Syndroom

Een ander, eerder deel van deze muur kwamen we al tegen op 25 september 2008. Het zijn de enige twee delen die ik op mijn wandeltocht ben tegengekomen (of die ik toen heb kunnen ontdekken). Tot mijn verbazing merk ik, terwijl ik dit schrijf, dat het die dag ook over de KNMG ging, de uitgever van Medisch Contact, het blad voor artsen...

Sommige dingen zijn te mooi om links te laten liggen. Ook al heeft het niet direct met antroposofie van doen, het hoofdredactioneel van Ben Crul in de nieuwste ‘Medisch Contact’ die morgen uitkomt, laat ik hier heel graag volgen. Deze weblog heeft ook veel nieuws uit de gezondheidszorg en geneeskunde, wat zich kan laten verklaren uit het vakgebied waarop ik voor een groot deel bezig ben. Maar zijn hoofdredactioneel is veel verstrekkender (ver-strekkender, het gaat niet om het verstrekken van bijvoorbeeld medicijnen), het heeft een algemene geldigheid, met verschillende aanleidingen juist op dit moment. Ook een reden om het hier weer te geven. En Ben Crul heeft al eerder laten blijken een verstandig man te zijn die zich niet gek laat maken door al het volk dat met de vreemdste opvattingen in de gezondheidszorg, maar ook daarbuiten rondloopt. Heerlijk om zo iemand op die invloedrijke post te hebben. Hij durft bovendien uitspraken te doen. Leest u maar, zijn stuk draagt de titel ‘Hoogmoedsyndroom’:

‘De opleiding tot arts is een brede. Je kunt er zelfs directeur van Schiphol, uitgever/eigenaar van Elsevier, parlementariër of minister mee worden. Ook al verlies je – al dan niet vrijwillig – de artsentitel, met de opgedane ervaringen uit je artsencarrière kun je je voordeel blijven doen. De Britse ex-minister van buitenlandse zaken en neuroloog David Owen heeft de uiteenlopende rollen in zijn loopbaan op prachtige wijze in een ontluisterend boek samengevoegd. MC’s Robert Crommentuyn sprak vorige week met hem.

De manier waarop Owen naar falende en ontsporende wereldleiders kijkt, stemt niet vrolijk maar maakt – kijkend door de artsenbril – wel veel duidelijk. Heel misschien kan die medische blik helpen toekomstig onheil te voorkomen. Waar politici wereldwijd in hun strijd om de macht of gunst van de kiezers hun minder fraaie kanten proberen te verdoezelen, is een duidelijke diagnose eigenlijk onontbeerlijk. Je kunt dan rekening houden met hun gebreken, al zullen ze die onvolkomenheden nooit openlijk durven toegeven. Een soort gebruiksaanwijzing.

Op de meest cruciale plaatsen in de wereld zitten nu figuren die een persoonlijkheidsstoornis hebben of hebben gekregen. Ze voldoen eigenlijk niet meer aan het profiel van een goed leider. Intussen sturen ze, zoals in Irak, wel duizenden mensen de dood in of zijn ze – zie de huidige financiële crisis – medeverantwoordelijk voor het omvertrekken van de economie. Owen stelt zijn diagnose en de internationale gevolgen daarvan.

In de Nederlandse politiek hebben we onze eigen voorbeelden van narcistische persoonlijkheidsstoornissen met een soms infauste prognose. Zowel uit het verleden als in het nu. Keurig aangeklede patiënten die meer met zichzelf bezig zijn dan met het belang van u en mij. De ernst van de aandoening varieert gelukkig. Zijn artsen immuun voor dit syndroom? Welnee. De valkuil ligt hemelsbreed voor u open en het begint al heel vroeg in de opleiding. U heeft vanaf de eerste witte jas een positie met veel macht en dat is prognostisch slecht voor het syndroom.

Zeker in leidinggevende posities is de neiging groot om niet meer te luisteren, eigengereid te worden en zonder goede feedback beslissingen (voor anderen) te nemen. Het zoeken van een persoonlijke en neutrale coach hoeft daarom niet beperkt te blijven tot de aios [artsen in opleiding, MG], zoals in Alkmaar [bedoeld is een training in sociale vaardigheden in de specialistenopleiding van het Medisch Centrum Alkmaar, MG]. Eerlijke vrienden en familieleden voldoen echter ook. Goed voor uzelf en voor anderen.’

Ook het genoemde interview met David Owen is interessant. Het heeft, zoals Crul al aangaf, de titel ‘De gekte regeert’ en begint meteen goed (of slecht, zo u wilt):

‘Wat als de Amerikaanse president Woodrow Wilson in 1919 geen beroerte had gekregen? “Dan had hij het Congres kunnen overtuigen van het belang van een Amerikaans lidmaatschap van de Volkenbond. Deze voorganger van de Verenigde Naties had dan kunnen uitgroeien tot een krachtige organisatie. Dan was Italië in 1935 nooit Abessinië binnengevallen en had Duitsland in 1938 Sudetenland niet ingelijfd.”

Lord David Owen (70) gaat er nog eens goed voor zitten. “Laat er geen misverstand over bestaan dat de (on)gezondheid van wereldleiders enorme gevolgen kan hebben voor de politieke besluitvorming. Ik heb bijvoorbeeld overtuigend aangetoond dat John F. Kennedy onder invloed was van amfetamine tijdens zijn eerste ontmoeting met de Russische leider Chroesjtsjov.”

Volgens Owen verscheen de Russische president veel later op de afspraak dan gepland. Bij Kennedy raakte de amfetamine uitgewerkt en van zijn aanvankelijk euforische stemming bleef niet veel over. Hij zat met zijn mond vol tanden tegenover Chroesjtsjov. Die leidde uit de vertoning af dat Kennedy een zwakke figuur was en durfde daarna kernraketten te plaatsen op Cuba. Owen: “Godzijdank had Kennedy zichzelf en zijn gezondheid beter onder controle tijdens de daaropvolgende Cuba-crisis. Door verstandig beleid werd toen een atoomoorlog voorkomen.”’

Auteur en interviewer Robert Crommentuyn legt uit hoe dit zit:

‘Owen beschrijft de ziektegeschiedenissen van Kennedy en Eden in zijn onlangs verschenen boek “Zieke wereldleiders”. Meer dan twintig staatshoofden en regeringsleiders uit de moderne geschiedenis passeren daarin de revue. Owen deed uitgebreid bronnenonderzoek naar hun geestelijke en fysieke gesteldheid en stelde de invloed daarvan op hun beleid vast.

Het is eigenlijk een voor de hand liggend thema voor de stijlvolle Brit. Hoewel hij vooral bekend is als politicus, is Owen van oorsprong arts. Dat plaatst hem in de bijzondere positie dat hij casussen kan beschrijven van politici die hij persoonlijk ontmoette en van dichtbij meemaakte.’

Als u nu denkt dat dit bij Owen tot nieuwe, bij bepaalde kringen zeer geliefde samenzwerings- of complottheorieën leidt, heeft u het mis. Hij is immers een echte Brit, nuchter en met stijl. Toch liegen zijn conclusies er niet om, en komen deze hierdoor eigenlijk nog harder aan.

‘Een van de observaties die Owen tijdens zijn onderzoek deed, is dat veel regeringsleiders op een gegeven moment de draad lijken kwijt te raken. Volledig overtuigd van het eigen gelijk stomen ze door met dwaas en ondoordacht beleid. In de volksmond heten ze al snel “idioot”, “ontspoord” en “megalomaan”. Geen enkele arts zal deze termen in de mond nemen om een patiënt te beschrijven, zegt Owen, maar toch zit er een kern van waarheid in. Volgens de expoliticus verliezen veel hoogwaardigheidsbekleders hun realiteitszin en vallen ten prooi aan wat hij het “hybris-“ of “hoogmoedsyndroom” noemt.

In zijn boek noemt Owen een lijst met veertien symptomen van dit syndroom, waaronder “onrust, roekeloosheid en impulsiviteit”, “een overmatig vertrouwen in het eigen oordeel”, “een messianistische manier van praten” en “een onevenredige aandacht voor beeldvorming”.

Hybrispatiënten voldoen volgens Owen aan minstens vier van de veertien symptomen. “Ik geloof dat het hoogmoedsyndroom een verworven persoonlijkheidsstoornis is die je kunt aantreffen bij politieke leiders, maar ook bij leidinggevenden van grote bedrijven, bij topsporters en bij artsen”, verklaart Owen. “Kortom, bij iedereen die in een positie met veel macht verkeert. Ik heb mijn studie uit praktische overwegingen beperkt tot staatslieden. Over hen zijn controleerbare bronnen beschikbaar. Van mensen in het bedrijfsleven is dat niet zo. Al is het een sector die ik ook graag eens zou onderzoeken. Op het hele dossier van de huidige financiële crisis staat immers met dikke letters ‘hoogmoed’ geschreven.”’