Een van de grootste kritikasters van het vrijeschoolonderwijs in het Nederlandstalige gebied is ongetwijfeld de Belg Ramon De Jonghe. Zo verstoutte hij zich om, op mijn op zichzelf vrij onschuldige bericht van 10 december 2009 met de titel ‘Standaard’, drie van de in totaal 6 reacties te schrijven, waarbij hij op 11 december 2009 22:38 zelfs tot deze bewering kwam:‘Verder valt het me op (doordat ik abonnee ben van De Standaard Online) dat nieuws geen nieuws hoeft te zijn. Van november 2008 tot augustus 2009 werd er maar liefst vijf keer gemeld dat in Ieper een nieuwe steinerschool zou komen. Dat is ongeveer om de twee maanden hetzelfde bericht, dat volgens mij onderdeel uitmaakt van een wervingscampagne. Ik weet natuurlijk niet zeker of het zo gebeurt, maar in ieder geval kan je in de krant (buiten advertentieruimte) ook ruimte kopen om je boodschap over te brengen. Gezien de geringe nieuwswaarde en de zwakke inhoud van de berichten waarin steinerscholen de laatste tijd aan bod komen, vermoed ik dat dit artikels zijn waarvoor betaald is.’
Enkele dagen later op dezelfde plek, op 14 december 2009 22:03, specificeerde hij dit nog:
‘Ik doelde niet alleen op artikels zonder nieuwswaarde over de steinerschool van Ieper geschreven door onbenoemde auteurs, maar op artikels over steinerscholen in het algemeen.’
(Even om begripsverwarring te voorkomen: vrijescholen heten in Vlaanderen Steinerscholen, omdat katholieke scholen daar Vrije Scholen heten – noem Waldorfscholen daarom tegen Vlamingen nooit vrijescholen, want dan denkt men dat je dat je een katholieke school bedoelt.)
Nu had ik afgelopen woensdag 6 januari in ‘Werkplaats’ kenbaar gemaakt:
‘Mijn voornemen dit jaar is om wat meer aandacht aan de vrijeschoolbeweging te besteden. Die kunnen dat best gebruiken, is mijn idee, meer en betere berichtgeving over wat daar gaande is.’
Waarop ik gelukkig deze geruststellende reactie van Ramon De Jonghe op 6 januari 2010 21:58 kreeg:
‘Fijn dat je meer over steinerschoolonderwijs gaat schrijven. Heb ik waarschijnlijk steeds up-to-date nieuws uit Nederland ;-)’
Vandaag kwam ik namelijk weer een uitvoerig artikel tegen op de Standaard Online, in de afdeling Cultuur, geschreven door Filip Salmon, met de titel ‘Een mens móet een romanticus zijn’. Het gaat over Bent van Looy, de zanger van de ook in Nederland zeer bekende en geroemde viermansformatie ‘Das Pop’. Lees bijvoorbeeld de juichende recensie van hun laatste cd door Willem Jongeneelen op de website van Oor:
‘Het heeft even geduurd, maar dan krijg je ook wat! Zo poppy heeft Das Pop nog niet eerder geklonken. En tevens nooit zo puur, live en eerlijk. (...)
Das Pop vindt zichzelf hier op meesterlijke wijze opnieuw uit en klinkt meer dan ooit als vier frisse, iets minder jonge mannen uit Gent in een bandje. Aanschaffen, uit je hoofd leren en dan live gaan meezingen!’
Ook Filip Salmon vindt de mooiste, maar dan Vlaamse bewoordingen om zijn ontmoeting met de voorman van deze groep aan te duiden, hoewel de aanleiding een andere is (let op, ‘BV’ staat niet voor ‘Besloten Vennootschap’, maar voor ‘Bekende Vlaming’):
‘Zijn bles, natuurlijk. Dat is het eerste wat ons aan Bent Van Looy (33) opvalt als hij aan de Gare du Nord in Parijs – zijn thuisstad – op ons toe komt gestapt. En vervolgens zijn goudbruine, ribfluwelen broek, netjes drie centimeter opgerold zodat ze er fashionably te kort uitziet – het is intussen zijn handelsmerk geworden. De bijtende kou en de snijdende wind deren hem niet. Met een brede glimlach zegt hij ons gedag en onder stevige tred troont Van Looy ons mee naar een van zijn favoriete plekken, Chez Jeanette, een nostalgische café-bar in de rue Faubourg St. Denis, op tien minuutjes wandelen van het station.
Op de brede Parijse boulevards kijkt geen mens naar ons om, en dat zou in Gent of Antwerpen of waar dan ook in Vlaanderen wel anders zijn. Bent Van Looy, ooit de net iets minder bekende zanger van de Belgische popgroep Das Pop, is een BV geworden in tien afleveringen. Tien keer De slimste mens ter wereld hebben hem meer bekendheid opgeleverd dan tien jaar het beste van zichzelf geven met zijn muziek. “En dat is toch een vreemd gevoel”, beseft hij. “Tien dagen lang vragen moeten beantwoorden over Tolstoj en K3 om honderd keer meer mensen te bereiken en te raken. Maar als ik daardoor iemand van 62 kan bereiken die onze muziek nog goed vindt ook, dan wordt het tegelijk iets moois (lacht).”’
‘De slimste mens ter wereld’ blijkt een razend populair programma te zijn, een soort televisiequiz van maandag tot donderdag omstreeks 22.00 uur, op het Vlaamse eerste net. – Maar u begrijpt wel, dit is allemaal niet waarom ik over Bent Van Looy begin. Het heeft te maken met het onderwijs dat hij genoten heeft. Maar je kunt inderdaad niet zeggen dat De Standaard aan Steinerpedagogie-bashing doet. Dus daar moet ik Ramon De Jonghe wel gelijk in geven. Aan de andere kant, volgens mij vertelt De Looy er volledig uit vrije wil over. Maar een kwaadspreker zegt dan misschien dat hij een te sterke moederbinding heeft?
Onder het opschrift ‘Een leven in soundchecks’ doet hij dit gedeelte van zijn leven uit de doeken:
‘Eigenlijk stond het min of meer in de sterren geschreven dat Van Looy ooit wel in het artistieke milieu zou belanden. Hij komt uit een op zijn minst creatieve omgeving: hij woonde lang in een huisje in het bos, in de Kempen, en zijn vader werkte eerst in het circus, later in de opera en ten slotte in de musicalwereld. Zijn moeder geeft les in een Steinerschool – die Bent van de kleuterklas tot het middelbaar onderwijs doorliep.
Was je een goede leerling?
“Sommige dingen kon ik heel goed, zonder moeite zelfs. Talen en geschiedenis bijvoorbeeld. In andere vakken, zoals fysica en wiskunde – dat laatste woord kan ik zelfs niet uitspreken – was ik rampzalig slecht.”
Wat vond je van de Steinerschool?
“Dat is helemaal niet zo vreemd hoor. Uiteindelijk zijn de leerplannen en normen voor iedereen gelijk. Maar in het Steineronderwijs wordt er wel meer aandacht besteed aan vakken als breien, koperslaan en beeldhouwen. Dingen die je met je handen moet doen. Maar dat wil niet zeggen dat er bij ons alleen creatieve mensen afstudeerden, er waren ook mensen die gewoon erg goed waren in wiskunde. Het is alleen een minder beperkende keuze, het Steineronderwijs. Je kunt het hele traject lang veel meer proberen dan in het doorsnee onderwijs.”
Je school was anders, maar je thuissituatie ook. Je vader is bijvoorbeeld musicalzanger. Dat konden niet veel kinderen zeggen.
“Toen ik klein was, was hij spreekstalmeester (ceremoniemeester, red.) in het circus. Daarna is hij naar de opera getrokken en vervolgens musicalzanger geworden. Ik mocht ook af en toe mee met hem naar Nederland, om in prachtige theaters te spelen. En ik kon dan backstage gaan! Dat heeft me wellicht doen dromen van het podium, want het was een magische omgeving.”
Het was een bijzondere jeugd.
“Ik ben beschut opgevoed. Geen televisie thuis, geen popmuziek. Mijn eerste echte aanraking daarmee kwam pas op mijn twaalfde-dertiende, met de clip van ‘The way you make me feel’ van Michael Jackson, die ik zag bij vrienden op televisie. Dat moment heeft mijn leven veranderd. Vanaf toen had ik een grote ontdekkingsdrang. Wij woonden ook in een bos. Dat betekende elke dag om half zes opstaan om dan het bos uit te wandelen naar een plek waar ik werd opgepikt om in Wilrijk naar school te gaan.”
“Het betekende ook dat ik vaak ging ravotten in het bos. Dat is een jeugd die niet veel jongeren nu nog hebben, het zorgde voor een ander referentiekader. Al vond ik het soms wel gênant dat ik, toen ik ouder werd, niet kon meespreken over televisieprogramma’s en zo. Maar gelukkig zijn we net op tijd naar Antwerpen verhuisd. Toen wou ik ook echt deel uitmaken van een groter geheel.”
Op je zestiende trok je naar Gent. Alleen.
“Ja, ik had het gevoel dat we in Antwerpen alles gezien hadden. Ik moest de stad uit, ook al omdat het niet goed ging tussen mij en mijn ouders. Het was een soort van vlucht, maar ook een wedergeboorte. Eerst ging ik op kamers bij familie van een vriend en een jaar later ben ik alleen op een zolderkamer gaan wonen, onder de dakpannen, matras op de grond. Very rock-’n-roll, indeed. Twee jaar lang heb ik nog op de Steinerschool in Gent gezeten, waar ik Niek en Reinhard van Das Pop heb leren kennen. Zij speelden toen al samen en zochten een drummer. Ik kon drummen, we zijn naar een huisje in de Ardennen getrokken en toen we terugkwamen, werd onze eerste groep geboren: Things To Come.”’
Nu kun je natuurlijk zeggen dat dit het clichébeeld van leerlingen op de vrijeschool typeert: wereldvreemde artistieke types die wonderlijke wegen bewandelen. Hemelbestormers en globalisten. Echter niet zomaar, maar in dit geval zeer succesvol:
‘“In 1998 besloten we dan om voortaan een echte popgroep te zijn en hebben we ons Das Pop genoemd. We wonnen Humo’s Rock Rally en dat betekende onze doorbraak. Vanaf toen zijn we platen beginnen maken en gaan toeren.”
Nu al tot in Japan – niet slecht voor een Belgische groep.
“In Japan zijn we in december meer gedraaid op de radio dan Britney Spears en Christina Aguilera. Maar waarom zou Japan anders zijn dan België? We maken toch niet alleen platen voor de kinderen van Hasselt, maar voor iedereen. Dat is trouwens altijd het idee geweest: het strijdtoneel zo breed mogelijk maken.”
Maar het is niet omdat je het wilt, dat het ook lukt.
“Tja, we zijn een professionele groep met een professioneel management. Dan is dat is helemaal niet zo bijzonder, het zou altijd zo moeten zijn. Wij willen verder dan Vlaanderen of Amsterdam. In 1998 zaten we rond de keukentafel en hebben we gezegd: nu gaan we Das Pop heten, en we willen geen hobbygroep zijn.”’
En tegen het clichébeeld is ook de veelzijdigheid, plus de diepgang. Hierbij komt ook de titel van het artikel terug:
‘Bent Van Looy is niet voor één gat te vangen. Naast de muzikant Van Looy is er ook nog de gediplomeerde schilder Van Looy (hij volgde een opleiding beeldende kunst aan Sint-Lucas in Gent), de literaire veelvraat Van Looy en zelfs de modemens Van Looy. In al die dingen schemert één iets voortdurend door: een romantische visie op het leven, in al zijn betekenissen.
Van Looy: “Je móet een romanticus zijn. Maar romantiek betekent natuurlijk heel veel en kan niet zonder een portie donkerte. Het is altijd licht én donker, nooit een van de twee. Wat we, bijvoorbeeld, in onze muziek proberen, is de Abba-school te volgen. We verpakken ingrijpende onderwerpen in mooi inpakpapier, daardoor luisteren mensen ernaar, maar als ze onze songs uitpakken, worden ze misschien extra hard geraakt.”’
Ik kan me niet aan de indruk onttrekken dat niet iedereen door dit Standaard-artikel van de kwaliteit van het Steiner-onderwijs overtuigd zal worden. Onder hen is vast ook Ramon De Jonghe. Dat hoeft ook niet natuurlijk. Want zoiets past niet in het beeld dat Ramon DJV met zijn eigen website over Steinerscholen wil tonen. Ik vermoed dat hij zal zeggen dat het bovengenoemde weinig met het door Van Looy genoten onderwijs te maken heeft, maar meer met diens eigen talent. Dat laatste is ongetwijfeld zo, maar je kunt in ieder geval niet volhouden dat deze publicatie ‘onderdeel uitmaakt van een wervingscampagne’. Het is volgens mij gewoon authentiek. En dat mag ook wel eens gezegd worden. Ere wie ere toekomt.
PS. Oja, een bles, dat is een haarlok. Dat moest ik natuurlijk nog wel even uitleggen.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
15 opmerkingen:
Dag Michel,
Over Bent Van Looy en zijn optreden in 'De slimste mens' kan ik kort zijn: ik kan zijn muziek wel pruimen en als opsteker voor de steinerschool kan hij volgens mij slechts 'dienen' doordat hij enige bekendheid geniet. Meer door het amusementsprogramma dan door zijn muziek, wat ik voor zijn groep wel zonde vind. Voor het overige maakt hij volgens mij geen al te denderende indruk op tv. Mijn kinderen herkenden in hem, toen ze hem voor het eerst op tv zagen, wel onmiddellijk een 'steineriaan', zoals hier in België iemand die bij de steinerschoolbeweging betrokken is, vaak wordt genoemd. Ja, dat volkje heeft bepaalde goed zichtbare (en ook minder zichtbare) karakteristieken. Misschien ga ik die op een keer nog wel eens kaderen.
Dat je me drie keer in één artikel noemt, is toch echt te veel eer, hoor. Al mag er nog wel een en ander aan je berichtgeving worden toegevoegd.
1)Ik ben allesbehalve de grootste criticaster van de steinerscholen in het Nederlandstalige gebied. Wel ben ik een van de weinigen die met regelmaat publiceert. Maar er zijn er die zo over de steinerscholen tekeer gaan dat zelfs ik er nog niet aan denk om wat ter sprake komt te publiceren. In verhouding tot wat ik zoal op mijn bord krijg, ben ik in mijn berichtgeving nog braaf.
2)Het doel van mijn website is niet het tonen van een beeld van de steinerschool, maar wel mensen die problemen hebben in en met de steinerschoolbeweging een stem geven. Mijn site draagt natuurlijk wel bij tot de beeldvorming van de steinerschool. In mijn boek verwijs ik, om de lezer toe te laten zelf een beeld te vormen over de steinerschool, trouwens expliciet naar literatuur over steinerscholen afkomstig uit de schoolbeweging zelf.
In het door jou aangehaalde artikel las ik iets heel geestig, omdat het me al was opgevallen toen ik Bent Van Looy de eerste keer op tv zag. In het artikel zegt Bent: 'Nee, ik ben gewoon goed in nutteloze dingen onthouden.'
Maar ik las er ook een vraag die ik in het kader van het artikel niet zo goed begreep. Filip Salmon vraagt: 'Wat vond je van de Steinerschool?'
Bent komt dan met een bekend cliché, maar dat is op zich niet zo belangrijk. Wat ik vreemd vind, is dat op deze vraag na, iedere vraag in dat interview rond de persoon Bent draait. Alleen die ene vraag draait rond de steinerschool en wat Bent daarvan vindt. Antwoord en vraag staan daar zo'n beetje op hun eentje, als een eiland in het artikel.
Ik kan die vraag niet plaatsen. En de eerste zin van het antwoord dat erop volgt helpt ook niet echt. 'Dat is niet zo vreemd' antwoordt Bent op de vraag 'Wat vond je van de steinerschool?'
Een vraag die meer in de context van het interview paste, had volgens mij kunnen zijn: 'Heb je het in de steinerschool naar je zin gehad?' of zoiets. Alleen komt dan het cliché niet.
Het is me in ieder geval een raadsel waarom Filip Salmon erover begint. Het voegt niets toe aan de profielschets van Bent.
Groet
Ramon
Dag Michel,
Nog even een aanvulling. Blijkbaar komen wij niet tot overeenstemming wat die artikels in De Standaard betreft. Mijn stelling was voornamelijk dat in tien maanden tijd vijf keer de opstart van een steinerschool melden wel wat veel is voor een kwaliteitskrant als De Standaard en het daardoor volgens mij meer werving dan nieuwsgaring is. Waarschijnlijk gaat het over dezelfde auteur, maar ik zie in drie van de vijf artikels (25/11/08, 16/02/09, 13/06/09) echt geen auteursnaam vermeld staan. Het minste dat ik als krantenlezer verwacht, is dat ik tenminste mag weten wie wat gepubliceerd heeft.
En uiteraard sta ik sceptisch ten aanzien van weinigzeggende berichtgeving over steinerscholen. Ten eerste heeft men het vorig jaar vanuit de steinerschoolbeweging voor mekaar gekregen dat de redactie van De Standaard Online me op ten onrechte op een ‘blacklist’ heeft gezet, waardoor ik niet meer kon deelnemen aan debatten. Men oefent dus druk uit op wat een objectief medium zou moeten zijn. Waarmee ik wil zeggen: alle middelen zijn blijkbaar goed.
Ik mag dan een uitgesproken visie op de steinerschool hebben die sommige mensen tegen de borst stuit, maar aan manipulatie van de pers heb ik me nog niet overgegeven.
Groeten,
Ramon
Beste Ramon,
Die eer komt je toe hoor! Je bent echt de meest uitgesproken criticaster. Ik zou niet weten wie er bij jou in de buurt komt (maar ik houd me aanbevolen voor tips).
Kijk, wat mij bij jou triggerde, was de bewering dat de berichten op De Standaard Online (en niet in de papieren De Standaard? Dat zou me nog benieuwen) over Steinerscholen met een vooropgezet plan worden gemaakt. Dat is in de journalistiek een zware beschuldiging.
Ik heb in mijn eerdere reacties proberen duidelijk te maken dat bij lokale journalistieke producties het verschijnsel van gelijkopgaande belangen tussen journalist en onderwerp een vrij natuurlijk gegeven is – dat hoeft niet in te houden wat jij ervan maakt. De journalistiek is er in wezen om de macht te controleren. Als dat in het gedrang komt, dan mag je, nee, dan moet je als lezer je eigen krant wantrouwen. Maar dat speelde toch echt niet bij die Steinerschool in Ieper.
Het leuke is nu dat je dit nieuwe artikel over Bent Van Looy opnieuw in die zin probeert te herinterpreteren. Je zegt het wel niet met zo veel woorden, maar eigenlijk vind je dit ook doorgestoken kaart. Dat is natuurlijk je goed recht (en het is boeiend om je close reading van de vraag ‘Wat vond je van de Steinerschool?’ te volgen). Maar op mij komt het toch over als een nieuwe complottheorie.
Terwijl hier toch heel duidelijk het milieu van Van Looy door de journalist wordt geschilderd en getypeerd als: ‘Je school was anders, maar je thuissituatie ook.’ En als: ‘Het was een bijzondere jeugd.’ Hoe anders en bijzonder wordt hiermee geïllustreerd. Meer hoef je er niet in te lezen. Maar je kunt het natuurlijk ook anders opvatten, zoals jij bijvoorbeeld doet.
Maar even later wordt het belang ervan nog aangestipt met: ‘Twee jaar lang heb ik nog op de Steinerschool in Gent gezeten, waar ik Niek en Reinhard van Das Pop heb leren kennen.’ Dat is nogal cruciale informatie, die even in het voorbijgaan wordt gegeven. Daarmee is Das Pop opeens een Steinerschoolproduct geworden! Het wordt weliswaar niet uitgevent, maar het staat er toch. Creatieve en zelfstandige types kunnen daar tot ontwikkeling komen, niet ambtelijk precieze hokjesgeesten. Dat dit ook tot anarchistische en zelfs onaanvaardbare situaties kan leiden, daarover hoeven wij niet te redetwisten. Dat weten wij allebei maar al te goed. Maar moet je dan het kind meteen met het badwater weggooien? Daar ben ik niet voor.
Dat jij op een zwarte lijst van De Standaard Online staat en daardoor niet op artikelen op de website kunt reageren, verbaast mij hogelijk. Wat heb je dan misdaan, wat voor schandalige reacties heb jij dan gegeven? En dan komt het weer: het zijn niet de moderatoren van de krant die dit hebben gedaan, nee, men heeft dit ‘vanuit de steinerschoolbeweging voor mekaar gekregen’. Alsof de pers zich zou laten manipuleren door zo’n marginale beweging. Onderbouwing van deze bewering zie ik graag tegemoet, want dat zou natuurlijk zeer vermeldenswaardig nieuws zijn, ook buiten de steinerschoolbeweging!
Met hartelijke groet,
Michel
Michel,
Vooropgezet plan? Heb ik niet gezegd of gedacht. Ik opperde het vermoeden dat steinerscholen betalen om mediaberichten de wereld in te sturen. Dat is toch zo gek niet. Er wordt ook betaald om aan universiteiten leerstoelen te bemachtigen. Als je daardoor getriggerd bent, dan heb je volgens mij de rest van mijn site niet gelezen. Daar is wel wat anders te vinden.
En achter dat artikel over Bent Van Looy zie ik helemaal geen complot of een wervingcampagne. Het is normaal dat Van Looy momenteel aandacht krijgt, omdat 'De slimste mens' een veelbekeken programma is. Mij viel gewoon op, zoals ik al schreef, dat die vraag over de steinerschool zo'n beetje als losstaand gegeven in dat artikel opduikt en dat er dan zo'n cliché verschijnt. Het laatste half jaar zie ik zowat in de Vlaamse media datzelfde cliché te pas en te pas opduiken. Is het dan vreemd dat ik me afvraag: 'Hé, dat was voordien niet. Hoe komt dat? Er lopen toch al jaren oud-leerlingen van de steinerschool in de showbizz rond?'
Over manipulatie van de pers door steineradepten kan ik wel een en ander vertellen. Dat ik ben geband op de site van De Standaard kwam vlak nadat de door jou ook al genoemde Gerrit Goossens van de steinerschool van Leuven de redacties van Vlaamse kranten en de openbare omroep aan het 'bewerken' is geweest. (De man werkt als Adjunct-adviseur voor de Kamer van Volksvertegenwoordigers en kent het journalsitenwereldje doordat hij er jaren werkzaam in was).
De redactie van De Standaard heeft mijn ban ongedaan gemaakt nadat ik contact heb opgenomen met de hoofdredacteur. Ze hebben via mail hun verontschuldigingen aangeboden, omdat ik onterecht was geband. Er was geen enkele aanleiding om me een ban te geven. Informeel kom je dan wel te weten dat op de redactie van DS Online een oud-leerling van de steinerschool werkt. Ik kan ook 1 en 1 optellen. Verder heb ik alweer even geleden een journalist aan de telefoon gekregen die was benaderd door de voorzitster van de Federatie van Steinerscholen. Als hij had geschreven wat hem was 'wijsgemaakt', zou ik in een slecht daglicht komen te staan. Het is uiteindelijk niets geworden.
En dan zou ik nog naar Duitsland kunnen verwijzen, waar de waldorfschoolbeweging door de mand viel toen ze werd betrapt op het manipuleren van een door een krant georganiseerde poll.
Tot slot: als bestuurslid van een steinerschool heb ik meermaals gefulmineerd tegen voorstellen om de pers en de politiek te gebruiken om 'het doel' te bereiken.
Wat ik een beetje een vervelende ontwikkeling vind, is dat ik probeer om mijn mening te geven over wat je naar voor brengt en dat ik merk dat jij mij zaken toedicht die ik in de verste verte niet heb gezegd of zelfs niet heb gedacht. Ik bedoel dan zoiets als: 'Je zegt het wel niet met zo veel woorden, maar eigenlijk vind je dit ook doorgestoken kaart.'
Ik heb niet de indruk dat je mijn gedachten kunt lezen. Als dat wel zo is, laat me het dan weten. Dat bespaart me schrijfwerk.
Tegen vermoedens heb ik minder bezwaar.
Groeten,
Ramon
Beste Ramon,
Nee hoor, ik wil je niets in de mond leggen. Ik concludeerde alleen dat tot de ‘artikels over steinerscholen in het algemeen’ waar jij het op 14 december over had, en waarvan jij toen opperde dat daarvoor betaald zou worden, ook dit artikel over Bent van Looy behoorde. Maar nu begrijp ik dat dit voor jou een andere categorie is: jij bedoelde waarschijnlijk specifieke artikelen over dit onderwijs, terwijl hierin het Steineronderwijs alleen als een onderdeel van Van Looys verleden aan de orde kwam.
Nou, dat is dan in de toekomst goed opletten als er zo’n specifiek artikel wordt gepubliceerd of dat wel volgens de journalistieke maatstaven, zoals een voldoende mate van objectiviteit en het toepassen van hoor en wederhoor, wordt gemaakt.
Interessant is de ervaring die jij opgedaan hebt met de website van De Standaard Online. Nu vraag ik me af of de redactie in haar verontschuldiging ook een reden heeft aangegeven voor wat er is gebeurd en wat er vervolgens aan gedaan wordt om dit in de toekomst te voorkomen. Terwijl, zoals je zelf schrijft:
‘Er was geen enkele aanleiding om me een ban te geven. Informeel kom je dan wel te weten dat op de redactie van DS Online een oud-leerling van de steinerschool werkt.’
Daarmee suggereer je dat het een eenmansactie van zo’n oud-leerling was, die je volgens mij echter de krant als geheel niet kunt verwijten. Wel dat er kennelijk een klimaat is waarin zoiets kan gebeuren.
Het is waar, jij hebt alleen je vermoeden erover uitgesproken dat voor specifieke redactionele publiciteit over Steinerscholen in De Standaard Online door de vrijeschoolbeweging betaald zou worden. (Waarbij mijn eerdere vraag blijft staan: alleen op de website en niet in de papieren krant, of heb je daar ook aanwijzigingen voor?) Ik blijf dat echter een zware aantijging vinden. Jij doet alsof dit iets normaals zou zijn in de journalistiek, als een getolereerd verschijnsel. Maar voor mij is dat absoluut niet zo: de journalistieke mores en integriteit worden daarmee volledig geschonden.
Kijk, het is best mogelijk dat er individuen zijn binnen de vrijeschoolbeweging die dat denken en zelfs willen doen, misschien is het zelfs concreet geprobeerd. Dat is natuurlijk ontoelaatbaar en zou niet mogen voorkomen. Wat voor mij echter een groter probleem zou zijn, is als een krant daaraan zou toegeven en geen voor de lezer duidelijk onderscheid aanbrengt tussen betaalde (advertentie)pagina’s en redactionele pagina’s. En ook hier zijn misschien wederom individuele journalisten (die deze naam dan niet verdienen) vatbaar voor het aannemen van geld in ruil voor positieve publiciteit (of negatieve, zoals het uitkomt). Maar dan is het in feite gewoon corruptie.
Dat er hiernaast ook grijze grensgebieden zijn, in de zin van een dienst verlenen en een wederdienst bewijzen, bijvoorbeeld op de manier waarop artsen door de farmaceutische industrie kunnen worden gefinancierd en gefêteerd op congressen, dat hoeft een mens niet te verbazen. Maar in plaats van algemene beschuldigingen in deze richting te uiten, heb ik liever dat je dan man en paard noemt en zaken concreet maakt. Dan is ook na te gaan of je gelijk hebt of dat je iets ziet wat er niet is (of wat nog niet zichtbaar is). Ja, dat kan ook het geval zijn. Het is nu eenmaal genuanceerd, en dat verdraagt algemeenheden slecht. Maar ik denk dat we dat wel met elkaar eens zijn.
Met hartelijke groet,
Michel
@ Ramon
"Mijn kinderen herkenden in hem, toen ze hem voor het eerst op tv zagen, wel onmiddellijk een 'steineriaan', zoals hier in België iemand die bij de steinerschoolbeweging betrokken is, vaak wordt genoemd. Ja, dat volkje heeft bepaalde goed zichtbare (en ook minder zichtbare) karakteristieken. Misschien ga ik die op een keer nog wel eens kaderen."
"Dat volkje", tja. En kader dan meteen ook even de joden, de homo's enz., op grond van "bepaalde goed zichtbare (en ook minder zichtbare) karakteristieken".
Je doet je best om redelijk over te komen ("mensen die problemen hebben in en met de steinerschoolbeweging een stem geven") maar je gevoeligheden, zullen we maar zeggen, schemeren er regelmatig doorheen.
Tja Herman, waarom haal je er nu joden en homo's bij? We gaan daar toch niet over beginnen, want dan vrees ik dat we zo weer ergens uitkomen waar ik op dit moment eigenlijk geen zin in heb. Val jij over 'dat volkje'? Dat is toch net hetzelfde dan wanneer Hugo Verbrugh het over 'sofen' heeft. Ik weet, het is vaak niet leuk om iets in een kader 'op te sluiten', maar zelfs de grootste stroom heeft oevers.
Beste Michel,
Vanmorgen telefonisch contact opgenomen met de account manager Vlaanderen van Corelio Connect, dat de advertenties voor verscheidene kranten verzorgt (waaronder die van De Standaard). Ik vroeg, bij gebrek aan informatie op hun website, welke voorwaarden er zijn wat de inhoudelijke invulling van advertentieruimte in de krant betreft. Wat blijkt: als je advertentieruimte koopt, mag je die vrij invullen, mits de inhoud niet tegen de wet indruist. Ik vroeg of ik een artikel zou mogen plaatsen waarin ik mijn boek en de achtergrond ervan bespreek. Geen enkel probleem, waarna ik de gegevens kreeg van degene die prijs zou opmaken. Als je het wilt verifiëren, stuur ik je naam en telefoonnummer van de manager door via e-mail.
Ik weet dus niet zeker of de steinerschool het doet, maar het kan wel. En het zijn niet alleen aanwijzingen. Het is me nu bevestigd. Ik begrijp dus nog altijd niet dat je het over een zware beschuldiging van mij hebt, terwijl ik al van in het begin aangaf dat wervende artikels plaatsen volgens mij gewoon kwestie van ruimte kopen is (een legale actie).
En dat ligt bij mij minder gevoelig dan artsen die zich laten bevoordelen om bepaalde geneesmiddelen voor te schrijven. Omdat men in de volksmond al zegt dat je niet zomaar alles moet geloven wat in de krant staat, maar men zelden hoort dat je niet altijd zomaar moet geloven dat je dokter het voor jou meest gunstige medicijn voorschrijft.
Groeten,
Ramon
Beste Ramon,
Het gaat om het essentiële verschil tussen advertentiepagina’s en redactionele pagina’s, waarbij de advertentiepagina als zodanig herkenbaar is en de redactionele pagina ook. Het kan ook om slechts advertentieruimte gaan, dan beslaat die niet de hele pagina, maar staat naast het redactionele deel van een pagina. Het redactionele deel van een krant vult een redactie naar eigen onafhankelijk inzicht in. In een papieren krant is dit onderscheid meestal heel duidelijk zichtbaar; ik weet niet of dat tegenwoordig nog altijd gebeurt, maar vroeger stond er dan boven een advertentie ‘(ingezonden mededeling)’. Op websites is het lastiger om het onderscheid duidelijk te zien, bovendien hebben kranten vaak zelf allerlei aanbiedingen met een commercieel karakter, maar dat is dan ter werving van nieuwe abonnees of zoiets dergelijks.
Het is een beetje lastig om een duidelijk voorbeeld hiervan ter illustratie te geven, omdat ik de Vlaamse kranten niet goed ken. Maar laat ik een Nederlands voorbeeld geven: de econoom (‘beursgoeroe’) Rienk H. Kamer koopt regelmatig advertentieruimte op om zijn visie op toekomstige economische trends te ventileren en vooral zijn symposia te promoten. Dat geeft dan de indruk van een inhoudelijk (redactioneel) artikel. Maar het is zonneklaar dat dit een advertentie is van hemzelf. Niemand twijfelt daaraan.
Dus als jij een advertentie wilt plaatsen van je eigen boek in de vorm van een recensie die jijzelf geschreven hebt, dan is het logisch dat dat zonder problemen kan. Mits het duidelijk is dat het een advertentie is, en geen redactioneel artikel. Als het anders zou zijn dan ik hier beschrijf, ja dan heeft De Standaard een groot probleem. Dat houd ik vooralsnog staande. Maar misschien heeft men daar inmiddels nieuwe verdienmodellen ontwikkeld? De huidige economische malaise geeft wel aanleiding tot het zoeken naar creatieve nieuwe oplossingen. Maar de vorm die jij beschrijft kan echt niet in de serieuze journalistiek.
Met hartelijke groet,
Michel
Beste Michel,
Ik heb in mijn gesprek met Corelio Connect aangegeven dat ik niet wilde dat mijn stuk er als reclame of een advertentie zou uitzien. Ik heb het in het door mij aangehaalde voorbeeld ook niet expliciet over een recensie gehad, maar over een artikel waarin mijn boek en de achtergronden ervan zouden worden besproken. Ik heb twee keer gevraagd of het geen probleem was dat mijn advertentie er zou uitzien als een gewoon artikel. Het antwoord was dat onder andere politieke partijen vaak gebruik maken van deze manier van 'adverteren'.
Corelia Connect heeft denk ik niet voor niets een dienst die Creative Lab heet (als je het over creativiteit hebt). In Belgische kranten staat voor zover ik weet geen mededeling meer boven een advertentie. Vroeger was dat zelfs zo bij een duidelijke reclameboodschap. Nu verschijnen zelfs politieke statements als gewone krantenartikels in advertentieruimte. (Wat een mens al niet te weten kan komen door een telefoontje). Ik heb daarstraks de politieke pagina's met extra aandacht bekeken, haha.
Maar we zijn het dan toch tenminste eens dat advertentieruimte kan worden ingevuld met een inhoudelijk artikel dat in niets hoeft onder te doen voor een artikel dat door de krant zelf is geschreven. Als ik een paar duizend euro's op overschot had, zou ik het misschien een keer kunnen proberen om te weten te komen hoe het resultaat er uitziet. Maar toch niet mijn stijl, hoor.
Of er veel verschil is tussen de aanpak in Nederland en België denk ik niet. Je schreef zelf in Standaard al van een samensmelten van krantengroepen.
Nu maak jij meer een punt van het journalistieke luik in dit verhaal, terwijl ik meer nieuwsgierig ben op welke manier steinerscholen werven. Ik richt me dus liever daarop i.p.v. op de media. Ik heb momenteel trouwens nog weinig toe te voegen aan het onderwerp 'tegen betaling artikels publiceren'. Wat kan ik meer doen dan aan de krant vragen of het kan? Of het moet zijn dat jij nog een specifieke vraag zou hebben.
Ik heb wel nog een leuk citaat van Rudolf Steiner waarin hij aangeeft hoe er gebruik kan worden gemaakt van de pers. Maar zoek ik nog op als ik wat meer tijd heb, want nu heb ik ander werk.
Groeten,
Ramon
Beste Ramon,
Ik sta werkelijk perplex. Zoiets had ik niet voor mogelijk gehouden.
Het is maar goed dat we de zaak zo eens goed doorge-exerceerd hebben, want ik geloof dat het met deze gegevens nu wel duidelijk geworden is. Ik weet niet beter of, als dit zich in Nederland zou voordoen bij kranten als NRC Handelsblad, de Volkskrant of Trouw (volgesn mij vergelijkbaar met De Standaard), er een schandaal zou uitbreken. – Ik wil er achter proberen te komen of dezelfde omstandigheden zich hier ook voordoen.
Aan de andere kant: als dit in België staande en geaccepteerde praktijk is, dan verbaast het mij minder dat ook de Steinerschoolbeweging van deze mogelijkheid gebruik probeert te maken.
Met hartelijke groet,
Michel
Beste Ramon,
ik haalde die andere groepen erbij om te laten zien hoe gevaarlijk het kan zijn om groepen mensen te kwalificeren op grond van "bepaalde goed zichtbare (en ook minder zichtbare) karakteristieken". Dat begrijp je natuurlijk heel goed.
Dat wij algemene begrippen gebruiken is natuurlijk evident en onvermijdelijk. Daarzonder zouden wij helemaal niet kunnen denken en spreken. De kwestie is nu juist hoe je ze gebruikt. En dan is de verwijzing naar de 'sofen' van Hugo Verbrugh niet erg relevant. Ik heb eens gezocht op zijn weblog en moet constateren (zoals ik ook zou verwachten) dat hij het nergens op deze generaliserende manier (sofen zijn te herkennen aan...) gebruikt, maar steeds in een concrete context (bv. de Van Lommel-discussie, het niet meedoen aan het maatschappelijk debat enz.) of in algemene frasen als "wij sofen (inclusief Hugo zelf) vinden over reïncarnatie .....
Wat de journalistieke kwestie betreft: zonder concreet bewijsmateriaal blijft de kwestie op z'n zachtst gezegd onduidelijk. De firma Corelio Connect kan van alles aanleveren bij de krant, maar zij maken de krant niet op. Het lijkt me zeer onwaarschijnlijk dat de opmaakafdeling aangeleverd advertentiemateriaal op onherkenbare wijze tussen de redactionele stukken gaat zetten.
Dat de kranten volstaan met propaganda is zeker waar. Maar dat is weer een ander probleem.
Het is natuurlijk goed denkbaar dat een bevriende redacteur eens een gunstig bericht plaatst, zoals het in Nederland niet ongewoon is dat het vrijeschool-onderwijs vaak nogal vijandig wordt bejegend, zeker in de landelijke dagbladen.
@ Herman,
Onduidelijk?? Ik geef aan bij welke bron ik mijn informatie heb gehaald en dat is nog niet goed genoeg?
Ik denk niet dat Corelio de gegevens gaat doorgeven van hun klanten met vermelding van hoe, wat en waar die publiceren. Als je dat als bewijs bedoelt. Maar je kan net zoals ik dat gedaan heb wel de proef eens op de som nemen en Corelio een keer opbellen om te vragen welke voorwaarden aan adverteren verbonden zijn.
En verder denk ik ook dat ik beter weet wat ik al dan niet begrijp dan jij. Of ben jij ook al een helderziende die mijn gedachten van op afstand kan lezen? Of mijn gevoeligheden ergens in een schemerzone meent te ontwaren? Hebben wij mekaar ooit ontmoet? Ik dacht het niet.
Spreek ik over karakteristieken van 'steinerianen' en kom jij een voorbeeld geven: menen te weten wat in iemand anders omgaat zonder die mens te hebben gezien of ontmoet. Dankjewel.
Beste Ramon,
uit wat de verkoper van Corelia jou heeft verteld, kan ik opmaken dat het mogelijk is een advertentie te plaatsen die er uit ziet als een artikel, dus niet als een typische advertentie met wervende teksten en plaatjes e.d. Je zou daarin zelfs (ongeveer) het vaste lettertype en andere opmaak-elementen van de krant kunnen gebruiken. Maar dat betekent nog steeds niet dat het dan vervolgens ook door de krant op zodanige wijze geplaatst zou worden dat het zich niet onderscheid van de redactionele bijdragen. Dat bedoel ik met onduidelijkheid.
De enige manier om echt de proef op de som te nemen is, daadwerkelijk proberen iets te plaatsen. Maar daar gaan jij en ik geen geld aan besteden natuurlijk.
Verder heb ik niets gezegd over wat jij denkt of begrijpt, alleen dat je, volgens mij, best begrijpt waarom ik die twee groepen noemde. Misschien ten onrechte. En nee, ik ben geen helderziende.
Over gevoeligheden heb ik inderdaad wel wat gezegd. Maar je hoeft geen helderziende te zijn om die indruk te krijgen. En gezien jouw persoonlijke ervaringen, zoals verwoordt op je weblog, en alles wat je sindsdien hebt gehoord van anderen hoeft dat ook geen verbazing te wekken. Maar je hebt gelijk: we heben elkaar nooit ontmoet, dus ik kan me vergissen.
Desondanks blijf ik je opmerking over karakteristieken van 'steinerianen' dubieus vinden, zoals ik al heb uitgelegd. Daarvoor hoef ik jou, de auteur, helemaal niet te kennen.
Overigens: ik heb eens wat video-fragmenten van Bent van Looy bekeken. Ik ben heel benieuwd waaraan te zien is dat hij een 'steineriaan' is.
Tenslotte: de vraag aan Bent luidde "Wat vond je van de Steinerschool?". Niet: leg eens uit wat dat is, een Steinerschool. Dus de vraag had wel degelijk gewoon betrekking op hemzelf.
Herman,
Ik had geen flauw benul waarom je met die joden en homo's afkwam (daarom vroeg ik het ook), maar ik heb me er het hoofd ook niet over gebroken. Je bedoelt dat die groepen geviseerd werden of worden en dat door antroposofen of de antroposofische gemeenschap te karakteriseren hen hetzelfde lot zou kunnen te wachten staan? Om nog eens de stoute schoenen aan te trekken: ik denk niet dat zoiets gebeuren zal. Er zit niet genoeg lef binnen die gemeenschap. Als ik zo eens rondkijk, dan zie ik antroposofen en antroposofische instellingen zich meer en meer verstoppen. Dat viseren komt er volgens mij niet. En gelukkig maar. Maar de sofen mogen wel eens voor hun zaak gaan staan, potverdorie zeg! Steeds dat in een hoekje gaan zitten huilen.
Voor zover ik mezelf ken, kan ik zeggen dat het onderwerp steinerscholen bij mij allesbehalve gevoelig ligt. Dat was natuurlijk wel anders toen mijn kinderen ten gevolge van problemen in de steinerschool een moeilijke tijd doormaakten. Ik heb dat goed kunnen plaatsen. Dat ik nu een soort doorgeefluik ben voor sommige mensen en mij heb voorgenomen om een en ander over de steinerschool in het licht te stellen, wil nog niet zeggen dat ik iets tegen de steinerschool heb. Ik laat die school haar ding doen en ik doe mijn ding. In mijn geval: als iemand een buitensporigheid meldt of ik kom er zelf een tegen en het is mij toegelaten om te publiceren, dan doe ik dat in de mate van het mogelijke (tijd, weet je). Heeft volgens mij niets met gevoeligheden te maken. Ben ik daardoor een slechte mens of een vijand van de antroposofische zaak? Kijk, je zegt dat ik mijn best doe om redelijk over te komen, maar het gekke is dat het te vaak in steinerscholen voorkomt dat mensen worden buitengesloten of geen weerwoord krijgen wanneer ze kritische vragen stellen en ze als 'lastig' worden bestempeld(zie ook Hogervorst in Driegonaal). En ik doe helemaal mijn best niet om redelijk over te komen, wat mij doet vermoeden dat jij vindt dat wat ik opschrijf redelijk is. Ik zal dat maar als een compliment opnemen.Maar het ging over artikels, toch?
Dat een redactie geen irrelevant stuk van de een of andere zomaar tussen binnenlandse politiek gaat plaatsen, omdat iemand nu eenmaal die ruimte gekocht heeft, lijkt me zonneklaar. Een aanzienlijk deel van wat in de krant staat, is echter opvulling, 'gossip', 'cultuur' en dergelijke. Hoe verder je in de krant bladert, hoe minder nieuws er komt. Blijft er nog plaats genoeg over om daar iets tussen te schuiven. Het zou me niet verbazen dat politieke partijen in verkiezingstijd gewoon een dubbele pagina vol laten schrijven. Stel je voor!
Dan Bent Van Looy. De kwestie was dat mijn kinderen in hem een steineriaan herkenden. Op zicht. Sterk, hé. Een van de karakteristieken die ik al noemde is het aan- en uitgaan van het licht, waarmee ik bedoel: heel korte momenten van afwezigheid, gevolgd door een plotse opflakkering van het bewustzijn. Door mij ondertussen omgedoopt tot de 'tik van het ik' of de 'Steinertik'. Er zijn er nog van die, maar ik wil er nog een keer dieper over nadenken hoe ik die het beste kan beschrijven. Het zijn zo van die typerende zaken. Vind je dat vies, die beschrijvingen? Als we een vrouw in een boerka zien lopen, weten we toch ook dat we met een moslima te doen hebben? Of het moet een grappenmaker of Gregorius Nekschot zijn.
Toevoeging: die vraag aan Bent Van Looy is volgens mij compleet irrelevant, omdat we eigenlijk niets over Bent, maar wel over de steinerschool te weten komen. Maar als iemand uit het antwoord kan halen wat Bent Van Looy van de steinerschool vindt, houd ik me aanbevolen.
Hieronder vind je vraag en antwoord.
Wat vond je van de Steinerschool?
“Dat is helemaal niet zo vreemd hoor. Uiteindelijk zijn de leerplannen en normen voor iedereen gelijk. Maar in het Steineronderwijs wordt er wel meer aandacht besteed aan vakken als breien, koperslaan en beeldhouwen. Dingen die je met je handen moet doen. Maar dat wil niet zeggen dat er bij ons alleen creatieve mensen afstudeerden, er waren ook mensen die gewoon erg goed waren in wiskunde. Het is alleen een minder beperkende keuze, het Steineronderwijs. Je kunt het hele traject lang veel meer proberen dan in het doorsnee onderwijs.”
Een reactie posten