetheanum’ uit, in het twaalfde nummer van dit jaar. Hij schrijft daar in ‘Trümmerarbeit für eine Erinnerungskultur’ heel soepel en bijzonder leesbaar onder meer:

‘Der Einsturz dieses Archivs, des größten kommunalen Archivs nördlich der Alpen, ist eine menschliche und kulturelle Katastrophe von einem Ausmaß, das erst langsam in den Blick kommt. Hier befanden sich 65.000 Urkunden, die erste aus dem Jahre 922; 29 Kilometer Regale mit Akten; 104.000 Karten und Pläne und 50.000 Plakate; 800 Nachlässe und Sammlungen. Es geht aber nicht nur um Papier. Es geht um Identitätsstiftung durch Erinnerung.

3 März 2009. Viereinhalb Jahre nach dem verheerenden Brand in der Anna-Amalia-Bibliothek in Weimar spricht Bettina Schmidt-Czaia, Archivdirektorin des Stadtarchivs Köln, über Mittag mit einem Besucher, als der Haustechniker mit dem Warnruf «Raus!» an der Türe erscheint. Bettina Schmidt gibt den Ruf in den Lesesaal weiter und läuft. Draußen sieht sie, wie das Haus kippt. Der 1971 erbaute, sechsstöckige Plattenbau an der Severinstrasse stürzt wie ein Kartenhaus in sich zusammen, versinkt in eine 28 Meter tiefe Grube, die sich im Zusammenhang mit dem Bau einer U-Bahn plötzlich öffnete. Die Suche nach Vermissten dauerte Tage, zwei junge Menschen des mit eingestürzten Nachbarhauses fanden in den Trümmern den Tod.

Schätze aus der Geschichte
Das Archiv erinnert nicht nur an die rheinische, sondern an die europäische Geschichte, zählte Köln doch während des Mittelalters zu den größten und reichsten Städten des Kontinents. Ratsprotokolle, Briefbücher mit Schreiben an Fürsten, von Napoleon unterzeichnete Verfügungen, die Stiftungsurkunde der Universität Köln aus dem Jahr 1388, von Papst Urban VI. in Perugia ausgestellt, ‹Schreinsurkunden› bezüglich der Eigentumsrechte an Liegenschaften fanden sich ebenso wie Handschriften aus alten Stifts- und Klosterbibliotheken, Briefe von Hegel und Schriften von Karl Marx. Besonders erwähnenswert sind die 25 Urkunden, die sich auf den 1280 in Köln verstorbenen Albertus Magnus bezogen, acht davon Handschriften von ihm selbst, darunter zwei von Weltruf: ein Kommentar zum Matthäus-Evangelium und einer zur aristotelischen Schrift ‹De animalibus›. Dazu kommen große Privatnachlässe aus der jüngeren Zeit. So die 27.000 Dokumente des Schriftstellers Hans Bender; darunter finden sich Korrespondenzen mit Canetti, Ausländer, Kunze, Kunert und Lenz. Von Heinrich Böll befinden sich 140 Regalmeter Typoskripte im Schutt des eingestürzten Archivs, dabei die Manuskripte aus der Vorkriegszeit, die Nobelpreisurkunde, alle Briefe aus dem Krieg und 2000 Fotos. Die materialisierte Erinnerungskultur dieses Archivs liegt hoch gefährdet und zu großen Teilen wohl unwiederbringlich im Schutt, Zeugnisse der Wirtschaftsgeschichte, der politischen Geschichte, Sozial-, Geistes-, Architektur-, Alltags und Medizingeschichte – verloren.’

Even verderop schrijft Urs Dietler ook hoe de stand van dit moment is:

‘Zurzeit ist es schwierig abzuschätzen, wie viel gerettet werden kann. Die ersten, sehr düsteren Einschätzungen – 80 Prozent seien verloren zu geben – dürften verhaltener Hoffnung Platz machen. So sind das früheste Dokument aus dem Jahr 922 und eine der Handschriften des Albert Magnus praktisch unversehrt gefunden worden, 100 andere der 1500 besonders wertvollen Handschriften wurden geborgen. Der gesamte Adenauernachlass konnte gerettet werden und dies dank der äußerst stabilen Kartons, in denen er aufbewahrt wurde, in Fachkreisen ‹Kölner Karton› genannt. Grund-, Regenwasser und Schutt werden die Archivalien meist in feuchte Klumpen verwandelt haben, bis sie den Restauratoren, die heute dank moderner Technik schon viel bewirken können, übergeben werden.

Nun werden auch erste Stimmen laut, die danach fragen,welche Lehren Archive aus dieser Situation ziehen können. Ein Aspekt dabei betrifft die Digitalisierung. Auch wenn gilt, dass Originale in ihrer haptischen und materiellen Qualität unersetzlich sind – die Sicherung der wichtigsten Dokumente auf Filmen und Digitalisaten ist dringend erforderlich. Nach Auskunft von Bettina Schmidt-Czaia wurden bisher nur wenige Bestände des Kölner Archivs digitalisiert. Desweiteren ist es wichtig, die Vielfalt der Archive zu fördern und zu pflegen, etwas, was in Köln zum Erhalt wichtiger Dokumente geführt hat, gibt es doch 40 andere Archive, die auch Stadtgeschichte dokumentieren. Es braucht offenen Kontakt und Hilfestellung unter den Archiven. So können Archive weiterhin ihrem Auftrag nachkommen: der Sicherung der Überlieferung und der Vermittlung von quellenfundierten Kenntnissen in einer modernen Wissensgesellschaft.’

Passie

Strand aan de Maas, zomer 2008. Veel zand strooien, strandstoelen opstellen en strandtentjes plaatsen, en je hebt de illusie van een echt strand aan de Maas. Vooral als je er een duidelijk bord bijplaatst. In 2009 zal er trouwens geen strand komen. Te duur, en het levert onvoldoende op. Zal ook wel met de zomerse kwaliteit van Nederland te maken hebben. Niet zo mediterraan.

Dokters zijn toch vaak heel gepassioneerde mensen. Dat kan zijn ten goede, maar ook ten kwade. Neem nou Hugo Verbrugh, die zich laat meeslepen in zijn weerzin tegen de manier waarop Pim van Lommel BDE thematiseert. Of Jan Keppel Hesselink van Iocob, die zich altijd midden in de vuurlinie van de Vereniging tegen de Kwakzalverij bevindt. Dan valt het niet mee om je kalmte te bewaren. Maar Jan Keppel Hesselink is er de man niet naar om zich te laten kennen, en vuurt welbewust terug met bloemrijke stories die je aan het denken proberen te zetten. Zo heb ik hier drie recente verhalen van hem, waarin hij zijn poëtische talenten uitprobeert.

Het zou heel goed kunnen dat je tegen de verstarde, blinde muren van een stramme en starende Vereniging tegen de Kwakzalverij (dubbelblind waarschijnlijk) alleen kunt opboksen met stijlfiguren die leiden tot een heel andere kür of kuur – ver weg van die te pletter slaande blokken steen.

Die poëtische passie zit hem hier vooral in de omdraaiing; niet zozeer vanuit de optiek van een complementair werkende arts of therapeut die in de verdediging schiet. Nee, ook bij een reguliere kijk en manier van doen begint de wal het schip te keren. Maar alleen als je het wilt zien.

Het begint op 16 maart, met wat een ‘Wake-up call voor de wachtkamer’ heet:

‘Het wordt nu serieus voor dokters. Want neem die hele discussie over hoe werkzaam medicijnen nu eigenlijk zijn. Die statines bijvoorbeeld. Er zijn tegenwoordig heel mondige patiënten en die begrijpen precies hoe belangrijk Numbers Needed to Treat zijn. Hoeveel patiënten moet je een geneesmiddel voorschrijven, opdat een er voordeel van heeft. In NRC Handelsblad van 15 maart 2009 staat bijvoorbeeld het NNTT voor de HPV vaccinatie. Dat is volgens epidemiologen 1000. Je moet 1000 meisjes vaccineren wil er een ervan niet overlijden aan baarmoederhalskanker. Nou, dat gaan patiënten dus vragen. Kijk maar, een citaat uit een medisch tijdschrift (HealthDirect Cardiologie maart 2009):

Jaap van Soest (huisarts): “Steeds meer patiënten zitten te surfen op het internet. Die mensen zitten tegenover je, hebben RADAR gezien en zeggen: statines helpen niet. Dan probeer ik uit te leggen dat het wél helpt. Sommige mensen weten al wat het number needed to treat is. Die zeggen: dat is wel 50 of 75, dokter. Daar ga ik het niet voor slikken.”

We bedoelen maar. Patiënten worden wakker. De effectgrootte van veel middelen is veel kleiner dan dat we dachten of hoopten! Maar de bijwerkingen zijn voor iedereen! Dus is de discussie hierboven een heel zinvolle.

O ja, by the way, bijwerkingen van alternatieve geneeswijzen zijn vrijwel altijd afwezig en de werking is soms wel bewezen.

Dus bij de beslissing of je een bepaalde therapie wilt volgen, zijn de volgende vragen belangrijk:
1. Is de NNTT bekend?
2. Zijn er bijwerkingen en hoeveel (dat heet Numbers Needed To Harm)?

Bij bepaalde middelen moet je bijvoorbeeld 50 patiënten behandelen, opdat een patiënt ervan baat heeft. Maar je hoeft maar 2 te behandelen, opdat er een last van bijwerkingen krijgt... Dat soort dingen dus.’

Dezelfde dag geeft Keppel Hesselink ook een wake-up call voor negatieve journalistiek:

‘Wake-up call: negatieve journalistiek. Nu ook binnen de reguliere geneeskunde ontdekt. Erg grappig. In het themanummer over primaire preventie in de cardiologie, gesponsord door een producent van een cholesterolverlagende statine, staat het volgende citaat op de voorpagina. De aanleiding was de RADAR-uitzending waar men nogal kritisch was over het gebruik van die cholesterolverlagers. Zegt een cardioloog op de voorpagina:

“Het heeft mij verbaasd dat de impact van negatieve journalistiek zoveel groter is dan gedegen wetenschappelijk onderzoek.”

Dat een gepromoveerde cardioloog dat verbaast, verbaast ons weer. Wij hebben met de complementaire behandelvormen in Nederland ook zo dikwijls mogen ervaren hoe de negatieve pers over een enkele en geïsoleerde casus de hele politiek en het hele veld kan polariseren en bevriezen.

We hebben de afgelopen jaren aardig wat positieve nieuwtjes op de IOCOB website geplaatst. Deze wordt dagelijks door duizenden mensen bezocht. En door journalisten. Maar positief nieuws heeft geen nieuwswaarde. Wat is de mensheid eigenlijk toch een verzameling van zuurzeikerts. Zelfs het milieu verzuurt er door! Of mogen we dat niet zeggen. Gewoon lekker positief blijven, dan worden we NIET gehoord.

Recent psychologisch onderzoek liet zien dat mensen negatieve herinneringen vaker voor waar hielden dan positieve herinneringen. En dat negatieve herinneringen veel langer onthouden werden... QED!’

En vandaag nog publiceerde hij het verhaal ‘Meneer Janssen heeft een probleem en de Victorie!’ Het is een echte hartekreet en eigenlijk kunst. Het gaat over onderzoek naar reguliere geneesmiddelen en hoe dit je bedoeling verschrikkelijk in de weg kan gaan zitten. Wie wil er eigenlijk nog gewoon genezen? Wie weet nog hoe dat moet?

‘Jullie kennen hem allemaal, meneer Janssen. Het is de doorsnee meneer in de straat. Of mevrouw Pieterse. Deze anonieme mensen hebben vaak problemen, bijvoorbeeld een depressie. Ze zijn gemiddeld oud, gemiddeld grijs en hebben een beetje hoge bloeddruk. Nu is er een nieuw middel tegen depressie ontwikkeld, en omdat ze gemiddeld zijn mogen ze meedoen in een studie.

Ze worden opgenomen in een studie en een dokter die ze niet kennen begeleidt ze in die studie. In de studie zitten 500 patiënten uit 20 verschillende steden en ziekenhuizen. 40 verschillende dokters behandelen die 500 meneer Janssensen. De studie levert niets op. Het nieuwe middel tegen depressie werkt niet bij de meneer Janssensen van deze wereld. Of wel? Dit is onze hedendaagse geneeskunde.

Negatieve studies alom

Toen de eerste anti-depressiva geregistreerd werden, viel het al op dat de helft van de studies negatief waren. Dat wil zeggen dat de patiënten het op die nieuwe middelen evengoed deden als op placebo. Als je een farmaceutische industrie was, organiseerde je daarom dubbel zo veel studies, zodat je in ieder geval de helft daarvan kon gebruiken...

Want Wij Weten Niets

Weten jullie wat een patiënt in een klinische studie te horen krijgt?

Meneer Janssen, wilt u meedoen aan deze studie? Het gaat om een nieuw middel tegen depressie. Of het werkt weten we nog niet. Wat de bijwerkingen zijn is ook nog onduidelijk. U krijgt in deze studie misschien dat middel. Of u krijgt een nep middel. Dat werkt in ieder geval niet, volgens ons. Ik als dokter weet ook niet wat u gaat krijgen...

Nou, lekker gebeuren is dat! Niemand weet iets en de dokter weet zelfs ook niets... Vinden we het dan vreemd dat een groot deel van de patiënten ook NIETS merkt. Dat heet hypnotherapie. Als je steeds NIETS weet en wij weten het niet roept, dan weet de patiënt het ook niet meer. Gek he?

Mevrouw Tits van Waveren doet het wel

Toch zijn er nu patiënten, bijvoorbeeld mevrouw Tits van Waveren, 65 jaar oud, weduwe, licht overgewicht en actief in Greenpeace, die het niet meer zag zitten, en haar huishouden liet versloffen. Van haar huisarts, die haar al 20 jaar kent, kreeg ze een anti-depressivum. Hij zei: dit is precies wat je nodig hebt om je er weer bovenop te helpen.

Ze deed het er erg goed op, na 2 weken nam ze voortvarend weer haar eigen huishouden in de handen en na 4 weken was ze weer op de kringbijeenkomst van Greenpeace.

Fouten en negatieve studies, negatieve meta-analyses

Er zijn veel negatieve studies in de literatuur, veel meer nog zijn nooit gepubliceerd en er zijn veel negatieve meta-analyses. Zelfs voor stoffen waarvan specialisten zeker weten dat ze WEL werken.

Onze geneeskunde is op dood spoor. Er is bijna niemand die weet hoeveel problemen optreden tijdens het voorbereiden, uitvoeren en rapporteren van een grote studie. En dan doen we heel heilig. En we tellen al die resultaten van al die studies op en noemen dat een meta-analyse. Dan vermenigvuldigen we al die problemen met een grote factor. Enorm veel ruis wordt vergroot. En er was in elke studie al zo veel ruis.

Veel ruis: fouten in het invullen van de lijsten, fouten in de selectie van de patiënten, fouten in de inname van de studie medicatie, fouten in het vastleggen van de resultaten, problemen met bijwerkingen, patiënten die niet meer opdagen omdat ze de medicijnen toch maar niets vinden. En dat soort dingen weet bijna niemand. Zoveel ruis, er komt niets uit de studie. Raar he? Er waren 40 verschillende dokters die 500 patiënten zagen, enkele zagen 40 patiënten en enkele andere dokters maar 5. Sommige dokters waren niet goed in het herkennen van verbetering op de gekozen meetschalen. En deden ook niet veel ervaring op, met maar 5 patiënten.

Die studie was natuurlijk negatief. De stof deed niets. De meta-analyse was ook weinig boeiend, met kleine effecten waarvan experts meenden dat het de vraag was of het wel klinisch relevant was!

Zo kunnen we nog uren doorgaan. Maar uiteindelijk Victorie!!!

Victorie voor de studie!!!

Nadat alle ruis zo veel mogelijk weggepoetst is en hersteld, komen er soms toch ook positieve studies uit dit hele proces. Soms moeten daarvoor de resultaten ook opgepoetst worden, we weten hoe veel wetenschappelijke fraude er is, helaas. Maar in een maatschappij waar wetenschappers afgerekend worden op het aantal publicaties krijg je dat. Iedereen is mens en we zijn ook primaten...

Victorie voor de patiënt!!!

Mevrouw Tits van Waveren zit niet in studies. Zij is geen gemiddelde patiënt. Zij heeft een goede band met haar huisarts. Die zei tegen haar: ik ga je een beetje op weg helpen met deze goede en werkzame pil. Hij gaf ook weinig aandacht aan de Numbers Needed To Treat en de negatieve studies, om haar niet al van te voren te ontmoedigen. Hij vertelde ook bijna niets over de bijwerkingen, om haar niet vooraf angstig te maken. En hij gaf haar ook niet de keuze, om haar niet te verlammen.

Een goede oude huisarts die niets moet hebben van al dat ge-angsthaas in onze geneeskunde.

En... mevrouw Tits van Waveren is weer helemaal op het spoor. Dankzij het nieuwe anti-depressivum... of....??? Anyhow, het proces leidde tot een sterke verbetering. Is dat niet wat we willen?

Nee! Verlammen, overspoelen en ontmoedigen.

Nee!!! Dat is niet wat we willen.
We verlammen de patiënten met de keuzes die er zijn,
We overspoelen de patiënten met de bijwerkingen die kunnen optreden,
We ontmoedigen de patiënten met de kleine effecten die gevonden zijn in de meta-analyse.

Fijne geneeskunde bouwen we op met zijn allen! Willen we dat wel?’

Profiel

Hier zien we vanaf een andere kant wat we helemaal in het begin, op 24 juli 2008 in ‘Zogenaamde Lievegoedimpuls’, als uitgangspunt zagen: ‘het Golden Tulip Hotel op de kruising tussen Maasboulevard en Schiedamsedijk’, ontworpen door Tuns + Horsting 1986-1989 en verbouwd in 2006. Het is alleen een minuut of zeventig later (namelijk inmiddels vijf minuten over negen in de ochtend) op onze stadswandeling langs het stroombed van de Maas. In mijn Architectuurgids van Groenendijk en Vollaard staat hierover:

‘Het gebouw volgt zowel de schuine rooilijnen van de stedenbouwkundige situatie als de eigen orthogonale maatsystematiek, wat tot een interessante hoofdvorm heeft geleid. Het hotel bestaat uit zes verdiepingen met elk 25 tweepersoonskamers, een restaurant op de begane grond en een conferentiegedeelte met zwembad en skybar op de bovenste uitkragende verdieping. Het hotel is in 2006 uitgebreid met een hoogbouwgedeelte langs de Maasboulevard.’

Vandaag is de nieuwste uitgave (nummer 3) van ‘De Digitale Verbreding’ uitgekomen, de ‘Nieuwsbrief van de Nederlandse Vereniging van Antroposofische Zorgaanbieders’ (NVAZ).

Het nieuwsbericht waarmee deze uitgave opent, is op zijn minst opmerkelijk. Het heeft de titel ‘Ouderenzorg’ en biedt deze inhoud:

‘Met ingang van 1 januari jl. heeft Antroz, de Antroposofische Woonzorggroep, haar lidmaatschap van de NVAZ opgezegd. De NVAZ en haar bestuur betreuren dit besluit ten zeerste en dankt de Raden van Toezicht en Bestuur evenals de medewerkers van Antroz voor hun jarenlange inzet voor de antroposofische ouderenzorg.

De antroposofische ouderenzorg is nu alleen door Het Rudolf Steiner Verpleeghuis te Den Haag vertegenwoordigd.’

Met de laatste zin zal ongetwijfeld bedoeld zijn dat de antroposofische ouderenzorg in de Nederlandse Vereniging van Antroposofische Zorgaanbieders nu alleen door het Rudolf Steiner Verpleeghuis te Den Haag wordt vertegenwoordigd.

Nadere bijzonderheden ontbreken, zodat het alleen gissen is naar de redenen van het opzeggen van het lidmaatschap. Op de website van Antroz, die op deze weblog al verschillende keren is geroemd, wordt dit feit niet gemeld. De NVAZ komt daar alleen voor in de lange rij met links.

Het tweede nieuwsbericht in De Digitale Verbreding zal, zo mag verondersteld worden, met het voorgaande te maken hebben. ‘De NVAZ zoekt bestuursleden’ heet het:

‘Voor het op een adequate wijze laten functioneren van de Vereniging is de NVAZ op zoek naar betrokken en enthousiaste bestuursleden.

Bestuursleden worden aangesteld op basis van profielen die de vereiste deskundigheden en de herkenbaarheid voor de verschillende sectoren beschrijven. Zij vertegenwoordigen niet een bepaalde sector, maar zijn verantwoordelijk voor het besturen van de gehele vereniging.
Van de bestuursleden wordt verwacht dat zij zich blijvend verdiepen in de algemene ontwikkelingen op het gebied van de gezondheidszorg en de functie van de Vereniging en dat zij buiten de NVAZ maatschappelijk actief zijn.

Bent u geïnteresseerd in bovenstaande functie of kent u mogelijke kandidaten die aan het profiel voldoen, dan kunt u dit tot 15 april 2009 schriftelijk kenbaar maken aan de directeur van het Bureau de heer drs. A. Benschop.
Voor nadere informatie kunt u zich tot hem wenden of tot de voorzitter van het Bestuur, de heer drs. A. Vroon, tel 06-22807744.
Klik hier voor een uitgebreidere Profielschets.’

Op de website van de NVAZ wordt als het bestuur genoemd:

‘– drs. A. (Bert) Vroon, voorzitter
– mevr. drs. M. (Madeleen) Winkler, huisarts Calendula, secretaris
– drs. H. (Hanno) Niemeijer, bestuurder Lievegoed Zorggroep
– mevr. drs. Y. (Yvon) ten Brummelhuis, bestuurder Zonnehuizen, penningmeester
– drs. M. (Marinus) van der Meulen, bestuurder Raphaëlstichting
– drs. R. (Roel) Munniks, euritmietherapeut
– Vacature’

Merkwaardig is wel dat er sprake is van ‘bestuursleden’, terwijl er toch maar één vacature is. De tekst van het bijgevoegde profiel luidt:

‘De NVAZ bestaat uit de Sector Institutionele Zorgaanbieders in de Gehandicaptenzorg, Ouderenzorg, Psychiatrie en Verslavingszorg, de Sector Therapeutica en Gezondheidscentra, de Sector Beroepsverenigingen in de Antroposofische Gezondheidszorg.

Doelstelling van de NVAZ is het stimuleren, bevorderen en het scheppen van voorwaarden voor ontwikkeling en kwaliteitsbevordering van de antroposofische gezondheidszorg. Hiertoe ontwikkelt zij beleid, behartigt de belangen van haar leden, bundelt de krachten van de lidorganisaties, stimuleert de samenhang en samenwerking tussen hen en levert een bijdrage aan maatschappelijke vraagstukken rondom ziekte en gezondheid.

Bestuurlijke structuur
Voor de uitvoering van haar taken zorgt de Vereniging voor een adequate bestuurlijke structuur, actieve betrokkenheid van de leden en een professioneel werkend Servicebureau.

Bestuursleden worden aangesteld op basis van profielen die de vereiste deskundigheden en de herkenbaarheid voor de verschillende sectoren beschrijven. Bestuursleden vertegenwoordigen niet een bepaalde sector, maar zijn verantwoordelijk voor het besturen van de gehele vereniging.

In verband met vacatures in het Bestuur van de Vereniging wordt gezocht naar: Betrokken en enthousiaste Bestuursleden.

Naast de inhoudelijke herkenbaarheid vanuit de verschillende sectoren bevat de profielschets van de bestuursleden de volgende elementen:

Profiel van de bestuursleden:
– Affiniteit met de doelstellingen van de NVAZ.
– Beschikken over een netwerk in één of meer van de sectoren.
– Betrokken bij, en bekend met, de antroposofische gezondheidszorg.
– Verbondenheid met de antroposofie uitgedrukt in bijvoorbeeld het lidmaatschap van de AAG/AViN.
– Bestuurlijke kwaliteiten en ervaring in complexe organisaties en/of bekendheid met bedrijfsvoeringsvraagstukken van kleine zelfstandigen.
– Inzicht in eisen van kwaliteit en doelmatigheid in de activiteiten van de organisaties in de zorg en het Bureau.
– Vermogen om het beleid van de Vereniging en het functioneren ervan te toetsen, waarbij onderscheid gemaakt wordt in hoofd- en bijzaken.
– Integer en onafhankelijk met een evenwicht in betrokkenheid en bestuurlijke afstand.
– Vermogen en attitude om de directeur dienovereenkomstig bij te staan en te toetsen.
– Voldoende beschikbaarheid.

Van de bestuursleden wordt verwacht dat zij zich blijvend verdiepen in de algemene ontwikkelingen op het gebied van de gezondheidszorg en de functie van de Vereniging en dat zij buiten de NVAZ maatschappelijk actief zijn.

Voor de benoeming van bestuursleden is een voordrachtscommissie samengesteld uit de Ledenraad, die gesprekken voert met door haar geselecteerde kandidaten. Na een gesprek met een delegatie van bestuur en directeur zal een voorstel worden gedaan voor benoeming door de Ledenraad.’

Nu staat in dit profiel meteen onder ‘Bestuurlijke structuur’ wel het volgende:

‘Voor de uitvoering van haar taken zorgt de Vereniging voor een adequate bestuurlijke structuur, actieve betrokkenheid van de leden en een professioneel werkend Servicebureau.’

Maar een maand geleden, op 17 februari in het bericht ‘Digitale Verbreding’, gaf ik over dat laatste op deze weblog weer wat door de NVAZ zelf werd medegedeeld:

‘Het bureau van de NVAZ wordt teruggebracht tot een coördinerend verenigingssecretariaat. De taken van het bureau worden ge-outsourced naar de leden: te denken valt aan de financiële administratie, beheer website, de Verbreding, personeelsbeheer. De NVAZ houdt derhalve geen personeel meer in eigen dienst, maar leent dit in van de instellingen.’

Verder in deze derde uitgave van De Digitale Verbreding weer de meest interessante nieuwsfeiten in de gezondheidszorg in Nederland, van belang voor de antroposofische gezondheidszorg:

‘opnieuw een samenvatting van het verzamelde Strategisch Nieuws van de afgelopen periode, gerubriceerd per sector.’

Daarvan wil ik als voorbeeld twee speciaal noemen, opgenomen onder de kop ‘Instellingen Algemeen’:

‘RVZ: Goed bestuur voorwaarde voor betere kwaliteit van zorg
Raden van Bestuur moeten mogelijkheden krijgen om medisch specialisten ter verantwoording te roepen. Aan de raden van toezicht, die de directies controleren, moeten meer eisen worden gesteld. Dat staat in het een adviesrapport “Governance en kwaliteit van zorg” van de Raad voor de Volksgezondheid en Zorg (RVZ), dat minister Klink recent in ontvangst nam.

Specialisten te veel macht
Volgens de RVZ hebben medisch specialisten te veel macht binnen ziekenhuisorganisaties. Specialisten controleren via eigen commissies elkaars functioneren, maar de ziekenhuisdirectie krijgt vaak geen inzicht in de rapportages. Voor de zomer stuurt de minister nog een brief naar de Tweede Kamer over toezicht in de zorg.’

Oplossing

De Geert Groote School 2 blijft de aandacht trekken. Het is nog niet voorbij met de ellende. Hoewel de Vereniging van vrijescholen dat wel graag zou willen doen geloven. Op donderdag 12 maart verscheen er een heus persbericht op de nieuwe weblog van deze vereniging: ‘Einde crisis Geert Groote School Amsterdam in zicht’ heet het daar. Die titel is meer wishful-thinking dan werkelijkheid, vrees ik. De tekst luidt:

‘De voorzitter van de Vereniging van vrijescholen, Leo Stronks, benadrukt dat een veilige leeromgeving voor de leerlingen de prioriteit moet krijgen voor iedereen die werkzaam is in de school. Hij roept alle partijen op kalmte te bewaren en bij te dragen aan een juiste oplossing van de problemen.

De twee vrijescholen voor basisonderwijs die vallen onder Stichting Geert Groote School verkeren in problemen. Twee locaties hebben beide onafhankelijk van elkaar de problematiek aangegeven die heeft geleid tot grote misverstanden in en om de school. De professionele houding van leerkrachten en de medewerkers in de organisatie zorgen ervoor dat processen doorgang vinden. De suggestie dat er een grote wanorde is, is niet juist. Er wordt onderwijs gegeven zoals het behoort te zijn. De Vereniging van vrijescholen betreurt het zeer dat de informatie omtrent de problemen op deze ongecontroleerde manier in de pers is gekomen. De aandacht van de omgeving en de diverse media is echter buitensporig groot en legt hierdoor een grote druk op allen die bij de school betrokken zijn. Het Geert Groote College, vrijeschool voor voortgezet onderwijs, staat geheel buiten deze problematiek. Deze school staat overigens geheel los van de Stichting Geert Groote School.

De Vereniging van vrijescholen is gevraagd te ondersteunen om erger te voorkomen. Door gezamenlijk de situatie te bespreken en te kijken naar verschillen en overeenkomsten verwachten we op korte termijn met een plan van aanpak te komen. De eerste gesprekken hebben daarover al plaatsgevonden. Namens de Vereniging van vrijescholen zijn Gert Hilbolling, coördinator primair vrijeschoolonderwijs en voorzitter van de Taskforce Zwakke Scholen, en Leo Stronks, voorzitter van het bestuur, betrokken bij deze situatie.

Het is duidelijk dat we alles in het werk stellen om de situatie te beheersen. Er zijn op zeer constructieve wijze gesprekken gevoerd vanuit sterke persoonlijke en emotionele betrokkenheid. Alle partijen hebben nadrukkelijk aangegeven dat alles gedaan wordt om de persoonlijke en functionele situaties van mensen te respecteren.

Verwacht wordt dat partijen zich spoedig zullen committeren aan een plan van aanpak.’

Ik help het hen hopen. Maar ik heb nog wel enige vragen die in dit persbericht niet eens genoemd worden, laat staan beantwoord. Het is hoe dan ook opvallend dat er met geen woord wordt gerept over wat er nu eigenlijk speelt. Er staat alleen dat men erger wil voorkomen, dat de situatie wordt besproken en naar verschillen en overeenkomsten gekeken... Hoe kun je dan weten wat je eraan moet doen? En van wanorde is eigenlijk geen sprake. Het is de ongecontroleerde manier waarop ‘de informatie omtrent de problemen’ in de pers is gekomen, die door de Vereniging van vrijescholen ten zeerste wordt betreurd. Dat geloof ik graag, maar dat vind ik nu even niet zo belangrijk. Het is toch geen wonder dat de aandacht van de omgeving en de diverse media ‘buitensporig groot’ is en ‘een grote druk’ legt op allen die bij de school betrokken zijn.

Een jaar geleden liet de Vereniging van vrijescholen ook al een persbericht over deze school uitgaan. Dat was op 20 maart 2008 en droeg de titel ‘Geert Groote School 2 zet alle zeilen bij na vertrouwensvraag onderwijsinspectie’. Als men nog vragen erover had, kon men die stellen aan Leo Stronks, ‘woordvoerder namens de Geert Groote School en de Vereniging van vrijescholen’. Dezelfde formulering werd gebruikt bij het persbericht van afgelopen donderdag.

‘De Geert Groote School 2, een vrijeschool voor basisonderwijs aan de Fred. Roeskestraat in Amsterdam, verkeert in een crisis. Deze vestiging van de Stichting Geert Groote School stond sinds september 2004 onder verscherpt toezicht van de onderwijsinspectie. Het periodiek kwaliteitsonderzoek dat de inspectie in september 2007 deed op deze vestiging van de Geert Groote school kwalificeerde de school als zeer zwak. De Geert Groote School 1 die is gevestigd aan het Hygiëaplein in Amsterdam Oud-Zuid, valt wel onder hetzelfde bestuur, maar staat niet ter discussie omdat zij door de inspectie als goede school is beoordeeld. Het Geert Groote College, vrijeschool voor voortgezet onderwijs, ook gevestigd aan de Fred. Roeskestraat, heeft eveneens een goede beoordeling. Deze school staat overigens geheel los van de Stichting Geert Groote School.

Op 10 maart jl. heeft de onderwijsinspectie een vervolgcontrole uitgevoerd naar de vorderingen van het verbetertraject. Dit onderzoek heeft de inspectie geconstateerd dat er onvoldoende voortgang is geboekt in het verbetertraject. De inspectie heeft vooralsnog het vertrouwen in de school opgezegd omdat zij niet ziet dat dit op korte termijn wel het geval zal zijn.

Het bestuur heeft beperkt de tijd gekregen van de inspectie om het vertrouwen terug te winnen door met geloofwaardige maatregelen te komen. Het bestuur en de schoolleiding onderzoeken nu álle mogelijke oplossingen om het vertrouwen van de inspectie in de school te herstellen. De school wordt hierin bijgestaan door de Vereniging van vrijescholen en Jannes Niphuis, een zeer ervaren schoolbestuurder. Ondertussen blijft het onderwijs aan de kinderen gewaarborgd.

Een grote groep ouders ondersteunt de aanpak van het bestuur en heeft ondanks haar zorg het vertrouwen in de school uitgesproken.

De Geert Groote School 2 heeft zich in september 2007 onmiddellijk aangesloten bij de Taskforce Zwakke Scholen van de Vereniging van vrijescholen zodra zij deze kwalificatie van de inspectie kreeg. Deze Taskforce ondersteunt vrijescholen met de kwalificatie zeer zwakke school. Het patroon dat de Taskforce landelijk ziet, heeft zij gebruikt voor een daadkrachtige aanpak voor duurzame verbetering. Zij heeft met deze aanpak al goede resultaten geboekt.’

De dag daarna, op vrijdag 21 maart 2008, verscheen er een artikel in Het Parool waaruit bleek dat dit alles zo eenvoudig nog niet zou zijn. Het is geschreven door Jeff Pinkster en heeft als titel ‘Het komt wel goed, zeiden ze’. Als centrale woordvoerder wordt de genoemde Jannes Niphuis opgevoerd.

‘De schoolleiding van de vrije basisschool Geert Groote 2 in de Fred. Roeskestraat in Zuid erkent dat het ver onder de maat presteert. De school wordt met sluiting bedreigd en overweegt zelfs onderdelen van de antroposofische onderwijsvisie los te laten.

“Didactisch gaat het niet goed. Het botert niet tussen de leerkrachten,” zegt Jannes Niphuis, die als oud-vrijeschoolbestuurder is aangesteld als crisisbezweerder.

In de bibliotheek met topografiekaarten aan de muur licht hij de problemen toe. Verderop in het gebouw volgen kinderen les. “De gesprekken lopen tot nog toe goed, de leraren komen langzaam tot elkaar,” zegt Niphuis. “Dat is al heel wat. “

De Onderwijsinspectie heeft laten weten er geen vertrouwen in te hebben dat de school op korte termijn in staat is de onderwijskwaliteit te verbeteren. “We kregen te horen dat we zo niet langer verder kunnen,” aldus interimbestuurder Anne Veldt.

Het rapport van de Onderwijsinspectie oordeelt vernietigend over het taal- en rekenonderwijs. Op een schaal van één tot vier krijgt de school het laagste cijfer. Verder sluiten de verschillende leerjaren niet goed op elkaar aan en is het onderwijs niet goed afgestemd op de behoeften van individuele leerlingen. Volgens de inspectie zouden leraren te veel vasthouden aan “het traditionele vrijeschoolonderwijs” en nauwelijks meegaan met de eisen die tegenwoordig gelden.

“Eén van de belangrijkste taken van het vrijeschoolprincipe is het opvoeden. Dat kinderen zich hier prettig voelen is waarschijnlijk belangrijker geworden dan het onderwijs zelf,” aldus bemiddelaar Niphuis. “Tussen de leraren loopt het niet lekker, er is weinig enthousiasme.”

Daarom werd Anne Veldt al in september 2006 als interimbestuurder ingehuurd om orde op zaken te stellen. Wat haar betreft staat de school bestuurlijk weer op poten. “Nu moeten we het onderwijs nog verbeteren.”

Daar heeft het schoolbestuur maar kort de tijd voor, 31 maart wil de Onderwijsinspectie een plan van aanpak hebben met concrete maatregelen. Als de inspectie het plan afkeurt, wordt de minister ingelicht, en die kan besluiten de geldkraan dicht te draaien of andere maatregelen te treffen.

De school wil daarom zo snel mogelijk drastische maatregelen doorvoeren. Het vrijeschoolprincipe wordt zelfs deels losgelaten. Mogelijk gaan de leerlingen van de antroposofische school voortaan meedoen aan de Cito-toets. “We moeten meetpunten invoeren, dan kun je denken aan de Cito-toets. Verder denken we bijvoorbeeld aan andere rekenmethoden. We zijn er nog druk mee bezig,” aldus Veldt. Bij die maatregelen wordt de school bijgestaan door de Taskforce Zwakke Scholen van de Vereniging van vrijescholen.

De ouders van leerlingen van de Geert Groote School hebben afgesproken niets met de pers te bespreken. Ze zijn al langer in gesprek met de schoolleiding.

“Wij hebben die rapporten ook altijd onderschreven,” zegt een ouder. “Maar wij zien ook de goede kanten van de school. De beslissing is nog niet genomen. Hopelijk krijgen we de school nog op de rails.” Amsterdam telt nog twee andere vrije basisscholen. Zij voldoen wel aan de eisen van Onderwijsinspectie.’

Twee en halve week later bleek dat de beperkte tijd die het bestuur had gekregen om ‘met geloofwaardige maatregelen’ het vertrouwen van de inspectie terug te winnen, zoals beschreven in het persbericht van 20 maart 2008, voldoende was geweest. Een nieuw persbericht van 5 april 2008 heeft als titel ‘Geert Groote School 2 blijft open’. Dit is alleen terug te vinden in een pdf-document dat lange tijd op de website van de Vereniging van vrijescholen heeft gestaan, maar daar via het navigatiemenu nu niet meer te bereiken is (hoewel het niet echt weg is en nog steeds beschikbaar voor wie de plek heeft onthouden).

‘De Geert Groote School 2, vrijeschool voor basisonderwijs aan de Fred. Roeskestraat in Amsterdam, heeft met het verbeterplan maandag 31 maart jl. het vertrouwen teruggekregen van de onderwijsinspectie. De inspecteur heeft 10 maart jl. aangegeven geen vertrouwen te hebben in de wijze waarop de school de verbeterplannen uitvoerde. Het resultaat was ontoereikend in relatie tot de gestelde afspraken. De school staat sinds september 2007 onder verscherpt toezicht wegens de kwalificatie “zeer zwak”.

Het bestuur van de Stichting Geert Groote School heeft in korte tijd en met hulp van buiten een stevige aanpak weten neer te leggen. In nauwe samenwerking hebben de ervaren oud-schoolbestuurder dhr. J. Niphuis en de voorzitter van de Vereniging van vrijescholen, dhr. L.J. Stronks in opdracht van het bestuur een structuur- en functieaanpassing op gang gebracht. Direct na presentatie hiervan is de school gestart met de uitvoering ervan.

Na een periode van wisselingen van interim-schoolleiders, heeft de school nu een directeur. Zij is per direct aangesteld. Zij wordt ondersteund door een team van vijf leerkrachten met veel ervaring in het uitvoeren van verbeterplannen op klassikaal- en leerling-niveau in het regulier onderwijs.

Een professionele bestuurder, mevr. Mr. A.E. Verstand, is aangetrokken en draagt zorg voor de structuur en professionele besturing van de stichting.

Per direct worden de functies intern begeleider en remedial teacher ingevuld en wordt de zorg structuur in kaart gebracht en geïmplementeerd.

In de hogere klassen worden Cito-toetsen afgenomen om inzicht te krijgen in de ontwikkeling van de leerlingen, met name op taal- en rekengebied.

De leerkrachten krijgen een persoonsgebonden traject gekoppeld aan prestatie-afspraken. De communicatie tussen school en ouders wordt beter gestructureerd.

Het plan van aanpak geniet het vertrouwen van de medezeggenschapsraad en de ondersteunende oudercommissie en nu dus ook van de onderwijsinspectie.

De vrijeschool aan het Hygiëaplein in Amsterdam Oud Zuid (basisonderwijs) en het Geert Groote College Amsterdam (voortgezet onderwijs) hebben een goede beoordeling en staan los van de aangescherpte beoordeling van de inspectie.’

Je vraagt je natuurlijk af: wat is er in de tussentijd gebeurd dat deze verwachtingen niet zijn uitgekomen? En waarom zou ik nu de nieuwe verwachtingen die door de Vereniging van vrijescholen worden uitgesproken dan wel geloven? Wat heeft zij eerder in deze niet goed gedaan? Dat zijn toch leermomenten die, als je ze uitspreekt, vertrouwenwekkend zouden kunnen gaan werken.