Media-aandacht

Ja, dan toch nog maar een bericht, helemaal op het einde van het jaar. Ik merk steeds opnieuw dat ik vooral datgene breng wat me net die dag heeft getroffen en wat me de moeite waard lijkt om door te geven. Het is dus ook vooral andermans werk; veel eigen bezinning komt er niet aan te pas. Plus natuurlijk een onstuitbare behoefte om (zich, of me) te uiten, zonder dat kom je er niet. Gewoon getroffen worden, selecteren (want het aanbod is vaak te groot om allemaal te brengen, dus ook dingen laten vallen in de hoop dat het later nog een keer in een ander verband kan terugkomen), besluiten en vervolgens klaarmaken en uitvoeren. Dat is zo’n beetje het vijfvoudig stramien.

Aanvankelijk wilde ik vandaag beginnen Stan Verdult nog een keer te fêteren. Hij kwam hier op 15 mei voor in ‘Verlichting’ en twee weken later, op 28 mei, in ‘Duizend’ opnieuw. Dat zou ook een mooie verbinding vormen met dat thema dat ik me vanaf dat nieuwe begin in mei had voorgenomen: Spinoza (en waar na enige tijd niets meer van terechtkwam – wat de beperking van deze weblog meteen duidelijk illustreert; kon ik er maar een dagtaak van maken en geen bijzaak, dan zou het misschien wel anders worden...). Maakt Ridzerd van Dijk het mooiste Nederlandse antroposofische weblog met zijn ‘Aquarius – Citaten en fragmenten uit het werk van Rudolf Steiner’, zo doet Stan dat met het mooiste Nederlandse niet-antroposofische weblog, namelijk zijn ‘Weblog over Spinoza, Spinozisme en Spinozana’. Daar kwam ik vandaag onder 20 december een bericht tegen, ‘Dr. Marcel F. Fresco (1925-2011) over Spinoza, Hemsterhuis en Dèr Mouw’, met daarin het gedicht ‘Kent iemand dat gevoel’ van J.A. dèr Mouw, en juist dat leek me zeker voor zo iemand als onze inmiddels topbezoeker en topcommentator Matthijs (hij stuwt deze weblog tot ongekende hoogten), zoals ik hem hier heb leren kennen, zeer aantrekkelijk:

Kent iemand dat gevoel: ’t is geen verdriet,

’T is geen geluk, geen menging van die beiden;

’T hangt over je, om je, als wolken over heiden,

Stil, hoog, licht, ernstig; ze bewegen niet.

Je voelt je kind en oud; je denken ziet

Door alles, wat scheen je van God te scheiden.

’T is, of een punt tot cirkel gaat verwijden;

’T is, of een cirkel punt wordt en verschiet.

Je denkt: Nooit was het anders; tot mijn Wezen

Ben ’k al zo lang van sterflijkheid genezen.

Je weet: Niets kan mij deren: ik ben Hij.

Tot zekerheid je twijfel opgeheven,

Zo hang je als eeuwig boven je eigen leven:

Je bent de wolken en je bent de hei.

Bundel: Brahman I

Mooi is ook de verwijzing van Stan Verdult eronder, ‘Zie ook: Gerrit Komrij over “poëzie is kinderspel” [bij KB]’. Doen hoor, op klikken! Maar dat ga ik hier niet weergeven, hoewel het prachtig is en Komrij hier nog op 23 april in ‘Achtste’ voorkwam.

Nee, wat ik vandaag heb is toch wat anders. Twee artikelen uit de laatste

‘editie van Anthroposophy Worldwide / Anthroposophie weltweit, het door de Algemene Antroposofische Vereniging uitgegeven periodiek (zie ook “Besluiten” op 16 december 2010). Het gaat in feite om “Nachrichten für Mitglieder – Anthroposophie weltweit” nr. 11 van 2 december’,

zoals deze uitgave ook afgelopen maandag in ‘Kerntaak’ ter sprake kwam. Maar voorafgegaan door, tevens als een soort terugblik op het afgelopen jaar, het artikel dat ik een jaar geleden schreef voor ‘Motief, maandblad voor antroposofie’, dat in het februarinummer werd geplaatst in  het kader van het jubileumjaar. Het was getiteld ‘Antroposofie anno 2011: interactie met de samenleving’.

‘Hoe staat de antroposofie er anno 2011, in het 150e geboortejaar van Steiner, in Nederland voor? Hoe antroposofie binnen in mensen leeft is lastig waar te nemen. Een eenvoudiger graadmeter is hoe antroposofie in de huidige samenleving verschijnt. Vindt zij weerklank? De antroposofie ontwikkelt zich vooral in interactie met de samenleving, betoogt Michel Gastkemper.

Een zeer geslaagde moderne vorm van antroposofie is te vinden in de serie Bolk’s Companions. Oorspronkelijk ontstaan vanuit het Louis Bolk Instituut op initiatief van Guus van der Bie en Christa van Tellingen, tegenwoordig uitgegeven door de Kingfisher Foundation – Foundation for Phenomenology and Goethean Science. Er zijn zes boekjes in de serie Companions for the Study of Medicine die een hulp vormen voor studenten, niet alleen in de medicijnen maar ook in paramedische opleidingen, bij het grip krijgen op hun medische basisvakken. En nog eens drie buiten deze serie, die zowel vanuit fundamenteel als praktijkgericht onderzoek zijn ontstaan. “Minder feiten, meer samenhang en begrip” in het medisch onderwijs wordt er beloofd, én waargemaakt! Alles overigens in de Engelse taal geschreven, wat de markt aanzienlijk vergroot. Dankzij internet (ook te downloaden via de website) en de lage prijs is de verspreiding wereldwijd tot nu toe meer dan 24.000 exemplaren. Dit is antroposofie in optima forma: niet om haarzelve willen, maar om mensen in het medische veld op weg te helpen hun werk beter en vanuit een groter overzicht te doen, en dat meteen vanaf de eerste dag van hun opleiding. Een probleem vormt wel de financiering: dat kan blijkbaar niet meer gebeuren binnen het kader van het bestaande Louis Bolk Instituut, maar moet plaatsvinden via een particulier initiatief. Dat is een teken aan de wand. Wanneer zou een hogeschool of universiteit dit willen subsidiëren?

Een tweede voorbeeld van voorbeeldige antroposofie komt wederom uit de gezondheidszorg: het Lectoraat Antroposofische Gezondheidszorg aan Hogeschool Leiden en de Bernard Lievegoed Leerstoel aan de Vrije Universiteit in Amsterdam, respectievelijk bezet door Erik Baars en Hans Reinders. Beide zijn vorig jaar aan hun tweede termijn van opnieuw vier jaar begonnen. In de eerste termijn zijn al veel activiteiten ontplooid, waarbij het lectoraat de kroon spande, maar de leerstoel zich niet onbetuigd liet. Publicatie na publicatie verscheen, om over symposia en bijeenkomsten maar te zwijgen. Ook hier blijkt veel behoefte aan te bestaan. Een punt is nog wel de naamgeving: antroposofische gezondheidszorg. Bestaat die wel? Of moet het eigenlijk, waar de Alkmaarse huisarts Jos Dries me onlangs weer op attendeerde, gewoon heten: de antroposofische bijdrage aan de gezondheidszorg? “Antroposofische gezondheidszorg” is toch geen afgepaald gebied? Je kunt met je antroposofische achtergrond in principe toch overal terecht? Aan de andere kant, er is een specifieke markt die bediend moet worden en die in deze concrete gevallen ook mede garant heeft moeten staan voor de verdere financiering, gecoördineerd door de Nederlandse Vereniging van Antroposofische Zorgaanbieders. Hierop was Hogeschool Leiden bereid vanuit eigen algemene middelen de andere helft op te brengen en heeft hier dus echt een keuze voor gemaakt.

Stof en geest

Nog één voorbeeld vanuit de gezondheidszorg, hoewel dit strikt genomen veel verder gaat dan alleen dat: “Hoe de stof de geest kreeg”. Dit boek van Arie Bos werd genomineerd voor de NWO-Eureka prijs 2009 (die het overigens niet won). De jury vond de behandeling van de relatie tussen stof en geest “gewaagd”, “ambitieus en wetenschappelijk, maar ook charmant en soms persoonlijk”. En roemde vooral dat de auteur niet tevreden is “met de materialistische reflex in de wetenschap die enkel en alleen de stof wil zien. Ook neemt hij geen genoegen met de spirituele reflex die bij alles opzweeft naar de geest.” Waar hij dan wel uitkomt is “een idee dat even discutabel als interessant is en dat tientallen jaren ervaring van een arts in Amsterdam verraadt.” Er staat niet bij “antroposofische huisarts”, gelukkig maar, anders was zijn boek misschien niet eens genomineerd. Zo ver zijn we nog niet. En alle publiciteit heeft inmiddels wel geleid tot drie drukken.

Op hetzelfde gebied van de wetenschap begeeft zich ook het Bernard Lievegoed Fonds, en dan speciaal zijn zogenaamde “Netwerkuniversiteit”. Dit is een heel actief en succesvol initiatief, gericht op de ontmoeting tussen “wetenschappers die door antroposofie zijn geïnspireerd en haar onderzoeksmethode in hun werk toepassen.” Voorwaarde voor meedoen is een academische graad, om de discussie op wetenschappelijk niveau te houden, en dat heeft iets logisch als je antroposofie als wetenschap wilt benaderen.

Zoeken we de andere kant van het spectrum op, dan kom ik bijna automatisch uit bij de website AntroVista. Dat is echt antroposofie van onderop. Een bijzonder initiatief, oorspronkelijk van Wilfried Nauta, dat met Pasen zijn tienjarig bestaan viert. Al die tijd biedt het iedereen gratis zijn diensten aan, die een antroposofisch initiatief of product bekend wil maken. Dat is dan ook de enige voorwaarde, dat het volgens degene zelf die ermee komt antroposofisch is. Twee jaar geleden stonden er 2750 adressen op, mij is onbekend hoeveel het er nu zijn, ook is er een uitgebreide actuele agenda en nog veel meer. AntroVista is de best bezochte antroposofische website in Nederland. Een uiting van een levensstijl, een leefcultuur, waar niemand een omkijken naar heeft, want het bedruipt zichzelf volledig.

Meetbaarheid

Hoe staat het met antroposofie in het onderwijs? Die vind je mogelijk niet alleen op vrijescholen, alleen is het dan lastiger aan te wijzen. Met de bril van de Onderwijsinspectie bekeken, waren er in 2007 veertien vrije basisscholen “zeer zwak”. Dat aantal is inmiddels teruggebracht tot één, terwijl er bij de “zwakke scholen” geen een meer zit (in 2006 waren dit er nog ongeveer dertig). Dat is geen geringe prestatie, om de eigen en persoonlijke vorm van evalueren en toetsen van vrijescholen voor de Inspectie voldoende meetbaar te maken in tussen- en eindopbrengsten, want daar ging het hierbij vooral om. Ook moest het organisatorisch en pedagogisch niveau in een behoorlijk aantal gevallen gemoderniseerd en bij de tijd gebracht. Hierin kun je het nadeel van een vrij gesloten cultuur zien; de wereld heeft niet stil gestaan, je kunt niet in het verleden leven.

Tot opvoeding en onderwijs behoort ook kinderopvang, kleuterscholen en -speelzalen, jeugd- en gezinscultuur, noem maar op. Hoe kleinschaliger, hoe ontvankelijker voor een benadering vanuit de antroposofie, zou je kunnen zeggen. Er zijn minder rigide en niet ter zake doende regels van politiek en overheid, die je met hun angsten in je vrijheid willen beknotten. De samenleving heeft altijd te maken met een toevloed van nieuwe jonge kinderen binnen of buiten jonge gezinnen en zal steeds moeten kijken hoe die het beste tegemoet te komen, want die zijn het kapitaal van de toekomst. Zij zullen de toekomstige samenleving vormgeven.

Het bewustzijn voor een gezond leven en een gezonde voeding neemt bij ouders met jonge kinderen vanzelf toe. Ook het belang van een duurzame landbouw wordt dan sterker ingezien. Hoe staat het met de antroposofische inbreng bij de landbouw? We komen dan uit bij de opvallende groei van de biologische landbouw en voeding de laatste tijd. Bij een economische crisis worden ook, of juist dan, vragen opgeroepen van morele en ethische aard. Zodat de puur biologische benadering, in al zijn diversiteit, een doorbraak kent naar het grote publiek. Al jaren wordt eraan gewerkt, maar nu lijkt er een kritische massa bereikt te worden, een grote groeimarkt met veel belanghebbenden.

Remmende voorsprong

Heeft de typische, door antroposofie geïnspireerde, vorm van biologisch-dynamische landbouw hier zijn welverdiende plaats in, aangezien die honderd jaar geleden de pionier op dit gebied was? Ja en nee. Het probleem is wat je wel en niet onder bd-landbouw mag verstaan. De eisen voor alleen biologische landbouw zijn eenvoudiger en eenduidiger, meetbaarder ook, aan het publiek over te brengen. Landbouw bedrijven is hoe dan ook een ingewikkelde zaak die ver van de samenleving afstaat, zeker in Nederland, en onvoldoende gewaardeerd en betaald wordt. Daar heeft elke boer last van, maar bd-boeren al helemaal.

De wet van de remmende voorsprong lijkt hier weer te gelden: pioniers gaan te lang door in het pure pionieren en vergeten voldoende te professionaliseren. Zij worden vervolgens door hun op- en navolgers ingehaald. Zelf blijven ze teveel hangen in nabootsen en herhalen van het origineel, en vergeten daarbij dat wat toen origineel was dit nu niet meer kan zijn. Ik heb het dan niet zozeer over het handwerk en de deskundigheid van de boer, die zijn altijd noodzakelijk, maar de overdracht ervan en de organisatie eromheen. Zo is er bijvoorbeeld pas in 2008 een flinke stap in de ontwikkeling gezet, door voor bd-landbouw en voeding een duidelijke scheiding aan te brengen tussen de eigen producerende en controlerende instanties. Nu kan er een onderlinge strijd gestreden worden op de plekken en met de posities die daarbij horen, in een juiste en vruchtbare spanningsverhouding. Een grotere klantenkring bereiken is daarmee echter nog niet gedaan, dat vraagt nog veel meer.

Een interessante ontwikkeling is het ontstaan van zorgboerderijen. Het boerenbedrijf ontvangt een nieuwe impuls door plek te bieden aan mensen met een beperking. Het blijkt een goede uitwerking naar beide kanten te hebben. Ook hierin waren antroposofische organisaties zo’n twintig jaar geleden leidend; intussen heeft het een hoge maatschappelijke vlucht genomen.

Succesvolle ondernemingen

Potentie mobiliseren, zo zou je de antroposofische insteek kunnen karakteriseren. Opleidingen zijn daar bij uitstek geschikt voor. Daarin zijn vele soorten en maten. Ik denk in de eerste plaats aan de opleiding kunstzinnige therapie aan Hogeschool Leiden (die volgend jaar twintig jaar bestaat), alsmede de minor (zeg maar keuzevak) antroposofische gezondheidszorg die daar dit voorjaar van start is gegaan, er is zelfs een onderzoek gaande naar de haalbaarheid van een master antroposofische gezondheidszorg. Op hbo-niveau, wat niet hetzelfde is als universitair. Een andere hbo-opleiding is de Pabo Hogeschool Helicon, nu nog in Zeist, maar in de toekomst mogelijk in Utrecht, waar studenten worden opgeleid tot leraar in het basisonderwijs, specifiek voor het vrijeschoolonderwijs (een bacheloropleiding). En voor aankomende boeren in de biologisch-dynamische landbouw is er Warmonderhof in Dronten, een mbo-opleiding als onderdeel van het Groenhorst College. Deze drie opleidingen zijn ingebed in de Nederlandse onderwijsstructuur, compleet met erkenning en bekostiging, en richten zich met hun specifieke doelstelling op een breed publiek.

Dit artikel is te kort om op nog veel meer in te gaan. Triodos Bank zou nog genoemd kunnen worden, van antroposofische origine, maar nu speciaal als duurzame bank in één adem genoemd bij de tien invloedrijkste banken in Nederland. Weleda, die nog altijd te koop loopt met haar antroposofische identiteit, al negentig jaar koploper in Nederland in natuurlijke zelfzorg en cosmetica. Succesvolle ondernemingen die honderdduizenden, zo niet miljoenen weten te bereiken.

Sinds vijftien jaar, in ieder geval sinds het verschijnen van het uitvoerige rapport ruim tien jaar geleden over racisme bij Steiner en in de antroposofie, weet iedere antroposoof dat het niet genoeg is om Steiner na te bootsen en te herhalen. Natuurlijk moeten de bronnen met het grootste respect bestudeerd worden, regelmatig en grondig. Maar iedereen is persoonlijk verantwoordelijk voor wat hij hier en nu ermee doet en zal daar ook zelf rekenschap van moeten afleggen.

Wil antroposofie vernieuwend zijn in het hier en nu, dan zijn wijzelf de aangewezen personen om dat te realiseren. Steiner en hoe hij antroposofie vertegenwoordigde, kunnen hierbij uiteraard een hulp, zelfs een grote steun zijn. Wat antroposofen nu tekortkomen hoeft niet op hem afgewenteld te worden, dat zou onheus zijn. Iedere generatie zal antroposofie op zijn eigen manier vernieuwend moeten maken, in de eigen omstandigheden.’

Een terugblik op een heel speciaal evenement in dit jubileumjaar, dat ik ook hier nauwgezet heb gevolgd, vooral in februari, vormt het artikel van Vera Koppehel in ‘Anthroposophie weltweit’, namelijk ‘ZugKunftsvisionen. Europa: Rückblick auf die Kampagne 150 Jahre Rudolf Steiner’:

‘Eine der konsequentesten Kampagnen neben der Öffentlichkeitsarbeit anthroposophischer Unternehmen stellt die Arbeit des Projektbüros 150 Jahre Rudolf Steiner dar. Die Aktionen mit dem Sonderzug RS 150 Rudolf Steiner Express im Zentrum, die Website und der persönliche Einsatz von Vera Koppehel und Stephan Siber führten zu einer reichen Medienresonanz.

Nach viel mehr als 150 Überstunden sitze ich übermüdet und doch zugleich hellwach im ICE von Basel nach Köln. Während ich so darüber nachsinne, wie alles begann, beginnt schon das Handy im 15-Minuten-Takt zu klingeln: «Wir müssen den Speisewagen jetzt beladen, aber er ist nicht da?!» – «Weißt du, dass der Zug nicht geputzt ist!?» – «Wir wollen die Waggons bekleben, aber die stehen in der falschen Wagenreihung.» – «Der Ofen geht nicht, die Sprechanlage wohl auch nicht...»

Die Seelenspannung zwischen Zuversicht und Nervenzusammenbruch wird die nächsten 19 Stunden (wieder ohne Schlaf) noch weiter auf Durchhaltekraft getestet werden – aber dann: Am nächsten Morgen um 9.19 Uhr, pünktlich auf die Minute, blitzblank geputzt, durchnummeriert und mit den Namensschildern aller Passagiere versehen, kommt er um die Kurve, richtig gereiht und mit tadellos geklebter Aufschrift: «RS 150 Rudolf Steiner Express 2011».

Geschenke am Wegrand

Nach anderthalb Jahren Vorbereitungszeit vergeht die Reise für mich wie im Flug, das Außen existiert nur an den Bahnhöfen, wo ich während der eindrücklichen Aktionen kurz durchatmen kann; denn im Innern geht es zu wie im Bienenstock. Im Speisewagen herrschen zwischenzeitlich mal grönländische, mal tropenähnliche Temperaturen, ein Teamabteil verwandelt sich zur Krankenstation, eine Passagierin verpasst früh um 5 Uhr den Zug, eine andere hat an der Grenze keinen Pass, und statt Sprechanlage laufen wir zu dritt durch die Abteillandschaften und erzählen und erklären 199 Mal – individuell – das weitere Reiseprogramm. In kurzen Teamsitzungen, eingeklemmt zwischen Gepäck und Werbematerial geht die ‹normale› Arbeit für das Projektbüro weiter. Die großen Redaktionen (sonst ja eher zurückhaltend) telefonieren uns bis Slowenien hinterher bezüglich Bildrechten, Interviews, Pressekonferenzen, Matinee in der Hofburg... – denn es ist Steiners Geburtstagswochenende. Und als wir dann in Wien aussteigen, ist die Festtafel bereitet! Doch die Technik spielt uns trotz Soundcheck einen Streich (Tipp: Niemals ein TV-Team nach Veranstaltungsbeginn noch aufschalten lassen).

Die internationale Medienresonanz war mit mehr als 250 Zeitungsartikeln, Radiosendungen und Fernsehbeiträgen in ihrer Fülle und Qualität unerwartet. Obwohl rhythmisch-wiederkehrend bis latent-penetrant auch stereotyp-kritische Töne zu vernehmen waren, wurde vor allem in den einschlägigen Qualitätsmedien überraschend konstruktiv auf die Jubiläumsfeierlichkeiten eingegangen und Steiners Bedeutung differenziert und umfassend gewürdigt. So titelte etwa die ‹Süddeutsche Zeitung› in der Wochenendausgabe anlässlich seines 150. Geburtstags «Rudolf Steiner – das bunte Genie» auf dem Deckblatt, ‹Die Zeit› würdigte Steiner als den «einzigen deutschen Idealisten, der den Praxistest überlebt hat» und bezeichnete die Waldorfpädagogik als die «erfolgreichste pädagogische Reforminitiative des 20. Jahrhunderts». Das New Yorker ‹Times Magazine› berichtete bereits im Frühjahr 2010 ausführlich über die beiden großen Steiner-Ausstellungen, und im Feuilleton der ‹Neuen Zürcher Zeitung› erschien hierzu ein fundierter Artikel über Steiner als «Impulsgeber für die Gegenwartskunst». Allein im deutschsprachigen Hörfunk wurde insgesamt 25 Stunden lang Steiner ausgestrahlt, zuletzt in der dreistündigen ‹Langen Nacht über Rudolf Steiner› im Deutschlandfunk. Ob in einschlägigen Nachrichtensendungen und Kulturjournalen des Österreichischen und Westdeutschen Rundfunks, des Bayrischen und SWR-Fernsehens oder auf 3sat und ATV – sämtliche namhaften Fernsehstationen sahen im 150. Geburtstag Steiners Anlass genug, um eine ausführliche und in Hinblick auf Steiner und die Anthroposophie so noch nie dagewesene Berichterstattung zu verfolgen.

Begleitung

Auf gelegentliche Interferenzen und intentionale Störfrequenzen versuchten wir uns so gut wie möglich vorzubereiten und mit maßvollen Mitteln zu replizieren. Auf anonyme Postings in den Onlineausgaben diverser Zeitungen, die umso diffamierender ausfielen, je konstruktiver die darin enthaltene Auseinandersetzung mit Steiner ausgerichtet war, schien uns zum Beispiel die effektivste Entgegnung darin zu bestehen, die Online-Redaktionen um Einhaltung ihrer eigenen Forenregeln zu ersuchen, was die Löschung von rund 200 diskreditierenden Postings zur Folge hatte.

Allein in Wien wurden im Jubiläumsjahr zwei Pressekonferenzen zum Steiner-Jahr abgehalten, die einen beachtlichen medialen Output ergaben. Sowohl das österreichische Fernsehen als auch ein österreichischer Radiosender sowie Redakteure der Austria-Presse-Agentur nahmen daran teil. Aufgrund der gut strukturierten Text- und Bildmaterialien, die wir sowohl als physische Pressemappe als auch digital zur Verfügung stellten, konnten viele Bausteine fast einszueins redaktionell übernommen werden und so gezielt in die Medienberichterstattung einfließen. Auch die Pflege und individuelle Beschickung eines umfassenden Presseverteilers mit Ressortzuständigkeiten und Themenschwerpunkten der Redakteure gehörte selbstverständlich zur täglichen Arbeit des Projektbüros, die nicht selten bis 2 Uhr nachts ausgedehnt wurde, aber schließlich in erfreulicher Weise medial wirksame Verankerung fand.

Vorarbeiten – Vorbereitungen

Eine der leitenden Intentionen bei der Ausrichtung des Jubiläumsjahres war es, anhand mannigfaltiger Veranstaltungen mit weltweit vereinten Kräften in der Öffentlichkeit darzustellen, wie vielfältig Steiners Ideen heute in der Welt leben und welche Lösungsansätze für brennende Zeit- und Zukunftsfragen sich heute aus Steiners Ansätzen schöpfen lassen. In der Umsetzung dieses Vorhabens sind wir dabei von der Überzeugung ausgegangen, dass dies möglichst viele Kooperationen mit anerkannten Organisationen wie etwa Universitäten, Ministerien und Museen voraussetzen würde, die damit ihr Interesse an Rudolf Steiner und der Anthroposophie öffentlich zum Ausdruck bringen, und dass diese Veranstaltungen und Kooperationen unter einer gemeinsamen globalen ‹Dachmarke› zusammengefasst werden sollten. Das setzte einerseits die optimale Vernetzung unserer Teammitglieder voraus – was nicht von heute auf morgen zu machen ist, sondern zum Teil auf jahrelanger kommunikativer Vorarbeit sowie den sogenannten ‹vertrauensbildenden Maßnahmen› basiert – und profitierte andererseits von der vielfältigen Unterstützung durch die Kolleginnen und Kollegen des anthroposophischen Medientreffens. Das gezielte Zugehen auf Vertreter öffentlicher Institutionen und potenzieller Kooperationspartner aus den unterschiedlichsten Branchen und Disziplinen forderte wiederum das nötige Gespür für den richtigen Zeitpunkt, den passende Rahmen und die adäquaten Argumente.

Hinsichtlich der marketingstrategischen Positionierung von Gedenkjahren bedeutender Persönlichkeiten hat sich das Instrument einer eigenen Jubiläums-Website in Verbindung mit einem unverwechselbaren Corporate Design als wirkungsvolles Erfolgsrezept herauskristallisiert, was auch im Falle des Steiner-Jubiläums für uns ein Leitfaden wurde. Dies wurde unter anderem durch den mehrsprachig verfügbaren Jubiläumsstempel unterstützt, welcher mit der Zielsetzung gestaltet wurde, als gemeinsames Erkennungszeichen der rund 150 Kooperationspartner den Zusammenhang der weltweiten Veranstaltungen im Kontext des Jubiläumsjahres zu verdeutlichen.

Kreativität des anderen ermöglichen

Dass bis zum 27. Februar 2011 auch noch ein international besetztes Ehrenkomitee gewonnen werden konnte, welches die Schirmherrschaft über das Jubiläumsjahr übernahm, war einer der schönsten und beeindruckensten Momente unserer Projektbürozeit, welches hauptsächlich auf die Initiativkraft meines Mitstreiters Stephan Siber zurückgeht. Die Liste der 24 Persönlichkeiten aus Wissenschaft, Kunst und Wirtschaft sowie Vertretern des öffentlichen Lebens reicht von Jakob von Uexküll (Gründer des Alternativen Nobelpreises) und Franz Welser-Möst (Generalmusikdirektor der Wiener Staatsoper) über Unterrichtsministerin Claudia Schmied und die indische Quantenphysikerin Vandana Shiva bis hin zu Olympiasieger Franz Klammer und Christoph Badelt, dem Rektor der Wirtschaftsuniversität Wien.

Schlussendlich sind aber stets entscheidend die Liebe zur Sache und eine eigene wahrhaftige Begeisterung, die andere einlädt, an etwas mitzutun, was größer ist als der Einzelne. Absolut zu beachten ist, den anderen vom ersten Moment an zu involvieren und an seine eigene Kreativität zu appellieren. Nicht zu viel zu reden und überzeugen zu wollen. Wenn der andere dann tatsächlich einsteigt, gilt es wirkliches Vertrauen zu üben und das eigene Loslassen zu können. In diesem Übraum kann sich Wunderbares ereignen – hier zeigt es sich auch, in welchem Maße es sich um eine künstlerische beziehungsweise eine sozialplastische Angelegenheit handelt.

Vera Koppehel, unterwegs (Welt)

Dieser Beitrag ist ein leicht gekürzter Auszug aus dem Begleitheft zur Tagung ‹öffentlich wirken› 2011. Info: www.rudolf-steiner-2011.com. Kontakt: verissima@gmx.net, www.verakoppehel.eu.’

Uit hetzelfde nummer haal ik dit bericht van Sebastian Jüngel over de ‘Erste Fachtagung für Kommunikation ‹öffentlich wirken›. «Entscheidung, sich selbst verändern zu wollen»’:

‘Am 4./5. November fand an der Waldorfschule in Bochum-Langendreer die erste Fachtagung für Kommunikation ‹öffentlich wirken› statt. Sie bot rund 180 Teilnehmenden die Möglichkeit, sich mit Grundlagen der Öffentlichkeitsarbeit zu befassen und sich mit Kolleginnen und Kollegen zu vernetzen.

Medienarbeit basiert auf handwerklichem Können. Medienarbeit braucht Kenntnis des Medienbetriebs. Und Medienarbeit setzt Willen zur Veränderung voraus. Die Tagung ‹öffentlich wirken› brachte auf den Punkt, was die Grundlagen für Öffentlichkeitsarbeit sind. Sie ist eine Initiative des Arbeitskreises anthroposophischer Medienschaffender im deutschsprachigen Raum. Kam vor 14 Jahren ein gutes Dutzend Teilnehmende, sind es inzwischen bis zu 50, das heißt, ein neuer Berufszweig bildete sich, dessen Mitarbeitende großen Bedarf an Fortbildung haben. Denn häufig übernehmen sie die Öffentlichkeitsarbeit nebenbei oder mit einem kleinen Deputat, ohne auf die Aufgabe vorbereitet zu sein.

Produktionsbedingungen nutzen

Insofern war es nicht überraschend, dass die Tagung auf großes Interesse stieß. Mit den Referenten und Arbeitsgruppenleitenden kamen rund 180 Menschen zusammen, um sich mit (meist handwerklichen) Fragen zu befassen: Wie trete ich in Kontakt mit einer Redaktion? Am besten persönlich, aber nicht in ihrer Produktionszeit. Wie schreibe ich eine Medienmitteilung? Kurz, konkret und neutral. Denn: Das Geheimnis des Umgangs mit Medien besteht darin, dass man ihre Mechanismen kennt. Einer davon ist: Die Redakteure arbeiten unter Zeitdruck, besonders je mehr Mitarbeitende eingespart werden. Daher wird bevorzugt übernommen, was Arbeit abnimmt. Im Extremfall bestehe, so Holger Wilms, die Redaktion eines Szenemagazins nur noch aus Layoutern, die – zugespitzt formuliert – Texte weniger nach Inhalt als nach passender Länge auswählen. Auch daraus erklärt sich, warum maßgeschneiderte Texte eine gute Chance haben, abgedruckt zu werden.

Vernetzt mit der Öffentlichkeit

Der Vorbereitungskreis sorgte dank seiner Kontakte für ein umfassendes Angebot. Die GLS-Bank, die Wochenzeitung ‹Das Goetheanum›, der Verband für anthroposophische Heilpädagogik, Sozialtherapie und soziale Arbeit, Thon-Marketing und die Weleda hatten zusammengespannt, um auch den öffentlichen Blick auf die anthroposophische Tätigkeit einzubeziehen und von den Profis vor Ort zu hören, was sie brauchen – und warum. Mit dabei waren Lukas Beckmann, Gründungsmitglied und vormaliger Geschäftsführer der Bundestagsfraktion von ‹Bündnis90/Die Grünen›, Bascha Mika, ehemalige Chefredakteurin der alternativen Tageszeitung ‹taz›, Journalisten wie Caspar Dohmen und Holger Wilms sowie Christoph Hardt, Kommunikationsbeauftragter von Siemens, und Christoph Fasel, unter anderem Leiter von Journalismus-Ausbildungen und Kommunikationsberater.

Ausgangspunkt von Öffentlichkeitsarbeit ist, dass sich die entsprechende Einrichtung, Organisation oder das jeweilige Unternehmen verändern will. Denn Öffentlichkeitsarbeit heißt, nach außen zu gehen, das heißt Begegnung, heißt Reibung, die Wärme erzeugt. Und Wärme bedeutet Entwicklung, Veränderung. Beckmann: «Öffentlichkeitsarbeit ist die Entscheidung, sich selbst verändern zu wollen (nach innen) und in Verbindung zu treten nach außen.» Und dies in einem umkämpften Feld: «Die Öffentlichkeit ist voll, unser Wahrnehmungsvermögen ist erschöpft», so Beckmann. Nicht zuletzt auch daher ist der richtige Zeitpunkt, an die Öffentlichkeit zu treten, von Bedeutung, wie Dohmen betonte: Eine gute Idee kann scheitern, wenn sie nicht die Gnade des passenden Kairos hat.

Vierfacher Mut

Christoph Fasel machte auf Grundlage einer Studie aus dem Jahr 2006 deutlich, dass Anthroposophen eine gute Ausgangslage haben: Sie gelten als harmlos, engagiert, haben ein positives Image, auch wenn man nicht viel von ihnen weiß. Mit ihrem hohen Reflexionsgrad bilden sie eine Ausnahme im Bevölkerungsdurchschnitt, sind nicht allen verständlich und bilden insofern eine Elite. Fasel gab den Ratschlag, nicht «anzupreisen, sondern Geschichten zu erzählen», damit der komplexe Zusammenhang im persönlichen Beispiel anschaulich wird. Er gab außerdem zu bedenken, dass die Sprache der Medien Lakonie sei (und nicht Pathos oder Leidenschaft, wie bei Rudolf Steiner). Dohmen wies darauf hin, dass harte Fakten und Zahlen für die Glaubwürdigkeit wichtig seien. Und mehrmals erfolgte der Appell: «Erklärt nicht alles auf einmal. Beschränkt euch auf eine Kernaussage. Arbeitet heraus, was eure Besonderheiten sind.» Diese Appelle mündeten in vier Mutaufrufen: Mut zu den eigenen Erfahrungen (Wolfgang Held), Mut zum Scheitern (Hardt), Mut zur Kleinheit – nicht in Massenkategorien denken (Mika) und Mut, mit Selbstbewusstsein zu den eigenen originellen Ideen zu stehen (Dohmen).

Am Rande der Tagung tauchten auch weitergehende Gesichtspunkte auf, etwa wenn Benjamin Kolass fragte, wie eine Medienarbeit aussähe, die sich nicht auf die Mechanismen einer Mehrheitsgesellschaft stützt, sondern auf Individualität. Oder wenn Jens Heisterkamp anregte, bei allen Merkwürdigkeiten in der Rezeption Rudolf Steiners auf das gleichwohl auch entstehende Produktive zu achten und an inzwischen vorliegende, zitierbare Äußerungen etwa eines Peter Sloterdijk anzuknüpfen.’

Waarmee we dit jaar besluiten.

.

Teleurstelling

Ik kan ondertussen wel voor de vakbond gaan werken. Want het wordt nog gekker. Gisteren stipte ik in ‘Elfhonderd’ al aan dat de Zonnehuizen het werkgeversaandeel van het loon van de werknemers niet heeft afgedragen. Welke consequenties dat heeft weet ik niet. Is dit een normale gang van zaken, die het UWV dan oplost? Het maakt echter eens te meer duidelijk dat er bij de Zonnehuizen geen sprake is van goed werkgeversschap (‘Good Governance’ noemen ze dat, geloof ik; je kunt hier dus beter spreken van ‘Bad Governance’). Vandaag komt de CNV Publieke Zaak met ‘Onrust failliet Zonnehuizen’:

‘Onder de werknemers van Zonnehuizen is grote teleurstelling over de gevolgen van het faillissement van de zorginstelling.

Tijdens de door uitkeringsinstantie UWV georganiseerde bijeenkomsten werd duidelijk dat de consequenties voor de werknemers enorm zijn. Sommige werknemers raken hun baan kwijt en weten niet of ze mee kunnen gaan naar de nieuwe organisatie (overnamepartner). Verder heeft de werkgever geen pensioen- en ziektekostenpremies afgedragen. “Onze leden zijn hierover zeer teleurgesteld en vragen zich af of de verantwoordelijke bestuurders van Zonnehuizen hiervoor kunnen worden aangeklaagd. Onze leden hebben zich uitgesproken dat ze actiebereid zijn”, aldus bestuurder Karin Kasper van CNV Publieke Zaak. “Het is maar goed dat de werknemers niet zijn ingegaan op het verzoek van de directie om af te zien van het vakantiegeld. CNV Publieke Zaak had dat onze leden sterk afgeraden. Als de werknemers wel vakantiegeld hadden ingeleverd, waren ze dat nu kwijt geweest aangezien Zonnehuizen failliet is.” Begin januari 2012 komt het inmiddels opgerichte actiecomité bijeen.

Extra medewerkersbijeenkomsten

UWV heeft twee extra medewerkersbijeenkomsten gepland op:

Woensdag 4 januari 10.00 – 12.00 uur Locatie Overkempe, Koekoeksweg 100, Olst.

Donderdag 5 januari 10.30 – 12.30 uur Zonnehuisboerderij Wijdenes, Zuideruitweg 43 te Wijdenes.

Meestgestelde vragen UWV gevolgen werknemers faillissement Zonnehuizen

Brief CNV Publieke Zaak aan leden Zonnehuizen’

Ik laat hier meteen ook die twee documenten volgen:

‘Vragen en antwoorden n.a.v. de bijeenkomsten van het UWV

Wat wordt tijdens de opzegtermijn gegarandeerd door het UWV?

Alles wat bij het loon hoort, dus ook de reiskosten en de ORT. Dit heet de faillissementsuitkering.

Worden ook de reiskosten van ambulante medewerkers door het UWV vergoed?

Ja, dit wordt door het UWV betaald.

Wanneer wordt het loon over de opzegtermijn betaald?

Dit wordt pas achteraf betaald.

Wat moet ik doen als er afwijkingen zijn van mijn normale loon tijdens de opzegtermijn?

Alle wijzigingen t.o.v. het normale loon moeten via een mutatieformulier worden doorgegeven aan het UWV.

Moet ik me inschrijven als werkzoekende?

Ja, dit is een voorwaarde om de faillissementsuitkering te ontvangen.

Moet ik nu al verplicht solliciteren?

Nee, als je nu nog aan het werk bent is dat niet verplicht. Zodra je niet meer werkt en in ieder geval zodra je een WW-uitkering ontvangt ben je verplicht om wekelijks te solliciteren. Voor medewerkers in ondersteunende functies wordt aangeraden ook nu al te gaan solliciteren, aangezien de verwachting is dat veel medewerkers in deze functies geen aanbod van de nieuwe partij zullen krijgen.

Wanneer gaat de faillissementsuitkering in?

De faillissementsuitkering gaat in 1 dag na datering van de opzeggingsbrief die alle medewerkers ontvangen.

Wat gebeurt er met de IZZ-premie in januari?

Medewerkers moeten zelf hun premie aan IZZ gaan betalen in januari. Het UWV houdt deze premie niet in en draagt deze niet af aan IZZ.

Wat gebeurt er met premies IZZ die mogelijk nog niet afgedragen zijn aan IZZ?

Het UWV betaalt de nog niet afgedragen premie aan het IZZ over de 13 weken voorafgaande aan het faillissement.

Hoe lang is de opzegtermijn?

De opzegtermijn is 1 maand tot 6 weken. Daarnaast is er nog een uitzondering voor medewerkers die in 1999 al minimaal 1 jaar in dienst waren en toen al 45 jaar waren. Deze groep kan een iets langere opzegtermijn hebben.

Hoe weet ik hoe lang de opzegtermijn voor mij is?

Het UWV bepaalt voor iedereen hoe lang de opzegtermijn is. Iedereen krijgt hiervan schriftelijk bericht van het UWV.

Moet ik zelf opgeven aan het UWV wat ik nog te vorderen heb?

Nee, aangezien het om grote aantallen medewerkers gaat is met Zonnehuizen een verkorte procedure afgesproken. Dit betekent dat de personeels- en salarisadministratie alle nog openstaande vorderingen van medewerkers aanleveren en dat medewerkers een verklaring ondertekenen als zij akkoord zijn met de opgegeven bedragen.

Mag ik een aanbod van de nieuwe partij weigeren als deze minder gunstig is dan mijn huidige contract?

Nee, volgens het UWV mag je dit aanbod niet weigeren. Het kan zijn dat je een aanbod krijgt voor minder uren of voor een lager salaris. Dit betekent niet dat het geen passend aanbod zou zijn. Als je dit aanbod niet accepteert ben je verwijtbaar werkloos en breng je een eventuele WW-uitkering in gevaar.

Wat gebeurt er als ik een contract voor minder uren aangeboden krijg?

Als dit nieuwe contract 5 uur of meer afwijkt van je oude contract, dan kun je voor deze uren een WW-uitkering aanvragen. Bij minder dan 5 uur arbeidsverlies kun je geen WW-uitkering hiervoor aanvragen. Verder geldt nog dat bij hele kleine contracten (minder dan 10 uur) je een WW-uitkering aan kunt vragen als je meer dan de helft van je uren verliest. Zie voor een verdere uitleg www.UWV.nl.

Hoe zit het met de kinderopvangtoeslag als je werkloos bent?

Dit moet je regelen via de belastingdienst. Het is wel de vraag of de belastingdienst dit nog betaalt als je geen werk hebt. Echter, om een WW-uitkering te ontvangen dien je wel beschikbaar te zijn voor werk, dus ook een opvangregeling te hebben. Je kunt bij het UWV een formulier aanvragen voor een tegemoetkoming voor de kinderopvang.

Hoe zit het met de achterstallige pensioenpremie?

Het UWV vergoedt achterstallige pensioenpremie voor maximaal 1 jaar. De periode waarvoor Zonnehuizen de pensioenpremie nog niet betaald heeft valt hierbinnen.

Heb ik straks een pensioenbreuk?

De medewerkers die een aanbod krijgen bij de nieuwe partij zullen geen pensioenbreuk oplopen, aangezien zij dan ook onder hetzelfde pensioenfonds zullen vallen. Voor medewerkers die werkloos worden is wel sprake van een pensioenbreuk. Je bouwt namelijk geen pensioen op tijdens werkloosheid.

Kan ik mijn geplande vakantie in januari opnemen?

Het UWV heeft hier geen bezwaar tegen. Wel zullen hiervoor vakantiedagen ingeleverd moeten worden. Als je na de opzegtermijn werkloos bent krijg je maximaal 20 vakantiedagen op jaarbasis en moet je ook je vakantie aanvragen/doorgeven bij het UWV.

Wat gebeurt er met medewerkers die nu zwanger zijn?

Als deze medewerkers geen aanbod krijgen van de nieuwe partij, dan worden zij voor de periode van hun zwangerschapsverlof overgedragen naar de ziektewet. Zij krijgen dan 100% doorbetaald tijdens hun zwangerschapsverlof. Na het verlof moeten zij zich wel eerst beschikbaar stellen voor werk om in aanmerking te komen voor een WW-uitkering.

Wat gebeurt er met medewerkers die langdurig ziek zijn?

Deze medewerkers komen onder de ziektewet te vallen en ontvangen een ziektewetuitkering. Als zij in staat zijn om te reïntegreren dan wordt samen met de ziekteverzuimbegeleider vanuit de ziektewet geprobeerd een organisatie te vinden waar gereïntegreerd kan worden.

Wat gebeurt er als medewerkers nu al een (gedeeltelijke) WAO-uitkering hebben?

Als deze WAO-uitkering via de werkgever loopt is het belangrijk om dit te stoppen en de WAO-uitkering rechtstreeks naar de medewerker over te laten maken. Dit betekent dat de machtiging die een medewerker eerder heeft gegeven ingetrokken moet worden door de medewerker.

Vallen PBL-/LFB-uren onder de garantie van het UWV?

Deze vraag wordt nog nader beantwoord door het UWV aan de hand van de omschrijving die in de CAO’s staat.

Hoef ik me niet meer te houden aan de opzegtermijn als ik een andere baan heb?

Om eerder weg te kunnen moet toestemming aan de curator worden gevraagd. Dit kan door een verzoek naar informatiepunt@zonnehuizen.nl te sturen. Voor medewerkers gevonden? uit de ondersteunende functies zal hierbij zoveel mogelijk coulance betracht worden.

Ik wil graag ZZP-er/ freelancer worden. Kan dat als ik een WW-uitkering ontvang?

Ja, dit is mogelijk voor de duur van een half jaar in overleg met het UWV werkbedrijf. Je kunt dan met behoud van je uitkering starten als zzp-er. Dit moet je digitaal aangeven, dan wordt je uitgenodigd voor een workshop.

Wanneer moet ik een WW-uitkering aanvragen?

Dit moet je 3 weken voorafgaande aan de 1e werkloosheidsdag doen.

Welke brieven kan ik verwachten de komende tijd?

1. De ontslagbrief van de curator.

2. Een opgave van de openstaande vorderingen vanuit de salarisadministratie met een verklaring om te ondertekenen bij akkoord.

3. Een bevestiging van ontvangst door het UWV van de opgave van de vorderingen en verklaring van de medewerker. Hierbij geeft het UWV ook aan wat de opzegtermijn is die van toepassing is.

Wanneer betaalt het UWV?

Het UWV betaalt in ieder geval binnen een half jaar als de gegevens goed zijn aangeleverd. De verwachting is dat het UWV in deze situatie sneller zal kunnen betalen.

Wat gebeurt er met een eventueel gedeelte van het spaarloon dat nog niet verwerkt is?

Vanuit de salarisadministratie wordt aangegeven dat dit in de laatste salarisrun door Zonnehuizen alsnog verwerkt wordt.

Wat gebeurt er met opleidingskosten die voorgeschoten zijn door medewerkers?

Het UWV betaalt maximaal deze opleidingskosten naar rato over de periode van maximaal 13 weken voor faillissement en 6 weken na faillissement.

Wat moet ik doen als ik me al ingeschreven heb als werkzoekende of al een WW-uitkering aangevraagd heb en toch alsnog een aanbod krijg?

Om een faillissementsuitkering te krijgen moet je je altijd eerst inschrijven als werkzoekende. Als je een aanbod krijgt schrijf je je daarna weer uit. Dit geldt ook zo als je al een WW-uitkering aangevraagd hebt.

Wat moeten medewerkers doen die niet de mogelijkheden hebben om zich digitaal in te schrijven?

Deze medewerkers kunnen binnenlopen bij het UWV werkbedrijf. In Zeist zit ook een locatie. Daar kunnen zij een WW-formulier opvragen en invullen. Dit moet gebeuren 3 weken voordat zij werkloos worden.

Medewerkers die nu op vakantie zijn kunnen zich nog niet inschrijven. Wat moeten zij doen?

Zij kunnen zich na afloop van hun vakantie alsnog inschrijven.

Waar vind ik informatie over het UWV?

De informatie is gemakkelijk digitaal te vinden op www.werk.nl en www.uwv.nl. Verder kun je ook bellen met het UWV en zijn er folders.

Wat moet ik doen als ik naast mijn werk bij Zonnehuizen ook nog een andere baan heb of 0-urencontract?

Dit moet je altijd direct opgeven bij het UWV als je een WW-uitkering aanvraagt. Dan worden de inkomsten die je hieruit hebt niet afgetrokken van een WW-uitkering. Dat komt omdat dan al sprake is van een bestaande situatie. Als je het niet opgeeft worden de inkomsten hieruit wel in mindering gebracht op je WW-uitkering.

Naast mijn werk bij Zonnehuizen doe ik ook vrijwilligerswerk. Heeft dit consequenties voor een WW-uitkering?

Nee, dit moet je ook altijd direct opgeven bij het UWV. Dan wordt er rekening mee gehouden dat het een bestaande situatie is.

Naast mijn werk bij Zonnehuizen ben ik ook zelfstandige (zzper/freelancer).

Dit moet je ook opgeven bij het UWV. Het gemiddelde aantal uren dat je in zelfstandige arbeid werkt wordt dan niet gekort op je WW-uitkering.

Naast mijn werk bij Zonnehuizen werk ik ook voor iemand o.b.v. een PGB (persoonsgebonden budget). Heeft dit consequenties voor een WW-uitkering?

Nee, dit heeft geen relatie met de WW als het al bestaand werk is.

Wat gebeurt er als ik nu (gedeeltelijk) ouderschapsverlof heb?

Dit wordt nog uitgezocht door het UWV. Antwoord hierop volgt nog.

Ik heb net een contractswijziging gekregen, maar heb dit nog niet bevestigd gekregen.

Dit speelt geen rol voor het UWV. Het UWV kijkt naar het gemiddelde aantal uren dat je gewerkt hebt in het afgelopen jaar. Op basis hiervan wordt je dagloon berekend en daar wordt je WW-uitkering op gebaseerd.’

En dit is de brief van de Bestuurder Cluster Zorg van CNV Publieke Zaak, Karin Kasper, aan de leden van CNV Publieke Zaak werkzaam bij Zonnehuizen, Vestiging Eindhoven, gedateerd 30 december:

‘Betreft: Ontwikkelingen Zonnehuizen

Geachte leden,

Zoals u wellicht reeds bekend is recent door de rechtbank het faillissement uitgesproken van de Stichting Zonnehuizen en wordt er momenteel door de curator en de bestuurder a.i. in het kader van de continuïteit van te verlenen zorg, gepraat met (een) potentiële partij(en) over een mogelijke doorstart van (een deel van) de organisatie.

De werknemersorganisaties hebben reeds richting Zonnehuizen laten weten in overleg te willen treden met alle partijen over de personele en rechtspositionele invulling, zodra bekend is met welke partij(en) de doorstart zal worden gerealiseerd. Als een doorstart wordt gerealiseerd zal daarbij waarschijnlijk ook een groot deel van het personeel meegenomen worden. In hoeverre dat gebeurt, onder welke condities en wie dit zullen betreffen is nu nog niet bekend.

Wel is zeker dat u een dezer dagen een ontslagbrief van de curator kunt verwachten. Daarbij geldt, tenzij u op 1 januari 1999 45 jaar of ouder was en toen reeds minimaal een jaar in dienst was bij Zonnehuizen, vanaf datum faillissement een opzegtermijn hebt van maximaal zes weken.

Wat betekent de situatie waarin Zonnehuizen zich nu bevindt op de korte termijn verder voor u?

Zoals u weet zijn er al enige bijeenkomsten met de curator en de bestuurder a.i. op locatie georganiseerd en is ook het UWV op de hoogte en betrokken in dit faillissement. Ook zij heeft op locatie al enige voorlichtingsbijeenkomsten georganiseerd. UWV heeft meegedeeld dat zij naast de van toepassing zijnde WW-loongarantieregeling (bij betalingsonmacht van de werkgever) gezien de omvang van dit faillissement, in samenwerking met de werkgever een vereenvoudigd schriftelijk machtigingsformulier heeft ontworpen. Op basis hiervan zult u versneld het restantsalaris en eindejaarsuitkering van het UWV ontvangen. Daarnaast zal zij een verkorte WW-aanvraag-procedure hanteren (mede voor het versneld uitbetalen van overige loonbestanddelen zoals vakantietoeslag en overuren).

Veel informatie hierover is reeds door uw werkgever, de curator of het UWV via Intranet en/of nieuwsbrieven verspreid.

Ook dient u zich nu als werkzoekende (via www.werk.nl) in te schrijven bij het UWV.

Tot slot adviseren wij u bij te houden welke aantoonbare bedragen u nog van uw werkgever tegoed heeft en deze, voor zover ze niet alsnog door de werkgever of het UWV worden uitbetaald, alsnog bij de curator in te dienen als vordering in het faillissement (als onderdeel van de totale boedelschuld).

Nuttige informatie kunt u verder vinden onder: www.werk.nl, www.uwv.nl en www.utrechtzorg.nl.

Vanzelfsprekend houd ik u op de hoogte van de verdere ontwikkelingen.

Mocht u vragen en/of inlichtingen (willen) hebben, dan kunt u vanzelfsprekend contact opnemen met ondergetekende.

Met vriendelijke groet,

Karin Kasper

Bestuurder Cluster Zorg’

 

Update 15.10 uur:

Nieuwe kamervragen van Renske Leijten, een half uur geleden gepubliceerd:

‘2011Z27641

Vragen van het lid Leijten (SP) aan de staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport over het faillissement van Stichting Zonnehuizen (ingezonden 30 december 2011)

1

Is het waar dat Zonnehuizen sinds oktober 2011 geen loonbelasting, premie voor de zorgverzekering en pensioenpremie heeft afgedragen voor zijn personeel? Kunt u uw antwoord toelichten? 1)

2

Hoeveel geld is Zonnehuizen verschuldigd aan de belastingdienst, zorgverzekeraars en pensioenfondsen?

3

Welke gevolgen zullen de medewerkers van Zonnehuizen ondervinden? 2) Kunnen zij bijvoorbeeld een extra belastingaanslag krijgen, nu hun werkgever verzuimd heeft loonbelasting te betalen? Is het mogelijk dat zij een extra rekening krijgen van de zorgverzekeraar? Heeft het personeel een pensioengat opgelopen?

4

Bent u bereid om u tot het uiterste in te spannen dat het personeel geen nadeel zal ondervinden van de nalatigheid van hun werkgever? Zo ja, wat gaat u doen? Zo neen, vindt u het rechtvaardig dat het personeel financieel de dupe is van nalatigheid van hun werkgever?

5

Bent u van mening dat de interim bestuurder nalatig is geweest, door de premies voor pensioen en zorgverzekering en de loonbelasting niet te betalen? Kunt u uw antwoord toelichten?

6

Is het mogelijk om de interim bestuurder aansprakelijk te stellen voor deze nalatigheid, al dan niet door het personeel zelf? Kunt u uw antwoord toelichten?

7

Heeft u nog steeds een groot vertrouwen in de interim bestuurder, zoals u op 23 november 2011 betoogde? Kunt u uw antwoord toelichten?

8

Welke rol heeft de curator gespeeld sinds de onder curatele stelling van Zonnehuizen? Had de curator moeten opmerken dat er geen loonbelasting en premies werden afgedragen? Kunt u uw antwoord toelichten?

9

Kunt u verklaren dat er in september 2011 nog 6 miljoen euro nodig was om de organisatie te redden en nu een veelvoud daarvan? Hoe heeft de cumulatie plaatsgevonden? 3)

10

Bent u met mij eens dat er steeds meer aanwijzingen zijn dat er bewust is aangestuurd op een faillissement van Zonnehuizen en dat een diepgravend onderzoek op zijn plaats is? Kunt u uw antwoord toelichten?

1) Aanvullende vragen op eerdere vragen van het lid Leijten (SP), ingezonden 30 december 2011 (vraagnummer 2011Z27603)

2) Informatie van personeel

3) Herstelplan Zonnehuizen’

 

Update 15.20 uur:

Eindelijk ook groot nieuws voor de massamedia (gek dat dit niet veel eerder is gebeurd). De NOS meldt op haar website ‘2300 ontslagen bij Zonnehuizen’ (alleen kloppen de gegevens nog niet helemaal, het centrum in het midden van het land, Zeist, wordt overgeslagen):

‘Update: vrijdag 30 dec 2011, 15:00

De 2300 werknemers van de Zonnehuizen hebben ontslag aangezegd gekregen. Hun instelling, met zo’n 20 tehuizen voor mensen met een ontwikkelingsstoornis, ging begin deze week failliet.

De personeelsleden blijven de komende zes weken nog aan het werk. Ze worden betaald door het UWV. Er wordt gezocht naar een overnamepartner. De hoop is dat een deel van het personeel dan meekan.

De Zonnehuizen zijn instellingen op antroposofische grondslag. De meeste zijn gevestigd in het oosten van het land, maar er zijn ook vestigingen in Amsterdam en Den Haag en in de buurt van Utrecht.

Dit artikel is afkomstig van Teletekst.’

Update 18.15 uur:

In het NOS Journaal van zes uur nog meer landelijke publiciteit: een kort item over de Zonnehuizen. Zie ook de video op de website van de NOS.

.

Elfhonderd

En hier is het topstuk van het Musée de Cluny, ‘de dame met de eenhoorn’ (zie ook Wikipedia).

Ik had het eigenlijk over iets anders willen hebben. Tenslotte is dit mijn elfhonderdste bericht en de traditie wil dat ik bij elk honderdtal iets bijzonders ter hand neem, bij voorkeur over antroposofie of Rudolf Steiner. Maar deze maand december heeft een heel andere wending genomen, namelijk speciaal richting Zonnehuizen. De bezoekcijfers zijn er ook naar, de berichtgeving voorziet blijkbaar in een behoefte (onderwijl heb ik deze maand een achtelijke hoeveelheid berichten gemaakt, dit is nummer 24, dus weer vrijwel dagelijks). Met als gevolg dat Antroposofie in de pers nu al bijna een maand lang dagelijks tussen de vier- en vijfhonderd keer wordt aangeklikt. Ik zal eens even de cijfers geven die de Sitemeter helemaal onderaan deze weblog levert, gerekend vanaf het begin van deze weblog in mei 2008:

‘Visits

Total 193,969

Average Per Day 448

Average Visit Length 2:11

Last Hour 34

Today 162

This Week 3,133

Page Views

Total 302,127

Average Per Day 654

Average Per Visit 1.5

Last Hour 55

Today 218

This Week 4,577’

Dat is dus niet niks. We rennen naar de tweehonderdduizendste bezoeker; in dit tempo zal dat binnen twee weken gebeuren. De driehonderdduizendste pageview hebben we in ieder geval al gehad. Bezoeker nummer ‘Honderdduizend’ was nog op 27 oktober 2010, dus dat maakt de versnelling wel duidelijk. Te meer daar bericht nummer ‘Duizend’ op 28 mei van dit jaar was, en ik die maand de dagelijkse frequentie omlaag schroefde, zodat sindsdien niet elke ruim drie maanden honderd berichten erbij komen, maar die toename nu zeven maanden heeft geduurd, dus twee keer zo lang. Zo was eerder bijvoorbeeld ‘Zevenhonderd’ op 12 juni 2010. Om het ingewikkeld te maken heb ik sinds drie maanden (zie ‘Wereldkaart’ op 7 oktober) ook een andere telwijze toegevoegd, veel visueler, direct onder de Sitemeter. Als u erop klikt, krijgt u deze aantallen:

‘Global Statistics

Visits from 61 countries registered.

25,356 visits since Oct 1, 2011’

Dat dus gaat over bezoekers, maar daaronder is nog een derde telling. Die geeft slechts de pageviews sinds juni 2009 aan, zoals Blogger die heeft bijgehouden sinds Google deze dienst ook standaard aanbood aan zijn webloggers: 174.480. En als vierde zijn er dan ook nog de ‘Populairste berichten van de afgelopen maand’. Dat zijn op dit moment:

‘Mannelijk 11 sep. 2009, 2 opmerkingen – 336 Pageviews

Mismanagement 13 sep. 2011, 36 opmerkingen – 261 Pageviews

Salaris 21 dec. 2011, 9 opmerkingen – 239 Pageviews

Zorgonderneming 10 mei 2011, 1 reactie – 236 Pageviews

Scoren 5 dec. 2011, 16 opmerkingen – 196 Pageviews

Einde 15 dec. 2011, 11 opmerkingen – 146 Pageviews

Uitkering 23 dec. 2011, 10 opmerkingen – 141 Pageviews’

Het is wel duidelijk waarnaar de belangstelling uitgaat. Goed, na al deze uitbundige statistieken over naar de orde van de dag. Er is weer het nodige. Eerst maar Renske Leijten. Zij gaf gisteren aan dat ‘Wanbeleid Zonnehuizen niet op rekening van personeel en bewoners’ terecht mag komen:

‘SP-Kamerlid Renske Leijten wil dat staatssecretaris Veldhuijzen-van Zanten voorkomt dat verzorgenden en bewoners van zorginstelling Zonnehuizen de rekening gepresenteerd krijgen na wanbeleid van het bestuur. Dit stelt zij naar aanleiding van het door de rechter uitgesproken faillissement van Zonnehuizen. Het personeel heeft te horen gekregen dat ze ontslag krijgt. Tegelijkertijd is er een geheimzinnige “serieuze kandidaat” om de zorg over te nemen. Leijten: “Het personeel zorgt voor de kwaliteit van de zorg en voor de continuiteit daarvan. De staatssecretaris moet ervoor zorgen dat wie de zorg van Zonnehuizen ook overneemt, dat het personeel niet opnieuw hoeft te solliciteren. Zij mogen geen opgebouwde arbeidsrechten verliezen.”

Zonnehuizen kampt sinds twee jaar met een financiele problemen. Naar mogelijk wanbestuur en het toezicht op de zorginstelling loopt een onderzoek. “Daags na kerst wordt het faillissement uitgesproken,” zegt Leijten. “Nu is het zaak dat bewoners niet gedwongen hoeven te verhuizen en dat de zorgverleners hun salaris en opgebouwde rechten kunnen houden. De staatssecretaris mag de betrokkenen die geen schuld hebben aan de verdwenen miljoenen niet in de kou laten staan!”

Leijten vroeg eerder aan staatssecretaris Veldhuijzen-van Zanten om een faillissement te voorkomen, zodat zorgbehoevenden hun vaste verzorgers en hulpverleners konden behouden. Een meerderheid in de Tweede Kamer steunde de SP niet. Ook het verzoek de verkoop van (delen van) Zonnehuizen in openheid te laten plaatsvinden, kon niet op een meerderheid rekenen.’

Dit resulteerde vandaag in nieuwe kamervragen van Leijten aan de staatssecretaris, over ‘Het faillissement van Stichting Zonnehuizen’:

‘2011Z27603

Vragen van het lid Leijten (SP) aan de staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport over het faillissement van Stichting Zonnehuizen (ingezonden 29 december 2011)

1

Is het correct dat Zonnehuizen failliet is verklaard? Zo ja, op welke wijze wordt de zorg gecontinueerd? 1)

2

Zijn er schuldeisers die beslag kunnen leggen op zorggelden die via het zorgkantoor worden verstrekt? Zo ja, hoe gaat u dit voorkomen? Zo neen, op welke wijze is de zorg gecontinueerd?

3

Is het mogelijk dat schuldeisers geld dat bewoners en andere zorgbehoevenden van Zonnehuizen toebehoren kunnen claimen? Zo ja, op welke wijze gaat u dit voorkomen? Zo neen, op welke wijze krijgen de bewoners en andere zorgbehoevenden hun geld van de curator terug?

4

Is het juist dat opgebouwde vakantie-uren van personeelsleden van Zonnehuizen vervallen, omdat hun werkgever failliet is? Zo ja, op welke wijze kunnen de personeelsleden zich – al dan niet als collectief – melden als schuldeisers? Zo neen, op welke termijn krijgen de personeelsleden hun opgebouwde vakantie-uren uitbetaald?

5

Is het juist dat er “serieuze” overnamekandidaten zijn voor onderdelen van Zonnehuizen? Zo ja, welke kandidaten zijn dat voor welke onderdelen? Bent u van mening dat zowel zorgbehoevenden en hun familie, als personeel het recht hebben te weten wie de overnamekandidaten zijn? Zo neen, waarom niet?

6

Klopt de suggestie dat er toegewerkt wordt naar een overname door een partij die ook al in zicht was vóór het faillissement? Zo ja, waarom is een faillissement dan niet afgewend? Op wie wordt de schuld nu verhaald?

7

Wordt werkelijk met iedere mogelijke overname partij gesproken? Hoeveel partijen hebben zich gemeld? Hoeveel zijn afgewezen?

8

Is het juist dat er een overname kandidaat is voor enkel het vastgoed? Zo ja, op welke wijze zal dit de continuïteit van de zorg garanderen? Kunt u uw antwoord toelichten?

9

Klopt het dat er een “bidbook” is, waarin (verschillende delen van) Zonnehuizen wordt aangeprijsd, voor eventuele kopers? Is het juist dat zo een bidbook veel geld kost, zodat kleine geïnteresseerde partijen worden afgeschrikt door het hoge bedrag van het bidbook zelf? Wat kost het bidbook van Zonnehuizen?

10

Is het mogelijk, dat tegen de zin van de Centrale Cliëntenraad in, de organisatie zijn antroposofische grondslag verliest wanneer een gedeelte (of het geheel) van Zonnehuizen door iemand wordt opgekocht? Zo ja, welk belang wordt er gehecht aan de wens van de Centrale Cliëntenraad? Kunt u uw antwoord toelichten?

11

Is de continuïteit van zorg voor de zorgbehoevenden op zo een wijze gewaarborgd dat zij in hun vertrouwde omgeving kunnen blijven wonen? Zo neen, op welke wijze is het (gedwongen) verhuizen van zorgbehoevenden een vorm van continuïteit en kwaliteit van zorg? Zo ja, hoe gaat u in de gaten houden of zorgbehoevenden niet tegen hun zin in verhuisd zullen worden?

12

Bent u van mening dat de stem van de zorgbehoevenden en hun familie optimaal gehoord wordt tijdens het faillissement? Kunt u uw antwoord toelichten?

13

Hoe verklaart u dat al het personeel tussen vier en zes weken ontslag zal krijgen? Op welke wijze strookt u dit met de belofte dat de continuïteit en kwaliteit van de zorg gewaarborgd is? 2)

14

Erkent u dat het juist het personeel is dat continuïteit en kwaliteit garandeert in een zorginstelling ongeacht welke eigenaar er is van een zorginstelling? Zo neen, waarom niet? Zo ja, hoe kan het dan zijn dat al het personeel ontslag krijgt?

15

Vindt u het terecht dat het personeel dat part noch deel heeft aan het faillissement het gelag moet betalen, omdat zij ontslagen worden en straks opnieuw moeten solliciteren voor hun oude functie? Kunt u uw antwoord toelichten?

16

Bent u bereid alles in het werk te stellen om er voor te zorgen dat het personeel van Zonnehuizen hun opgebouwde arbeidsrechten behoudt? Zo neen, waarom niet? Zo ja, hoe gaat u dat doen?

17

Vindt u dat u een goed voorbeeld stelt door Zonnehuizen failliet te laten gaan? Zo ja, vindt u ook dat het beeld dat personeel de dupe is het imago van werken in de zorg vergroot? Kunt uw antwoord toelichten?

18

Bent u bereid deze vragen zo snel mogelijk te beantwoorden?

1) http://www.zorgvisie.nl/Ondernemen/12987/Zonnehuizen-isfailliet.htm

2) Interne mail Zonnehuizen’

Vandaag stelde vakbond CNV Publieke Zaak de vraag naar ‘Overname Zonnehuizen?’

‘Ruim 2300 medewerkers op 75 verschillende locaties van De Zonnehuizen krijgen naar verwachting woensdag 28 of donderdag 29 december een ontslagbrief in de bus. De antroposofische zorginstelling is failliet verklaard.

Inmiddels wordt gesproken met verschillende kandidaten die belangstelling hebben om De Zonnehuizen over te nemen. Er is eerder met Rentray gesproken maar die hebben afgehaakt vanwege de financiële ballast. Rentray is ook nu weer een van de gesprekspartners, nu er gesproken wordt over faillissement. Intentie is dat de medewerkers meegaan naar de nieuwe organisatie, maar volgens bestuurder Karin Kasper is dat absoluut geen garantie en zal dan ook niet voor alle medewerkers weggelegd zijn.

Onmogelijke positie

“Zij zijn nu hun baan kwijt, ze moeten straks solliciteren naar hun huidige functies en ze weten niet of dat tegen dezelfde arbeidsvoorwaarden zal zijn. De medewerkers verkeren daarmee in een onmogelijke positie: ze zijn hun baan kwijt, maar moeten wel gewoon doorwerken”, aldus de CNV-bestuurder. “Of ze al hun uren krijgen uitbetaald, inclusief de vele overuren die de medewerkers de afgelopen maanden hebben gemaakt, is echter onzeker. Erg zuur vind ik dat.”

UWV-bijeenkomsten

De werkgever organiseert deze week drie bijeenkomsten voor medewerkers van De Zonnehuizen waar het UWV voorlichting komt geven. CNV Publieke Zaak roept mensen om zich zo snel mogelijk in te schrijven bij het UWV. De bewindvoerder van De Zonnehuizen onderhandelt op dit moment met toekomstige overnamekandidaten. Karin Kasper heeft bewindvoerder Charles Laurey dringend verzocht dat de arbeidsvoorwaarden van medewerkers in de onderhandelingen moeten worden meegenomen, zodat de toekomstige eigenaar gaat werken met vaste contracten en gelijke arbeidsvoorwaarden aan die van De Zonnehuizen.’

En dan is er nog dit bericht van ‘Zorg + Welzijn. Platform voor sociale professionals’, ‘Personeel en leveranciers draaien op voor faillissement Zonnehuizen’:

‘Personeelsleden, leveranciers en bewoners draaien op voor het faillissement van de antroposofische zorggroep Zonnehuizen. Dat meldt de Volkskrant. Het personeel krijgt overuren niet of slechts gedeeltelijk uitbetaald. Schilders en onderhoudsbedrijven moeten ook maar zien of hun rekeningen worden betaald.

Personeel en leveranciers moeten de bedragen die ze van Zonnehuizen zouden moeten krijgen claimen bij de curator. Het zou gaan om tienduizenden euro’s, zo bericht de krant. Ook de stichtingen die de ggz-instelling  geld hebben geleend, moeten afwachten of zij daar iets van terug zien.

Hypotheek

De banken die financiële belangen hebben bij Zonnehuizen hebben die veiliggesteld door een hypotheek in te schrijven op het hele bezit van de zorggroep. Dat bezit omvat kapitale panden en terreinen in onder meer de regio Zeist.

Overname

De zorggroep verspilde in twee jaar tijd ongeveer 20 miljoen euro. De curator probeert zo snel mogelijk overnamepartners te vinden. Ondertussen staan de zorgkantoren en -verzekeraars garant voor de betaling van de zorg.’

Dat bericht in de Volkskrant van vandaag is niet openlijk toegankelijk op de website van de krant. Het zijn opnieuw Merijn Rengers en John Schoorl die schrijven over ‘Zorggroep Zonnehuizen failliet’:

‘Personeelsleden, leveranciers en bewoners draaien op voor het faillissement van de antroposofische zorggroep Zonnehuizen, die 21 zorginstellingen door heel Nederland exploiteert. Dat zeggen betrokkenen bij de GGZ-instelling, die dinsdag failliet werd verklaard.

De 1.300 personeelsleden krijgen de overuren die de afgelopen tijd zijn gemaakt niet of slechts gedeeltelijk uitbetaald. Zij moeten die uren claimen bij de curator, die dinsdag door de rechtbank is benoemd.

Hetzelfde geldt voor diverse kleine ondernemers, zoals schilders en onderhoudsbedrijven, die nog tienduizenden euro’s van de GGZ-instelling tegoed hebben.

Ook stichtingen die aan de antroposofische instelling zijn gerelateerd, moeten afwachten of zij nog iets terugzien van de bedragen die zij aan de Zonnehuizen hebben uitgeleend.

Een consortium van banken onder leiding van ABN Amro blijkt begin juli al zijn financiële belangen bij de Zonnehuizen te hebben veiliggesteld door een hypotheek van 70 miljoen euro in te schrijven op het gehele bezit van de zorggroep. Dat bezit omvat kapitale panden en terreinen, onder meer in de regio Zeist.

Eerder dan verwacht diende de bestuurder van de Zonnehuizen direct na Kerst een faillissementsaanvraag in bij de rechtbank. De zorggroep verkeerde al in surseance, nadat het afgelopen jaar miljoenentekorten aan het licht waren gekomen. Door mismanagement verspilden de Zonnehuizen in twee jaar tijd ongeveer 20 miljoen euro.

De zorgkantoren en zorgverzekeraars staan de komende periode garant voor de betaling van de zorg. De curator probeert op korte termijn overnamepartners te vinden voor de boedel. Voornaamste gegadigde is zorgondernemer Loek Winter, die al eerder de Zonnehuizen wilde overnemen.

Volgens Jo Terlouw van Kansplus, de belangenorganisatie van verstandelijk gehandicapten, is het geen toeval dat tussen Kerst en Oud en Nieuw het faillissement is aangevraagd. Terlouw: “Men wil zo weinig mogelijk publiciteit. Vorige week nog werd in de Tweede Kamer over de Zonnehuizen gesproken en wist de politiek zogenaamd van niets.”

Terlouw gaat de komende dagen opnieuw aandacht vragen voor de positie van de achthonderd bewoners van Zonnehuizen. “De politiek en de betrokkenen houden zich stil, omdat het korten op de zorg aan verstandelijk gehandicapten niet is uit te leggen.”

“Uiteindelijk valt alleen echt te besparen op de zorg aan cliënten, en die zitten niet aan tafel bij de curator.”’

Gisteren had ook Trouw in zijn papieren krant een nieuwsbericht over de Zonnehuizen, ‘Van onze redactie Gezondheid en Zorg’, getiteld ‘Zorggroep zonnehuizen failliet. Antroposofische tehuizen in problemen nadat bestuur enkele fusies is aangegaan’. Men had de woordvoerder gesproken, maar die had weinig nieuws te melden:

‘De antroposofische zorggroep Zonnehuizen uit Zeist is failliet, maar er is wel uitzicht op een doorstart. De rechtbank sprak gisteren het faillissement uit.

Curator Marie-José Cools voert momenteel gesprekken met “betrouwbare” partijen, die de zorg en het onderwijs, of een deel daarvan, willen overnemen. Welke partijen dat zijn, kon woordvoerder Gerry Nutters gisteren niet zeggen.

(...) Interim-bestuurder Charles Laurey heeft onlangs aan de voormalige bestuurders gevraagd of ze willen erkennen dat ze fouten hebben gemaakt, en of ze daaraan consequenties willen verbinden. Daar is tot op heden nog geen antwoord op gekomen, zegt Nutters. “We onderzoeken nu of we juridische stappen nemen tegen hen.”’

Gisteren had collega-weblogger Adri Benschop bij hoge uitzondering zijn weblogbericht aan de Zonnehuizen gewijd, in ‘Voortbestaan’:

‘Toen ik bijna drie jaar geleden aan dit Blog begon, heb ik mij voorgenomen het hier vooral niet over zakelijke aangelegenheden te hebben. Ik geloof dat ik me er redelijk aan heb gehouden, maar voor vandaag wil ik een uitzondering maken.

Gisteren is de zorginstelling voor jongeren en volwassenen met een verstandelijke beperking De Zonnehuizen in Zeist failliet verklaard. Dat doet pijn. Niet alleen voor de bewoners en hun ouders en familieleden, maar ook voor de medewerkers, die ik ken als toegewijde zorgverleners en oud-collega’s.

Bernard Lievegoed, oprichter van de Zonnehuizen, bij wie ik in mijn studietijd aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam in de jaren zeventig nog colleges organisatiekunde heb gelopen, zou op zijn zachtst gezegd zijn wenkbrauwen hebben gefronst.

Toch heeft het hele proces dat zich de afgelopen jaren rond de Zonnehuizen afspeelde ook iets organisch. Lievegoed vergeleek in zijn organisatieleer de ontwikkeling van een organisatie met het leven van de mens, waarin zich ook verschillende stadia afspelen. Het is de kunst om in elke fase van de organisatie juist te handelen en de juiste medewerkers te vinden, maar je hoeft ook niet te wanhopen wanneer het eindigt. Er kan daarna ook weer iets moois uit voortkomen.

Ik vergelijk het maar met het leven van deze vlinder, die zichzelf transformeerde vanuit een vorig leven als rups en nu een prachtig schepsel is geworden.

Daarmee wil ik het hele gebeuren beslist niet onderschatten. De onzekerheid die het met zich mee brengt is een drama voor de bewoners en hun familie. En ook voor de medewerkers, die net voor de kerst te horen kregen dat hun salaris deze maand niet volledig betaald kon worden, is het een ramp. Ik wens hen veel sterkte.

Michel Gastkemper heeft op zijn Blog “Antroposofie in de pers” de afgelopen tijd nauwkeurig verslag gedaan van alle ontwikkelingen. Bedankt Michel! Ik las daar gisteren dat de curator en de interim-bestuurder er van uitgaan dat de zorg gecontinueerd kan worden. Gelukkig maar.

Ik hoop dat de toekomst er weer net zo mooi gaat uitzien als die van deze vlinder. Hij heeft transparante vleugels. Misschien is dat nog een tip die ik de opvolgers mee mag geven.’

En dan tot slot, om dit elfhonderdste bericht compleet te maken, een ‘Recensie door Marjan Slob, gepubliceerd op 12-12-2011’ op de website van de Volkskrant, van het boek ‘De mongool, de moeder en de filosoof’, getiteld ‘Wat gaat er om in mijn zoon Ramon?’

‘Ramon lijkt introvert. Zit dat in zijn persoonlijkheid of in zijn verstandelijke handicap, vraagt zijn moeder, filosofe Thecla Rondhuis, zich af.

Als de jonge studente Thecla Rondhuis zwanger blijkt, slaat haar fantasie op hol. Zal haar kind opgroeien tot geleerde, zal hij muzikaal zijn of juist sportief? Die dromen verdampen zodra Ramon geboren wordt. Haar zoon blijkt een mongooltje.

Ramon is nu 37 en al die jaren heeft Rondhuis – filosoof, schrijver en docent – schriftjes bijgehouden waarin ze haar ervaringen met Ramon heeft opgetekend. Die schriftjes heeft ze bewerkt tot een boek, dat een inkijkje geeft in het gezin waarin snel na Ramon nog drie kinderen worden geboren. Die kinderen zijn inmiddels de deur uit. Ramon is er nog.

Het mooie van dit boek is dat het draait om Ramon en niet om de gevoelens van zijn moeder. Rondhuis heeft het zelfs geregeld over “de moeder van Ramon”, om dan op volstrekt natuurlijke wijze weer vanuit zichzelf te praten. Het resultaat is een vreemde, maar effectieve mengeling van precieze observatie en warme betrokkenheid.

De drijvende vraag is: wat gaat er in mijn zoon om? En dat is voor een groot deel gissen, want Ramon praat nauwelijks. “Ik kan niet achter de vensters van zijn ogen kijken en kan niet weten wat hem bezielt. Ik zie slechts gedrag en de omstandigheden waaronder hij dit aan de dag legt”, schrijft Rondhuis. Soms voelt ze wel aan wat er aan de hand is. Maar soms ook niet. Zo loopt Ramon maandenlang rond met een bril waarin het glas verkeerd in het montuur zit.

Goed kijken naar Ramon is dus een noodzaak. En dat leidt tot levendige observaties, bijvoorbeeld van Ramons liefde voor rituelen en ceremonieel vertoon, in casu het circus, Sinterklaas en het koningshuis. Of van de manier waarop Ramons geest is gericht op behoud van het vertrouwde. Als de andere drie kinderen gaan puberen en zich afzetten tegen de mores in huis, is dat heel lastig voor Ramon. Hij wil juist doen zoals altijd. “Netjes en gelaten zit hij aan tafel en trekt zich na het eten zo snel mogelijk terug naar zijn eigen kamer.”

Deze uit het leven gegrepen beschrijvingen groeien onder de handen van Rondhuis geregeld uit tot bredere bespiegelingen, waarin ze haar filosofische inslag toont. Zo vraagt zij zich af wat de persoonlijkheid van Ramon is. Wat is er eigen aan hem, los van zijn handicap? Ramon lijkt introvert, maar dat kan voortvloeien uit zijn spraakgebrek. Is het eigenlijk wel mogelijk om een karakter los te zien van omstandigheden?

Of neem deze: zijn moeder wil tevreden zijn met wie Ramon is en wat hij kan. Maar ze wil ook dat haar kind de grenzen van zijn capaciteiten blijft opzoeken. Dus forceert ze hem soms. Doet ze daar goed aan? “Dat is ook mijn probleem als opvoeder!”, denk je dan. Zodra je een particulier verhaal vanzelf gaat betrekken op je eigen situatie – die heel anders is maar kennelijk toch ook weer niet – heb je met een krachtig boek te maken.

Rondhuis eindigt haar relaas met een brief aan Ramon waarin ze schrijft: “Ik houd van je, mijn mongoloïde zoon. Maar ik ben geen beschermengel van het syndroom van Down. Mijn liefde betreft slechts jóú, inclusief je handicap, en alleen omdat je mijn zoon bent.” Rondhuis zal nooit sentimenteel zeggen dat “mongooltjes je leven zo verrijken”. Ze heeft ook niet de neiging om een stevig standpunt in te nemen in maatschappelijke discussies over verstandelijk gehandicapten. Ergens missen die discussies voor haar het punt. Want zij heeft Ramon gekregen. En sindsdien is zij vóór alles een moeder die haar kind gelukkig wil maken.

Beschrijving

“Ik ben 22 jaar en in verwachting. Mijn vriendje en ik huren een woning en verzamelen wat spullen. De eikenhouten wieg, waarin ik zelf had gelegen, staat tussen de boekenkast en de tafel. Mijn biologiestudie dreigt vertraging op te lopen. Want ik ga moeder worden en mijn kind zal vóór alles gaan. Hij zal als een prins ter wereld komen en opgeleid worden tot geleerde. Met moeite zal hij een plaats in het Olympisch team weigeren en de keuze voor het conservatorium opschorten. Na bijna negen maanden komt hij “in een vloek en een zucht” ter wereld. Ramon blijkt een “mongooltje”. Weg droom. Weg toekomstbeeld van intellectuele, fysieke en artistieke schitteringen.”

Filosoof Thecla Rondhuis vertelt de geschiedenis van Ramon, een inmiddels 37-jarige man met het syndroom van Down, wiens leven van rituelen aan elkaar hangt. Afstand én nabijheid karakteriseren haar betoog. Aan de ene kant blijkt haar irrationele hartstocht en liefde voor haar zoon, aan de andere kant haar fascinatie voor het fenomeen Ramon. Haar boek is een zoektocht naar de condition humaine van iemand met zeer beperkte verstandelijke vermogens. Wat blijft er over van een mens als er veel geestelijke vermogens wegvallen? Wat betekenen vrijheid en identiteit dan nog? Verrassend genoeg blijken “normale” mensen meer overeenkomsten met de rituele mens Ramon te hebben dan je op het eerste gezicht zou denken.

Na Ramon kreeg Rondhuis nog drie “gezonde” kinderen. Haar biologiestudie maakte ze niet meer af, maar ze ging later wel filosofie studeren. Ramon woont nog steeds bij zijn ouders. Elke dag gaat hij naar zijn “werk”, het dagverblijf waar hij tekent en schildert.

Thecla Rondhuis promoveerde in 2005 op het filosofisch talent in het denken van adolescenten. Eerder verschenen van haar “Filosoferen met kinderen” (1994) en “Jong en wijs” (2001). Ze was zeven jaar lang als columniste verbonden aan Filosofie Magazine en ontwikkelde tv-programma’s voor de Ikon. Rondhuis woont in Haarlem.

“Als het gezin de hoeksteen van de samenleving is, kan een mongool in huis het cement daarvoor leveren.” De vader van Ramon’

 

Update 17.15 uur:

Al een paar uur zie ik een aantal onbevestigde berichten via Twitter rondgaan, die ik nu toch maar ga melden. Maar zoals gezegd, ze zijn nog niet door een onafhankelijk medium bevestigd, dus voorzichtigheid is geboden. Maar het eerste bericht is afkomstig van Sengül Sözen, ‘Bestuurder Zorg Abvakabo FNV’, dus niet de eerste de beste, die dit, naar ik vermoed, vanochtend vernomen heeft tijdens de bijeenkomst van het UWV op de Michaelshoeve. En, zoals ik gisteren meldde in ‘Werknemersrechten’:

‘Daarnaast heeft Abvakabo-bestuurder Sozen donderdag om 13.00 uur een actiebijeenkomst belegd met leden op de locatie Michaelshoeve (grote zaal) van De Zonnehuizen.’

Zij twitterde:

‘gulsoz sengul sozen 

Zonnehuizen heeft aantal rekeningen NIET betaald ziektekostenverzekering, pensioenpremies, loonbelasting enz ongelooflijk !!

5 uur geleden’

Dat ging snel rond, bijvoorbeeld hier:

‘jettimonster jet vrielink 

@RenskeLeijten Heb je het gehoord van de #Zonnehuizen?Geen loonbelasting afgedragen, geen pensioenpremie geen betaling ZVW. Rede vervolging?

5 uur geleden’

Er volgde later:

‘gulsoz sengul sozen 

Het geduld is op bij leden. actiecomité Zonnehuizen is een feit, komende dagen acties uitgewerkt Zorg kan niet zonder personeel !

1 uur geleden’

Een duidelijke reactie kwam van Ellen van de Berg, ‘Voorzitter SP afd. Raalte. Vakbondsconsulent NU’91 Groepsleider op Overkempe (Zonnehuizen) Ambassadeur HZT’:

‘EVDB21 Ellen van den Berg 

#Zonnehuizen, Allemaal voor de #zorggarantie Medewerkers onwetend houden over betalingen die niet gedaan zijn We voelen ons ronduit belazert

45 minuten geleden’

Nu maar afwachten welke ellende er nog meer over de Zonnehuizen wordt uitgestort.

Update 19.20 uur:

RTV Utrecht bevestigt een kwartier geleden het bovenstaande in ‘Staking dreigt bij Zonnehuizen in Zeist’, waarin Sengül Sözen voor de camera aan het woord wordt gelaten (zie de video op de website):

‘De actiebereidheid onder werknemers van de failliete zorginstelling Zonnehuizen in Zeist groeit. Een staking komt dan ook steeds dichterbij.

Zo’n 2300 werknemers krijgen donderdag of vrijdag een ontslagbrief thuisgestuurd. Dit gebeurt nadat de instelling deze week officieel failliet werd verklaard. Toch wordt van de medewerkers verwacht dat ze gewoon blijven werken terwijl niet duidelijk is of er nog mensen mee kunnen naar een nieuwe organisatie. De staatssecretaris garandeert ondertussen de kwaliteit van de zorg voor de cliënten van Zonnehuizen.

Ook de vakbonden hebben de ontevredenheid bij het personeel opgemerkt. Zij willen dat de politiek zich hard gaat maken voor de werknemers van het instituut. Zonnehuizen heeft een schuld van 17 miljoen euro vanwege mismanagement van het vorige bestuur.’