Meditatie

We verlaten nu toch echt de kerk en staan weer voor het portaal, waar we eerder ook al naar opkeken. Zie ‘Schrijfster’ op 7 maart.

Had ik drie dagen geleden ‘Gebed’, krijgen we vandaag ‘Meditatie’. Geen ‘kruiswegmeditatie’ op Goede Vrijdag, zoals in katholieke kring aan de hand van de kruiswegstaties. Maar twee ‘weekspreuken’ uit de ‘Seelenkalender’ van, hoe kan het hier ook anders, Rudolf Steiner. Het is 99 jaar geleden dat die ontstond, in april 1912. Met Pasen begint de serie van 52 spreuken, voor elke week van het jaar één. Met spreuk nummer 52 wordt het jaar afgesloten, en die afsluiting valt dus precies deze week (aangezien binnen drie dagen de Paaszondag is).

De zielenkalender is gespiegeld opgebouwd, er vinden trouwens meerdere spiegelingen gedurende het jaar plaats. Lees ook mijn bericht over het ‘Johannesfeest’ op 24 juni 2009 of ‘Vijfhonderd’ op 21 november 2009, daar vindt u er meer over. Die spiegeling is waarschijnlijk het sterkst beleefbaar bij de overgang van de laatste spreuk van het jaar naar de eerste van het nieuwe; het jaar gerekend vanaf Pasen dan. Er vindt een omkering plaats, die gemarkeerd wordt door het ingrijpende van de Paasgebeurtenis. Die omkering wordt al op verborgen wijze manifest op Goede Vrijdag, de dag van de kruisiging.

Volgens de waarnemingen van Rudolf Steiner veranderde het geestelijke aanzicht van de aarde op de historische Goede Vrijdag, bij het moment van sterven van Christus. Sindsdien ziet dat aanzicht er anders uit, en volgens hem is er elk jaar op Goede Vrijdag sprake van een hernieuwing van dat veranderingsproces. Dat is een onderwerp apart; mij gaat het nu om hoe dat zich uit in die twee weekspreuken, die begin en einde van hun reeks vormen en zo aan de ommekeer uitdrukking geven.

De spreuk van de Goede Week luidt als volgt:

Wanneer uit zielediepten

De geest zich wendt tot het wereldzijn

En schoonheid opwelt uit de wijde ruimte,

Dan trekt uit hemelverten levenskracht

Het mensenlichaam binnen

En bindt daar machtig werkend

Het geesteswezen aan het mensenzijn.

Vanuit de eigen ziel richt de geest zich op, gericht op de wijde wereld om hem heen. Wie of van wie deze geest is, staat er niet bij. Je mag aannemen dat je die zelf bent, als lezer of beoefenaar van de meditatietekst. Vanuit de aangeduide wijde wereld, een kosmische wereld als het ware, komt levenskracht de mens tegemoet en stroomt bij hem binnen – als hij de schoonheid van de wereld geniet, zou je er bijna bij denken. In de laatste regel is dan weer sprake van het geesteswezen, waarbij je je kunt afvragen of dat dezelfde geest is als in het begin, in de tweede regel. Of is dit een hoger geestwezen: het eigen hogere ik, of misschien zelfs een kosmisch ik-wezen, dan wel het Christuswezen zelf? In ieder geval vindt een integratie plaats tussen dit geesteswezen en het menselijk zijn: met machtige werkzaamheid worden die aan elkaar gebonden.

Goed, nu naar de Paasspreuk, voor de eerste week na Pasen:

Wanneer uit wereldwijdten

De zon spreekt tot het mensenhart

En vreugde zich uit zielediepten

Al schouwend met het licht verbindt,

Dan stijgen uit het eigen hulsel

Gedachten op in ruimteverten

En binden daar, verborgen werkend,

Het mensenwezen aan het geesteszijn.

Nu zijn de zaken omgedraaid. Vanuit de wijde wereld spreekt de zon tot de mens. Dat de zon niet alleen kan stralen, maar ook spreken, daarop duidde Goethe al met de dichtregel: ‘Die Sonne tönt nach alter Weise...’ De mens wordt niet gevraagd actief houding te tonen, zoals in de vorige spreuk: daar diende de mens zich tot het wereldzijn te wenden. Maar wel om, in reactie op het spreken van de zon tot het hart, met vreugde te reageren op wat er plaatsvindt, en zich met het stralende licht te verbinden.

Dan ontstaat er een proces, bijna onwillekeurig als je het zo leest, waarbij de gedachten een vrije loop nemen, maar wel naar een hoger niveau stijgen. En zonder dat iemand het duidelijk in de gaten heeft, ‘verborgen werkend’ staat er (wie weet ook hoe gedachten werken?), wordt hierdoor het menselijke wezen met het geestelijke zijn verbonden. Weer vindt er integratie plaats, maar nu in omgekeerde richting (in vergelijking met de vorige spreuk); van de mens uit ontstaat er verbondenheid met het geestelijke in de wereld.

De bewegingen in beide spreuken zijn weer heel verschillend. In de laatste spreuk van het zielenjaar begint het van binnen en gaat het naar buiten, en komt er van buiten (van boven mag je denken) vervolgens een antwoord dat verbindend werkt voor geest en stof. In de spreuk van Pasen begint het buiten en komt er van binnen een reactie op wat daar gebeurt, een verreikende reactie die de mens naar grote hoogten voert en daar stof en geest verbindt. Bijzonder interessant is ook, en dat lijkt mij heel wezenlijk te zijn bij deze sluitspreuk en de daarop weer volgende openingsspreuk, dat er eerst levenskracht uit hemelverten in het menselijk lichaam binnentrekt, om hem te sterken en nieuwe krachten toe te voeren. Zoals het kind vol levenslust en levenskracht bezit van zijn lichaam neemt, dit van binnenuit opbouwt, zodat het later compleet dienst kan doen aan de intenties die hij wil verwerkelijken.

In de Paasspreuk heet het dan dat gedachten opstijgen en hun werking hebben, bindend en verbindend in velerlei opzicht. De levenskracht van het kind, aanvankelijk nodig om zijn lichaam tot groei en bloei te brengen, komt voor een gedeelte vrij om in alle vrijheid gedachten over de wereld te kunnen vormen en met die gedachten verder vorm en richting te geven aan de wereld.

Genoeg stof om over na te denken, of nog beter: om het van binnen te overwegen en te bewegen, om niet te zeggen: ermee te mediteren.

.