Geheim

Vandaag is de eerste jaargang van het digitale internettijdschrift ‘Mens en wereld’ van Ton Jansen afgesloten. Er zijn 72 afleveringen verschenen, met daarna nog eens zeven bijdragen die met ‘Epiloog’ worden betiteld. Over dit initiatief berichtte ik op 7 december 2008 in ‘Wereld’, en op 20 februari 2009 nog een keer in ‘Mixture’. Ton Jansen schrijft op zijn website:

‘Deze site is voor het laatst bijgewerkt op zaterdag 2 mei. De eerstvolgende bijdrage wordt verwacht op maandag 11 mei a.s. Wij beginnen dan met een nieuwe serie, waarin vooral de staat en de Europese eenwording centraal zal staan (met o.a. aandacht voor de geschiedenis van Europa in de twintigste eeuw).’

De voorlaatste bijdrage van 30 april, die hij gisteren nog heeft herzien, was getiteld ‘Blunders?! IV (slot)’ en gaf een mooie samenvatting van de intentie van Ton Jansen:

‘Als de artikelen in Mens&Wereld één ding duidelijk hebben gemaakt, dan is dat hopelijk dat achter de werkelijkheid die ons dagelijks via de media bereikt nog een heel andere werkelijkheid schuilt, de ware werkelijkheid. Alleen deze ‘ware werkelijkheid’ geeft ons grip op de gebeurtenissen en stelt ons in staat om het leven in eigen hand te nemen. Al het andere is niet meer dan de ‘waan van de dag’, die ons op dwaalsporen voert en verder het moeras in brengt.

We kunnen ons een beeld van deze andere, ware werkelijkheid vormen door de gebeurtenissen die in de media min of meer afzonderlijk worden belicht, als het ware ‘samen te lezen’. Dat wil zeggen: niet stil te staan bij de afzonderlijke gebeurtenissen als zodanig, maar deze in hun samenhang te bezien, ze in verband te brengen met andere gebeurtenissen die tegelijkertijd of eerder plaatsvonden.

We moeten dus niet alleen opnemen wat we gehoord of gezien of gelezen hebben, maar dit ook innerlijk overdenken. Wanneer we het beeld dat hieruit ontstaat in stilte met ons meedragen kan dit tenslotte tot ons gaan spreken en ons de werkelijkheid die achter, of liever gezegd ín de dingen ligt onthullen.

Een bijzondere rol in dit proces is toebedeeld aan de zogenaamde ‘blunders’, waar zowel de Amerikaanse als de Britse geschiedenis bol van blijkt te staan. Ogenschijnlijk gaat het hierbij om toevalligheden waar verder geen betekenis aan moet worden gehecht. Doen we dit echter wel, dat wil zeggen staan we wél bij deze schijnbaar betekenisloze gebeurtenissen stil en laten we deze op ons inwerken, dan kunnen zij ons op het spoor van een andere, ware werkelijkheid brengen. Het is hierom dat we in Mens&Wereld zo uitgebreid bij dergelijke ‘blunders’ hebben stilgestaan.

Ook in het geval van de kredietkrisis bleek van dergelijke ‘blunders’ sprake. Zo bleek de Fed, de Amerikaanse centrale bank, de rente tussen 2004 en 2006 drastisch te hebben verhoogd, waardoor de woonlasten voor mensen met een hypotheek met variabele rente in snel tempo toenamen. Dit nadat zij in de jaren daarvoor de rente eerst in sneltreinvaart tot een historisch laag niveau had doen dalen. Áls de Fed dit niet zou hebben gedaan, dat wil zeggen als zij de rente tussen 2001 en 2003 niet van 6 tot 1 procent had verlaagd, zou de housing bubble in de VS nooit zijn ontstaan. Met andere woorden: de huizenprijzen in de VS zouden dan nooit tot zulke astronomische hoogten zijn gestegen en er zouden nooit zoveel mensen met zulke hoge, in feite ondraaglijke hypotheeklasten zijn opgezadeld. Zodat nooit zo’n ernstige kredietkrisis had kunnen ontstaan als nu is gebeurd.’

Vervolgens gaat Ton Jansen in op de nadere bijzonderheden en dat doet hij, zoals steeds, goed gedocumenteerd. Vandaag verscheen dus de laatste aflevering, met als titel ‘Bezinning’. Hieruit wil ik ook een fragment aanhalen, namelijk het slot:

‘Waar het op aankomt is om werkelijk grondig van de feiten kennis te nemen, en deze vervolgens ook te overdenken, ons hier vragen bij te stellen en zelf op zoek te gaan naar ontbrekende stukjes van de puzzel. Alleen dan mogen we hopen ons een min of meer volledig beeld te kunnen vormen en tot een betrouwbaar oordeel te komen. Getuige de berichtgeving in de media schort het hier ook in het geval van de kredietkrisis in ernstige mate aan. De overdreven aandacht voor de ‘perverse’ bonussen is hiervan een duidelijk teken. Ook in deze zin roept de kredietkrisis ons dus op naar inzicht te streven.

Een heel bijzonder aspect hierbij vormt de rol van de zogeheten occulte westerse loges, waar in Mens&Wereld regelmatig over is gesproken. Alleen door ons werkelijk in het nieuws te verdiepen en hier grondig over na te denken, kunnen we ons een beeld van de werkzaamheid van deze geheime broederschappen vormen. En alleen dan zullen wij ook een tegenwicht aan hun invloed kunnen bieden. Want wat je niet kent, kun je ook niet beïnvloeden. En zolang wij de invloed van deze broederschappen niet onderkennen, zullen we er ook niets tegen kunnen ondernemen. In deze zin is het ook belangrijk om oog te krijgen voor de vele ‘blunders’, waar zowel de Amerikaanse als de Britse geschiedenis bol van staat. Want juist deze ogenschijnlijk betekenisloze ‘blunders’ kunnen ons op het spoor van de occulte loges brengen.

Ook in het geval van de kredietkrisis zitten deze machten beslist niet stil. De kredietkrisis kan voor ons een aansporing betekenen om wakker te worden voor de krachten achter de schermen, die het verloop van de geschiedenis in hoge mate bepalen. Dit kan alleen doordat wij ons inspannen om de werkelijkheid zelf te achterhalen. In alle andere gevallen zal men ons zand in de ogen blijven strooien en zijn wij ertoe veroordeeld verder te blijven slapen. Waarbij anderen voor ons de loop van het wereldgebeuren bepalen. Werkelijk mens-zijn wil echter zeggen: mede verantwoorde-lijkheid nemen voor de ontwikkeling van mens en wereld. Hier hebben wij met de artikelen in Mens&Wereld een bijdrage aan willen leveren. In dit opzicht is de kredietkrisis een uitgelezen kans.’

Dat zijn spannende onderwerpen: ‘occulte westerse loges’ en ‘geheime broederschappen’. Mij is bekend dat Rudolf Steiner daar verschillende keren over gesproken heeft. Helaas heb ik daar geen goed overzicht van (ik weet ook niet of dat bestaat), zodat ik ook geen duidelijk beeld van de context en daarmee de geldigheid heb. Hoe verantwoordt Steiner zijn uitspraken, van welke bronnen heeft hij in welke specifieke gevallen gebruik gemaakt? Wel weet ik dat de uitspraken die hij hierover heeft gedaan met heel wat auteurs op de loop zijn gegaan, waardoor die zich aan de meest wilde speculaties hebben bezondigd. Daartoe behoort Ton Jansen uitdrukkelijk niet. Maar toch vraag ik me af of hij deze ‘occulte loges’ en ‘geheime broederschappen’ eigenlijk wel nodig heeft. Volgens mij niet, zijn verhaal kan ook zonder. Hij documenteert zich niet voor niets zo goed. Waarom dan toch nog vasthouden aan zulke schimmige groeperingen, die waarschijnlijk alleen met uitspraken van Rudolf Steiner van een eeuw geleden zijn te verantwoorden?

Ik houd me graag aan het oordeel van de antroposoof en historicus Christoph Lindenberg (nu ik dit zo schrijf vraag ik me af of hij echt een historicus was, in ieder geval een geschiedenisleraar), die in een commentaar in het Duitstalige antroposofische maandblad ‘Die Drei’ in mei 1995, getiteld ‘Das Ende der Mächtigen’, over dit onderwerp schreef. Om te beginnen onderscheidt hij twee kenmerken van de tegenwoordige tijd:

‘Zwei wichtige Symptome kennzeichnen unsere Gegenwart. Das eine Symptom ist der rasante technische Fortschritt und seine wirtschaftliche Nutzung, das andere die Ohnmacht jener, die, an Spitzenpositionen stehend, eigentlich gestalten und führen sollten.’

Vervolgens gaat hij uitgebreid in op de ontwikkelingen die tot deze kenmerken hebben geleid. Om die te kunnen duiden, maakt hij verschil tussen het begrijpen met de verstandsziel en met de bewustzijnsziel, twee typisch antroposofische begrippen. Tot slot komt hij tot de volgende beschouwing:

‘Nun gibt es die Tendenz, bei der symptomatischen Betrachtung der Gegenwart, von den hier skizzierten Hauptproblemen abzulenken. Man wähnt, daß die oben skizzierten Probleme auf die besondere Bosheit kleiner geheimer Gruppen zurückgingen. Man hat im Laufe der Zeit die verschiedensten Grup­pierungen für das Unheil in der Welt verant­wortlich gemacht. Mal waren es die Bilder­berger, mal das Council on Foreign Relations, mal die Trilateralen und dann wieder eine jüdische Loge oder die Logen ganz im Allge­meinen. Zumeist sollen es angeblich irgend­welche bösen Amerikaner sein. Manchmal auch hinter den Kulissen der Weltgeschichte operierenden Tibeter. Bei den Nazis war es die »jüdisch-freimaurerische Weltverschwö­rung«.

Nun ist es ganz sicher, daß es Gruppierungen gibt, die sich über die Weltlage, die Weltpoli­tik und wünschbare Verhältnisse Gedanken machen. Es ist nämlich keineswegs besonders vernünftig, sich – wie es mancherorts üblich ist – überhaupt keine Gedanken zu machen. Man kann auch Pläne machen und versu­chen, sein Handeln dementsprechend einzu­richten. Das tun sicher die verschiedensten Gruppen. Die Frage ist nur, ob und wieweit sie unter den heutigen Umständen mit ihren Plänen durchkommen, wie weit sie sich un­tereinander behindern und ob sie überhaupt zu den treffenden Mitteln greifen oder greifen können.

Diese Vorgänge müssen durch empirische Forschung nachgewiesen werden. In jedem Falle aber muß der, der von solchen Dingen redet, irgendwie aufzeigen, daß und in wel­chem Sinne Maßnahmen getroffen werden. Es ist sinnlos, nur allgemeine Verdächtigun­gen zu verbreiten oder Geschichten zu erzäh­len, die nicht stimmen und auf den Wellen des allgemeinen Antiamerikanismus zu schwimmen. Eine vor Jahren beliebte These der Theoretiker der Weltverschwörung war es, die russische Revolution auf die Machina­tionen westlicher Geheimpolitik zurückzu­führen. Man hätte, so wurde erzählt, im Jahre 1917 die russische Revolution mit Dollar-­Millionen finanziert. Ging man den Behaup­tungen im einzelnen nach, so stimmte nichts, und ganz offensichtlich spekulierten jene, die solche Geschichten in Umlauf brachten, auf das historische Nichtwissen ihrer Leser. Be­kanntlich wurde Lenin nicht von US-Agen­ten, sondern durch Ludendorff nach Rußland eingeschleust und mit Mitteln versehen. Auch Hitler und das, was er an Folgen ange­richtet hat, ist nicht unbedingt in den USA erfunden worden. Auch am Anfang des Kal­ten Krieges steht ein Ereignis, das nicht von Menschen geplant war: der Tod F. D. Roose­velts, der Stalin wohlwollte, und der Über­gang zur Präsidentschaft Harry Trumans, der entschlossen war, den einseitigen Maß­nahmen der Sowjets in Osteuropa ent­gegenzutreten.

Damit wird nicht geleugnet, daß die USA in Grenada und im Irak formell, sowie in man­chen Staaten Lateinamerikas informell in die Weltgeschichte eingegriffen haben. Aber man muß auch sehen, daß sie nicht verhindern konnten, daß Mao ein kommunistisches Chi­na einrichtete, daß auf Kuba sich Fidel Castro einige Jahrzehnte an der Macht halten konn­te, daß sie den Vietnam-Krieg verloren und daß sie heute weniger als vor vierzig Jahren in der Lage sind, eine Weltherrschaft auszuüben.

Vor allen Dingen ist aber zu berücksichtigen, daß bestimmte mehr oder weniger im Hintergrund agierende Gruppierungen an Einfluß verloren haben. Schon 1924 bemerkte Rudolf Steiner zu dem Geschichtslehrer der Stuttgarter Waldorfschule W J. Stein, nach­dem im Januar das Kabinett MacDonald ge­bildet worden war: Haben Sie gesehen, daß die Logen ihre Macht verloren haben? – Heu­te ist der früher wichtige Jesuitenorden – dem manches zugeschrieben wurde – nur noch ein Schatten seiner selbst, und das angeblich so mächtige Opus Dei kann die Machterosion in der römischen Kirche nicht aufhalten. Kurzum: die heute wahrnehmbaren Sympto­me deuten keineswegs auf einen exorbitanten politischen oder wirtschaftlichen Einfluß bewußt agierender Geheimgesellschaften. Von einem großen Einfluß des Westens, der aber nicht auf irgendwelche okkulten Ma­chenschaften zurückzuführen ist, muß man jedoch auf anderen Gebieten sprechen: in der Medien-Industrie und in den Wissenschaf­ten. Darüber in einem späteren Kommentar.’

Volgens mij is dat ook wat Ton Jansen in wezen doet: zo zuiver mogelijk symptomatologie bedrijven. Ik geloof niet dat hij daarbij ‘irgendwelche okkulten Ma­chenschaften’ nodig heeft. Of hij zou die werkelijk moeten kunnen aantonen, dan heeft het ook zin om ze op te voeren, met naam en toenaam.