Vooruit

Het wordt tijd voor weer eens wat anders dan die eeuwige gezondheidszorg. Op zondag 5 oktober 2008 schreef ik in ‘Michaëlhymne’ over de Michaëlconferentie van de Vereniging van vrijescholen die de volgende dag zou plaatsvinden in Concertgebouw ‘De Vereeniging’ in Nijmegen. Dat bericht besloot ik met deze bede:

‘Ik hoop op een goede conferentie en dat die voor de vrijescholen in Nederland werkelijk tot een Michaëlhymne mag leiden (en dat er snel verslag van komt op de website van de Vereniging van vrijescholen). Ze verdienen het als veelgeplaagde organisaties tot een sterke en krachtige beweging uit te groeien; ze kunnen zo’n sterke beweging in ieder geval goed gebruiken.’

En inderdaad, een week later stond op de website:

‘MichaëlConferentie 2008 goed bezocht – Bekijk de eerste foto’s. De MichaëlConferentie, georganiseerd in Concertgebouw “De Vereeniging” te Nijmegen werd door ongeveer 900 mensen bezocht. Iedereen uit het vrijeschoolonderwijs en de opvang voor het jonge kind kon deelnemen. Op de foto’s (van links naar rechts) Prof. dr. Willem Koops, Prof. dr. Monique Volman – Keynote sprekers, Leo Stronks, voorzitter, groepen in gesprek bijeen, publiek in de zaal, rondetafelgesprek, olv. Frans Ebskamp.’

Dat is weliswaar geen inhoudelijk verslag, maar toch iets. Vandaag is er wel een verslag bijgekomen, of tenminste iets wat op een aanzet daarvoor lijkt. Het heet: ‘MichaëlConferentie 2008 is meer dan een turbulente dag: een opmaat voor de toekomst’. Dat begint zo:

‘De opbrengst van de MichaëlConferentie 2008 is een interessante. Vooral omdat ze zit in de kwaliteit van de beleving van de deelnemers. Sommige aanwezigen waren tijdens de conferentie diep teleurgesteld of zelfs boos, anderen toonden zich na afloop enthousiast en geïnspireerd. Het bestuur van de Vereniging van vrijescholen hecht veel waarde aan die verscheidenheid in reacties, omdat zij op zoek is naar de toekomst en betekenis van het vrijeschoolonderwijs en de kinderopvang. De reacties maken duidelijk waar het werk en de knelpunten liggen in een professionele leergemeenschap voor vrijeschoolpedagogie.’

Ja, dat is natuurlijk ook een manier om er naar te kijken. Erg duidelijk is dit in ieder geval nog niet. Eens gauw verder lezen.

‘Het thema Samenbindend Samenwerken laat een aanpak zien en vat de noodzaak samen om krachten te bundelen als het gaat om eigen inzichten en nieuwe ontwikkelingen. Het appel dat van “buiten” gedaan wordt op onderwijsvernieuwing, regelgeving en werkwijze in een organisatie, wordt toegesneden op onze vragen van nu en van de toekomst. Ook geeft het thema weer dat die samenwerking krachtiger kan zijn. Wat kan er in de vrijeschool en de kinderopvang aangepakt worden om die samenwerking te optimaliseren? Wat is er al gedaan? Waar liggen de kansen, wat zijn de bedreigingen?’

Ik benieuwd naar de antwoorden op deze vragen. Maar komen die ook?

‘Prof. dr. Koops stelde in zijn rede op de MichaëlConferentie dat het traditioneel vernieuwingsonderwijs – waar de vrijeschoolbeweging onder wordt gerangschikt – zijn langste tijd gehad heeft, omdat internet en tv het klassieke kind doen verdwijnen. Daarmee past het oude opvoeden – het kind langer kind laten zijn en stapje voor stapje de volwassenheid binnenbrengen – niet bij het moderne kind dat permanent in verbinding is met de volwassen wereld. Nieuwe kansen zijn er voor de vrijeschool als zij opnieuw een perspectief kiest vanuit de ethiek en vanuit de ontwikkelingspsychologie en zich uiteenzet met haar opvoedingsidealen, haar oorspronkelijke en hedendaagse bronnen. Als zij zich vernieuwt, normen stelt en weet welk doel ze heeft met het onderwijs.

Prof. dr. Volman vult de nieuwe kansen concreet in. Het traditioneel vernieuwingsonderwijs kan zich richten op Authentiek leren – maatschappelijk betekenisvol en betekenisvol voor de leerling, op Actief leren – meedoen in activiteiten die in de samenleving van betekenis zijn en op Sociaal leren – leren handelen in sociale situaties door deelnemen aan leergemeenschappen en je te richten op brede persoonsontwikkeling. In die gebieden kan volgens Volman de betekenis en meerwaarde liggen van het vrijeschoolonderwijs, zonder zich te ontdoen van zijn wortels.’

Zou dat nou datgene zijn waarop negenhonderd ‘leraren, bestuurders, managers, pedagogen voor het jonde kind, ib’ers en conciërges’ op zaten te wachten?

‘De reacties op beide betogen waren zeer divers. (...) Met alle meningen is het bestuur van de Vereniging heel blij: “Omdat in die verschillende opvattingen het werk besloten ligt dat gedaan moeten worden om samenbindend samen te werken. We slaan een brug om de uitersten in opvattingen zo te verbinden, dat we sterk staan en sterk verbonden zijn met het hele opvoedingslandschap,” zo zegt Leo Stronks, voorzitter van de Vereniging. Hij ziet nog meer bruggen die geslagen gaan worden. “Het gaat niet alleen om de verschillen tussen antroposofie en wetenschap of de verschillen in opvattingen binnen onze vereniging. Het gaat ook om de verschillen tussen de ouders en de leraar als opvoeder, de leerling op school en het kind thuis. Ik pleit voor verbinding in de volle breedte van onze organisatie. Alleen zo kunnen we succesvol zijn in het samenwerken aan een professionele leergemeenschap voor vrijeschoolpedagogie.”’

Wat waren ook alweer onze vragen? ‘Wat kan er in de vrijeschool en de kinderopvang aangepakt worden om die samenwerking te optimaliseren? Wat is er al gedaan? Waar liggen de kansen, wat zijn de bedreigingen?’

Het verslag dat gedaan wordt van de middag gaat hier ook nauwelijks op in.

‘Samenwerken met oog voor de verschillen werd in het middagdeel beproefd. De opmaat van Madelein van Dongen, Ferd van Koolwijk en Edmond Schoorel was in iedere zaal aanleiding om intensief en in kleine groepen van gedachten te wisselen. Edmond Schoorel sloot de dag af. Hij schetste – letterlijk – een antroposofisch beeld, vanuit twee voordrachten van Rudolf Steiner, van de stromingen van verleden en toekomst in de mens met het heden daartussen in het “open” midden. Als kinderarts heeft hij ervoor gekozen verschillen over dit thema aan te reiken, zoals hij dat heeft ervaren, tussen een medische en – een padagogische voordracht. Hij gaf deelnemers een aangrijpingspunt om actief in dat onbeschreven midden te gaan staan en zo verleden en toekomst te binden.’

Misschien kan het ook niet anders, in grote conferenties zoals deze, met massa’s mensen. Het zal ongetwijfeld allemaal goed bedoeld zijn. Maar ik word er een beetje moedeloos van. Het doet me denken aan dat bericht dat ik ooit vond over de pedagogische sectie van de Vrije Hogeschool voor Geesteswetenschap. Het is net of ik de teneur daarvan hier weer terugvind. Waarop is het gebaseerd, die jubelachtige stemming? Ik kan het vanuit wat ik lees moeilijk navoelen:

‘Het zien van verschillen, het voelen van de ruimte en de wil om bruggen te slaan daarin weerspiegelde de MichaëlConferentie in 2008, de initiatiefkracht van Sint Joris. Grenzen verleggen op weg naar de toekomst betekent het begin van een stap vooruit!’