Georgië

Eerst een stukje de grens over geweest vandaag, en meteen daarna een héééél eind erover. Virtueel natuurlijk, anders lukt dat niet. Ik bezocht namelijk Widar, een Belgische heilpedagogische instelling. Twee jaar geleden, op 3 september, vierde deze gemeenschap zijn 25e verjaardag. Op 27 augustus dat jaar werd er bericht:

‘Op 3 september is het 25 jaar geleden dat de eerste bewoners werden opgenomen. Yvonne, onze nestor, woont al 25 jaar in hetzelfde gezin sinds 3 september 1982.

Grote feestelijkheden hebben we niet gepland. Maar aan Yvonne zullen we wel speciale aandacht schenken. Een kwart eeuw Widar. Wie had dat ooit gedacht.’

Widar is wat je noemt een ‘dorpsgemeenschap’:

‘In het landschap van de opvang voor personen met een handicap neemt Widar een aparte plaats in. Medewerkers met hun families wonen in de voorziening en vormen samen met de opgenomen personen met een handicap een woongemeenschap. Zeer veel aandacht wordt besteed aan de werkplaatsen. Daar vinden de bewoners overdag een zinvolle activiteit. Het geheel noemen wij een “Dorpsgemeenschap”.’

Even verderop wordt gemeld:

‘Widar VZW [dat betekent: Vereniging Zonder Winstoogmerk, MG] is door het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap erkend als een “Tehuis voor Niet Werkende” volwassen personen met een matige tot zware verstandelijke handicap. (...)

Momenteel beschikt VZW Widar over 40 hectaren grond. Hierop staan zes huizen waarin in totaal 40 bewoners, 14 intern wonende medewerkers en 15 medewerkerskinderen wonen. De huizen staan in Merksplas, in het gehucht Zondereigen en in Hoogstraten in Wortel Kolonie.

VZW Widar heeft het beheer over twee Dorpsgemeenschappen. Dorpsgemeenschap Widar in Merksplas heeft min of meer zijn definitieve vorm aangenomen. Grote uitbreidingen of infrastructuurwerken worden hier niet meer gepland. Dorpsgemeenschap Balder in Hoogstraten (Wortel) is in oprichting. De oprichting van een eerste huis is voorzien voor 2008. Werkplaatsen zijn er al: de boerderij en een cafetaria/feestzaal.’

Over Balder is een apart stukje tekst geplaatst:

‘Twee werkplaatsen werden intussen al opgestart: de boerderij en Café Den Bayerd in het Casino. Dat gebeurt voorlopig nog onder de vleugels van dorpsgemeenschap Widar. Een eerste woonhuis voor de opvang van zeven personen met een handicap hopen we in 2009 in gebruik te kunnen nemen.’

Het nieuwsbericht van 30 januari 2008 laat weten dat het Huize Ekkehart, Wortel Kolonie nummers 28/30, al in de steigers staat. Maar klaar is het nog niet:

‘Het zal dan toch nog tot 2010 duren eer het gebouw kan worden opgeleverd. Een medewerkersgezin en zeven mensen met een handicap zullen dan hun nieuwe thuis kunnen “maken” in huize Ekkehart. Op dat moment zal Widar een erkenning hebben voor de opvang van 45 mensen. Vijf nieuwe bewoners zullen op het einde van 2009 al opgenomen worden.’

Kort na de viering van het jubileum, namelijk op 20 november 2007, werd er een nieuw bericht op de website geplaatst, niet over Widar zelf, maar over ‘Khedeli: zusterinstelling van Widar in Georgië’:

‘Al zeven jaren heeft Widar een goede band met Khedeli, een initiatief in het Oosten van Georgië. Daar worden op dit moment 10 personen met een handicap opgevangen. Het initiatief ligt in de bergen, vlak bij Sighnaghi, een middeleeuws stadje. Vanuit de bergen heeft men een prachtig zicht op de besneeuwde toppen van de Kaukasus. Aserbaidjan ligt vlakbij.

Het uitzicht en de ligging zijn fabelachtig mooi. De omstandigheden waarin gewerkt wordt zijn het andere uiterste. Nauwelijks ondersteuning door de overheid, een absoluut ontoereikende infrastructuur en personeel met veel idealisme maar weinig kennis en ervaring.

Ieder jaar schenkt Widar een som geld aan het initiatief, voldoende om 2 voltijdse medewerkers een normaal loon te kunnen geven. Af en toe komt er iemend van Khedeli om een ervaringsstage te volgen in Widar. En elk jaar werkt een medewerker van Widar mee aan de opleiding van de medewerkers ter plekke. Op deze wijze is er een intensieve band ontstaan tussen beide plekken. Een heuvel, aangrenzend aan één van de huizen, werd met een schenking van Widar gekocht om een waterreservoir te bouwen. Deze heuvel heet nu “Widar”.

Medewerkers en ouders helpen mee aan het verzamelen van schenkgelden. Zo bestaat er een 3-euro-actie: Per maand schenken nu veertien personen € 3 op de hieronder vermelde rekening. Dat geld gaat integraal, zonder enige aftrek van “administratieve kosten”, naar Khedeli. Daar wordt het gebruikt voor lonen van medewerkers en voor het verbeteren van de accomodatie. Volgend jaar zal men overgaan tot de bouw van een tweede huis. Dan kunnen 10 extra mensen met een handicap geholpen worden. En, via de salarissen van de medewerkers, kunnen dan nogmaals 5 gezinnen een menswaardiger bestaan opbouwen.

Wilt u meedoen aan de actie? Dan kunt u dat doen op rekeningnummer 523-0450160-58 van Widar. Voor uitgebreide informatie over Khedeli: kijk naar www.khedeli.nl’

U begrijpt het al: vervolgens ben ik daarheen gevlogen, over het net natuurlijk. Meteen op de homepage staat te lezen ‘Hoe de Khedeli gemeenschap begon...’

‘Lali Khandolishvili ging na haar muzikale opleiding wonen in Sighnagi, waar Gela, haar man, vandaan komt. Naast haar woonde een verstandelijk gehandicapte vrouw die de hele dag op bed lag. Lali begon muziek te maken voor deze vrouw en leerde haar weven. Zij zag hoe deze vrouw opleefde toen ze zelf merkte dat ze in staat was tot iets zinvols. Lali begon daarna meerdere mensen met een handicap op te zoeken in het dorp. Uit deze eerste therapeutische ervaringen is uiteindelijk de Khedeli gemeenschap geboren.’

Over locatie en doel van de ‘Khedeli-gemeenschap Georgië’ wordt vermeld:

‘Khedeli is een gehucht in de heuvels boven het dorp Sighnagi, 140 km. ten noordoosten van Tbilisi, de hoofdstad van Georgië. Het gehucht bestaat uit tien huizen die verlaten en verwaarloosd waren. Twee van deze huizen werden het eigendom van de Union for Social Therapy toen het werd opgericht. Sindsdien zijn er nog drie huizen aangekocht.

Khedeli is een woon-werkgemeenschap of “dorpsgemeenschap” voor volwassenen met een handicap, waarin medewerkers en gehandicapten samen als gelijkwaardigen een zinvol bestaan opbouwen. Zij leveren elk hun eigen bijdrage aan de gemeenschap door het verrichten van dat werk waartoe ieder in staat is. Het doel van de gemeenschap is niet alleen om in huisvesting, eten, en werk te voorzien, maar ook om een therapeutische omgeving te zijn waar mensen met een handicap hun vaardigheden kunnen ontwikkelen en zelfrespect kunnen verwerven in een zinvol bestaan.’

Er staat bijzonder veel informatie op deze website, tot namen en foto’s van bewoners en medewerkers aan toe. Over de geschiedenis is meer te vinden onder het kopje ‘Kosten’ bij ‘Financieel’:

‘De Khedeli Gemeenschap in Georgië heeft in 2000 haar eerste stappen gezet met behulp van het geld van een vriend uit Duitsland. Deze man was zeer onder de indruk van het ideaal van Lali en schonk haar, terwijl hij zelf geen rijkdom kende, van zijn spaargeld, een heel aantal jaren achtereen. Het ideaal was groot, het geld was weinig en onzeker, maar toch werd moedig de sprong in het diepe gewaagd. Zo konden zij beginnen.

Hun moed en enthousiasme hadden een uitstraling die meer hulp bracht: al snel volgden vrienden uit België en Nederland. Spoedig volgde de verbouwing van het eerste huis met behulp van gelden van fondsen in Nederland, België en Duitsland. Langzamerhand breidde het aantal bewoners zich uit en moesten er officiële begrotingen gemaakt en verantwoording afgelegd worden.

In 2005 werd de Stichting Khedeli Nederland opgericht, die zich met zeven mensen ging inspannen om zoveel mogelijk de lopende kosten te waarborgen. Onze stichting vraagt financiële ondersteuning aan bij fondsen en stichtingen en probeert ook individuele donateurs enthousiast te maken om het instituut Khedeli blijvend te ondersteunen. Een groep van ongeveer 50 donateurs draagt nu bij aan de lopende kosten van het instituut in Georgië.’

Een voortdurende zorg is dat er in Georgië zelf voldoende inkomsten zullen worden gevonden om de zaak draaiende te houden. Het land wordt een ‘ontwikkelingsland’ genoemd. Over de politieke en sociale context schrijft men:

‘Met het verdwijnen van het communisme is ook de economische stabiliteit verdwenen. De infrastructuur is uitermate verwaarloosd door gebrek aan geld en door corruptie. De wederopbouw zal lang duren, omdat er zoveel geld nodig is om de primaire voorzieningen op peil te brengen en te houden. Bovendien, maar misschien nog belangrijker, zal het jaren vergen om de ingesleten mentaliteit dat je als individu geen verantwoordelijkheid hebt in het maatschappelijk bestel, te veranderen.

De gevolgen van deze economische en mentale gesteldheid in een land als Georgië zullen nog heel lang de oorzaak ervan zijn, dat er voor die initiatieven die er zijn, in dit geval de Khedeli Gemeenschap, deskundigheid en financiële hulp uit het buitenland zullen moeten blijven komen. De belangrijkste vraag is of er vooruitgang geboekt is en wordt in de richting van groter self-support.’

Men heeft zijn hoop onder meer gevestigd op buitengewone contacten:

‘Het is uitermate verheugend dat er nu zes volwassenen met een handicap in de Khedeli Gemeenschap wonen die afkomstig zijn uit een staatsinternaat waar zeer slechte levensomstandigheden de boventoon voeren. Zij zijn hier geplaatst door tussenkomst van de vrouw van een voormalig minister en door de uit Nederland afkomstige echtgenote van de Georgische president, mevrouw Sandra Roelofs.’

Helemaal up-to-date is de website niet, want er is sprake van een begroting voor 2008 die nog opgesteld moet worden. Samenvattend kan wel worden gesteld:

‘De Khedeli Gemeenschap heeft na vijf jaar vooruitgang geboekt in het verkrijgen van inkomsten uit Georgië. Twee inkomstenbronnen, nl. staatsubsidie en opbrengst van eigen werk, zijn verdrievoudigd in het laatste jaar. In absolute cijfers zijn het kleine bedragen, maar als indicatie van groei in de richting van de visie die aan het werk ten grondslag ligt zijn ze hoogst belangrijk.’

Even verderop worden de ambities geformuleerd:

‘Het uiteindelijke doel van de Khedeli Gemeenschap is de realisatie van een woon-werkgemeenschap met vijf huizen, waarin 45 volwassenen met een handicap leven en waar zij zinvol werk kunnen doen.

Tot nu toe is een eerste huis gerealiseerd door verbouwing en uitbreiding. Dit huis is berekend op zeven volwassenen met een handicap en twee medewerkers. Momenteel wonen er echter tien bewoners en twee medewerkers.

Het huis dat oorspronkelijk bedoeld was als tweede huis is in een zeer slechte toestand en kan niet rendabel gerestaureerd worden. Een tweede huis moet van de grond af opgebouwd worden. Het ontwerp voor een tweede huis is klaar.

Wij bepleiten een stap-voor-stap ontwikkeling, waarbij na elke stap tijd genomen wordt om het nieuwe te integreren. Een te snelle groei garandeert niet bij voorbaat succes en kan tot mislukking leiden.

De lopende kosten zullen in verhouding hoger worden naarmate er meer huizen en dus meer bewoners komen. Uitbreiding moet dus gepaard gaan met het vinden van nieuwe inkomstengaranties voor de lopende kosten.’

Over het land zelf schrijft men:

‘Georgië heeft een geschiedenis van vele duizenden jaren. Het werd in 337 n. Chr. het tweede land (na Armenië) dat gekerstend werd (door St. Nino).

De Georgische Gouden Eeuw begon in 1008 onder Koning David de Bouwer en bereikte zijn hoogtepunt onder een vrouw – koningin Tamar (+1213).

In de 15e eeuw viel Georgië uiteen in een aantal kleinere rijkjes. In 1783 sloot de koning van het grootste van deze, Kartli-Kachetië, een verdrag met Rusland. Enkele jaren later annexeerde Rusland Georgië als een provincie.

De Eerste Republiek was een kortstondige onderbreking in de Russische overheersing: drie jaar (1918-1921). Daarna werd Georgië deel van de Sovjet-Unie. (Stalin was een Georgiër en wordt nog steeds vereerd in zijn geboorteplaats Gori.)

De Tweede Republiek begon in 1991. Na de Rozenrevolutie in 2004 is Georgië bezig met het uitroeien van corruptie en de heropbouw van een land dat eigenlijk voor het eerst in bijna twee eeuwen onafhankelijkheid kent – een monumentale opgave!’

Het is al een heleboel. Maar als je in Georgië geïnteresseerd bent, moet je eigenlijk ook nog even doorvliegen naar het Internationaal Hulpfonds. Dat heeft op zijn website een aparte pagina gewijd aan Georgië, waar buitengewoon keurig, ook in een grotere context, de vrijeschool-initiatieven vermeld worden waar men in Nederland mee te maken heeft:

‘Het Internationaal Hulpfonds heeft drie projecten in Georgië:
– De Vrije School in Tbilisi
– De Vrije Kleuterschool in Tbilisi
– De heilpedagogische school Michael in Tbilisi

Naast deze drie scholen zijn er andere antroposofische initiatieven in Georgië zoals de Antroposofische Vereniging, het sociaal-therapeutisch dagverblijf voor volwassenen (Tagesheim of Dayhome genoemd) en twee therapeutica. Er bestaat bovendien een overkoepelende organisatie voor de heilpedagogische school en het sociaal-therapeutische dagverblijf, die opleidingen en cursussen organiseert. In Kachetië, in het Oosten van Georgië, is een klein instituut voor jong volwassenen met een beperking, de woon-werkgemeenschap Khedeli. Ook groeit de Christengemeenschap in Tbilisi langzaam maar zeker. Sinds twee jaar heeft de gemeente een eigen vrouwelijke priester en is de tekst van de cultus geheel in het Georgisch vertaald.

Toen Georgië nog bij de Sovjet Republiek hoorde, kwamen velen, gegrepen door de antroposofie, in het geheim bij elkaar, studeerden samen en beoefenden euritmie. In de jaren negentig werd Georgië zelfstandig en mocht antroposofie in het openbaar komen. Toen gingen velen naar Europa, vooral naar Duitsland, om daar een opleiding te volgen, b.v. voor leraar Vrije School, euritmist of heilpedagoog. In die tijd ontstonden dan ook de initiatieven: de pioniers konden hun ideaal vorm geven.

Georgië doorloopt een moeilijke ontwikkeling, al eeuwen trouwens, maar na de afscheiding van de Sovjet-Unie werd het land arm, instabiel en corruptie en werkeloosheid vierden hoogtij. De Rozenrevolutie bracht een charismatische president, de berichten over corruptie bleven echter aanhouden en de werkeloosheid is nog heel groot. Er waren zeker ontwikkelingen in de goede richting, de infrastructuur werd verbeterd, maar het fenomeen dat de rijken steeds rijker en de armen steeds armer worden is duidelijk waarneembaar.

De dramatische oorlog met Rusland in augustus 2008 over de afvallige provincies heeft een grote economische terugval en stress onder de bevolking ten gevolge gehad, maar ook een groot aantal vluchtelingen. Over de oorlog bestaan vele meningen, maar een feit is dat Georgië een land is, dat strategisch ligt ten opzichte van de grootmachten en dat olie daarbij een belangrijke rol speelt.’

Wat mij speciaal bevalt, is dat het beeld dat hier van het huidige Georgië wordt gegeven beduidend genuanceerder is. Meer details over de drie projecten kunt u op deze webpagina zelf rustig nalezen. – Zo hebben we vandaag, al is het virtueel, al met al een flinke reis gemaakt. De banden van Nederland (en ook van België niet te vergeten) met Georgië zijn hecht, dat blijkt.