Phoenix

Waarschuwing: deze bijdrage bevat mogelijk schokkende beelden... Op 27 juli meldde Peter van de Stadt in het Algemeen Dagblad, editie Den Haag, in ‘Nieuwbouw school kost drie miljoen’, over anderhalf jaar durende onderhandelingen en onderzoek. Maar toen was het dan toch zover:

‘De gemeente Zoetermeer krijgt van de verzekering bijna twee miljoen euro uitgekeerd vanwege de brand in basisschool De Vrije School aan het Schansbos op 28 december 2007.’

Ja, dat was een grote schrik, het nieuws van die bewuste nacht van vrijdag op zaterdag, eind 2007. Op de oude website van de Brandweer Delft, District 8, staat nog een ooggetuigenverslag:

‘Vanavond rond elf uur is door onbekende oorzaak brand ontstaan in een basisschool aan de Schansbos. Hierbij is niemand gewond geraakt. Bij de alarmcentrale kwam een brandmelding binnen via een particuliere alarmkamer. Kort daarop kwam er een melding van een buurtbewoner binnen dat er grote vlammen te zien waren in het school gebouw van de Vrije School...

Bij aankomst van de brandweer werd het duidelijk dat er meer brandweer materieel nodig was. Door de stevige wind en hevige rookontwikkeling kwamen nabij gelegen woningen in de rook te staan. Hierop heeft de brandweer in samenwerking met de politie de bewoners van deze woningen ontruimd. In totaal zijn er twaalf woningen ontruimd. De brand breidde zich door de wind in een snel tempo uit, waarop de brandweer op verschillende locaties om het gebouw de brand onder controle moest krijgen. Door extra dikke toevoerslangen met water in te zetten en twee hoogwerkers kon dit gerealiseerd worden. De brandweer heeft kunnen voorkomen dat de brand op de nabij gelegen woningen is overgeslagen. Helaas is de basisschool uitgebrand en kan als verloren worden beschouwd. Ongeveer twintig bewoners zijn door een bus naar Snowworld vervoerd voor opvang. Zij kregen later te horen dat ze niet terug konden naar hun woningen vanwege de rookvorming in en om hun woningen. Deze mensen is een slaapgelegenheid aangeboden om de nacht door te brengen.’

De reacties van omwonenden onder dit bericht zijn huiveringwekkend. De editie Den Haag-Zoetermeer van het Algemeen Dagblad gaf in ‘Brand legt De Vrije School volledig in de as’ meteen de volgende dag de feiten:

‘Burgemeester Jan Waaijer was ter plekke om poolshoogte te nemen. Bovendien coördineerde hij tot diep in de nacht in Snowworld de opvang van de geëvacueerde bewoners.

Hij liet weten dat de gemeente, schoolleiding en verzekeringsmaatschappij zaterdag zouden overleggen over vervangende lokalen, opdat de leerlingen na de kerstvakantie op 7 januari weer naar school kunnen. Volgens een woordvoerster van de gemeente zijn er voldoende lokalen in de gemeente beschikbaar.

Schooldirectrice Noor Vasi had op het moment dat de brand uitbrak een etentje in Amsterdam. Ze werd door buren op de hoogte gebracht en is direct naar Zoetermeer gereden. Daar kon ze niets anders doen dan met een aantal teamgenoten machteloos toekijken hoe de school afbrandde.

Over de oorzaak van de brand en het schadebedrag kon de brandweer nog geen mededelingen doen.’

Al snel waren er op YouTube een paar ter plekke gemaakte filmpjes te zien. Zoals deze. Maar later kwamen er veel meer bij. Heftige beelden.

Radio TV West berichtte op maandag in ‘Grote brand verwoest Vrije School Zoetermeer’:

‘Het gebouw is zaterdag gesloopt in verband met instortingsgevaar. Op 2 januari wordt er een bijeenkomst georganiseerd voor de ouders van de leerlingen.

Volgens directeur Noor Vasi van de school heeft de gemeente al een vervangend schoolgebouw gevonden. Dat zit aan het Reigersblauw in de wijk Rokkeveen. Het is alleen nog niet zeker of daar al gelijk na de kerstvakantie in kan worden lesgegeven.’

Het Algemeen Dagblad wist al op zondag 30 december in ‘Oorzaak brand Vrije School nog niet bekend’ meer bijzonderheden te geven:

‘De schade, waartegen de gemeente als eigenaresse van het gebouw is verzekerd, loopt volgens de brandweer vermoedelijk in de miljoenen euro’s.

Voor de 210 leerlingen en het team van de antroposofische basisschool is inmiddels vervangende ruimte gevonden. Gemeenteambtenaren onder leiding van burgemeester Jan Waaijer regelden zaterdag dat de Vrije School tijdelijk onderdak krijgt in een schoolgebouw aan het Reigersblauw in Rokkeveen. Ze zal daar de beschikbare ruimte tot april moeten delen met basisschool De Prinsenhof. Daarna heeft ze het gebouw voor zichzelf, totdat er over mogelijk twee jaar een nieuwe Vrije School is gebouwd. Volgens schooldirecteur Noor Vasi is het nog niet zeker of de nieuwe school op dezelfde plek komt als het afgebrande gebouw. Vasi hoopt dat de kinderen volgende week maandag, na de kerstvakantie, naar het Reigersblauw kunnen. “Als dat niet lukt, hebben ze nog wat langer vakantie. De gemeente heeft in elk geval busvervoer tussen het Schansbos en het Reigersblauw toegezegd.”’

Ook de Antroposofische Vereniging in Nederland besteedde op haar website veel aandacht aan het lot van de vrijeschool Zoetermeer. Op zaterdag al meldde deze (de links in deze berichten zijn vrijwel allemaal verouderd):

‘29/12/2007 16:06 Brand verwoest Vrijeschool Zoetermeer
Een grote brand heeft vrijdagnacht de Vrije School in Zoetermeer verwoest. De school is volledig uitgebrand en kan volgens de brandweer als verloren worden beschouwd.

De melding van de brand in de Vrije School aan de Schansbos kwam binnen rond 22.50 uur. Door de harde wind had de brandweer grote moeite om de brand te bestrijden. Rond 02.20 was de brandweer de brand meester. Niemand raakte gewond. De oorzaak van de brand is nog niet bekend. De Vrije School in Zoetermeer heeft op haar website een tijdelijke homepage geopend. Hier vraagt de school om financiële steun om de school weer op te bouwen.’

Op 2 januari kreeg dit een vervolg:

‘02/01/2008 11:08 AViN betuigt steun aan Vrijeschool Zoetermeer
AViN-voorzitter Ron Dunselman wenst het lerarenteam, het bestuur, de ouders en de kinderen van de Vrijeschool Zoetermeer “heel veel sterkte in het verwerken van het verlies van hun dierbare gebouw. En alle kracht en moed in de komende maanden bij de wederopbouw.”

Dit schrijft hij op oudejaarsdag in een steunbetuiging namens het bestuur van de Antroposofische Vereniging in Nederland (AViN) op de website van de Vrijeschool Zoetermeer. Het bestuur van de AViN heeft de school een financiële bijdrage toegezegd voor de wederopbouw. Om de volledige steunbetuiging te lezen klik hier.’

Nog geen half uur later gevolgd door deze oproep aan anderen om ook te schenken:

‘02/01/2008 11:27 Noodhulp voor Vrijeschool Zoetermeer
Iedereen die de Vrije School Zoetermeer wil ondersteunen bij de herbouw kan daaraan een (financiële) bijdrage leveren. Dit kan onder andere door een geldbedrag te storten op Postbanknummer 3063928 ten name van de Stichting tot Steun aan de Vrije School Zoetermeer onder vermelding van “noodhulp”. Elke gift is welkom. Voor andere vormen van hulp kunt u per e-mail contact opnemen met de school. Het schoolgebouw werd afgelopen vrijdagavond door een grote brand volledig in de as gelegd.’

Maar daarmee was het nog niet gedaan. Want een week later bleek hier toch een klein eigenbelang mee gemoeid te zijn:

‘09/01/2008 21:22 Nieuwe tijdelijke locatie voor Studiecentrum voor Antroposofie Zoetermeer
Het Studiecentrum voor Antroposofie Zoetermeer heeft een nieuwe tijdelijke locatie voor haar lezingen: Therapeuticum Aurum in Zoetermeer. Op de laatste vrijdagavond van het oude jaar brandde het gebouw van de Vrije School in Zoetermeer volledig af. Daarmee verloor Studiecentrum voor Antroposofie Zoetermeer haar gebruikelijke locatie voor haar lezingen. Ricky Ruitenberg, van het studiecentrum: “Wij zijn heel blij dat we tijdelijk gebruik mogen maken van een ruimte in Therapeuticum Aurum.” Voor meer nieuws over het afbranden van de Vrije School in Zoetermeer klik hier.’

Een uurtje later was er weer een bericht:

‘09/01/2008 22:34 Kinderen Vrije School Zoetermeer weer naar school
De leerlingen van de Vrije School in Zoetermeer zijn vandaag voor het eerst naar school geweest in de vervangende schoolruimte aan het Reigersblauw, in de wijk Rokkeveen. Op vrijdagnacht 28 december van het afgelopen jaar brandde het schoolgebouw van de Vrije School in Zoetermeer volledig af. De oorzaak van de brand is nog onbekend. De gemeente heeft het tijdelijke schoolgebouw toegezegd voor de duur van naar verwachting twee jaar, de tijd die nodig is om een nieuw schoolgebouw te realiseren. Voor meer nieuws en informatie ga naar de website van de Vrije School Zoetermeer.’

Ondertussen was er al van alles op gang gekomen om de getroffen schoolgemeenschap te helpen. De ‘tijdelijke homepage van de Vrije School Zoetermeer’ gaf de nieuwste ontwikkelingen weer, maar bevatte ook een reactie-pagina waar men de reacties en steunbetuigingen kon lezen die anderen hadden achtergelaten. Er kwam zelfs een sponsorpagina:

‘Op deze pagina willen we proberen een overzicht te maken van alle personen, bedrijven en organisaties die ons in de eerste moeilijke maanden na de brand met aanbod van hulp, geld en goederen hebben bijgestaan. Op dit moment is de lijst nog niet volledig, maar we proberen 'm zo snel mogelijk aan te vullen en up to date te maken.’

Radio TV West had op 7 februari nieuws onder de titel ‘Aanhoudingen brand vrije school Zoetermeer’:

‘Twee jongens van 14 en 16 jaar zijn aangehouden voor de brandstichting op de Vrije School in Zoetermeer. De school brandde op 28 december tot de grond toe af, nadat er vuurpijlen naar binnen waren geschoten. De totale schade bedraagt 2 miljoen euro. De daders zijn opgespoord naar aanleiding van vele tips uit Zoetermeer. Ze hebben inmiddels een bekentenis afgelegd. Omdat de jongens minderjarig zijn, zal Jeugdzorg waarschijnlijk worden ingeschakeld. Wie de schade betaalt, is nog niet bekend.’

Daarna blijf het een tijdlang stil. Een jaar later werd er door Jan Hoedeman in de Volkskrant teruggekeken, in ‘Niet nog een keer zo’n horrornacht’, op het algemene probleem van de oudejaarsbranden en op die van de vrijeschool in Zoetermeer in het bijzonder.

‘Tijdens de jaarwisseling van 2007 op 2008 werd in 22 scholen brand gesticht, ruim drie keer zo veel als het jaar ervoor. (...)

De Vrije School in Zoetermeer had de twijfelachtige eer de eerste van de uiteindelijk 22 scholen te zijn waar brand ontstond. Directeur Noor Vasi-Bruijns woont achter de school, maar ze had die avond een etentje in Amsterdam. “Van verre zag ik de brand. Omwonenden moesten geëvacueerd worden, want er stond een harde wind. Er is geen paperclip gered.”

Tot drie uur in de nacht stond het gealarmeerde docentenkorps naar de vlammen te kijken. Daarna bespraken ze bij Vasi-Bruijns met een kan koffie hoe ze de crisis te lijf zouden gaan. De brand domineerde het hele volgende schooljaar, en had grote invloed op de educatieve gemeenschap.

Alle docenten hebben twaalf extra dagen gewerkt voor niets. De directeur werkte tien maanden lang 80 uur per week. Vijftig ouders bemoeiden zich met de aankleding van de nieuwe huisvesting. De gemeente Zoetermeer had nog een noodvoorziening die niet was afgebroken omdat ze steeds weer werd gebruikt.

Vasi-Bruijns belde met het ministerie van Onderwijs. “Ze hadden geen cent ter beschikking voor rampen. Konden ze niet aan beginnen, zei een ambtenaar. Er was met zo veel scholen wat misgegaan. Ik kan er nog kwaad over worden.” De gerechtelijke afwikkeling is achter de rug: twee jongens werden veroordeeld.’

Weer was het het Algemeen Dagblad (‘Léés die krant!’) die op 22 januari van dit jaar het nieuws over een ‘Modern gebouw voor Vrije School’ wist te melden:

‘De Vrije School wordt herbouwd op de plek aan het Schansbos waar het iets meer dan een jaar geleden afbrandde. Yaike Dunselman van 9 Graden Architecture ontwierp een opvallend gebouw: “Het is modern, maar de inhoud van de Vrije School wordt niet overboord gegooid.”

De nieuwbouw vormt een groot verschil met de oude, verloren gegane, school. “Dat was misschien wel dertig jaar oud,” vertelt directrice Noor Vasi, zittend in de tijdelijke behuizing van de Vrije School in het gebouw van Effatha. “We mochten van de gemeente zoveel mogelijk meepraten over het ontwerp. Dat was buitengewoon plezierig.”’

De website van de Zoetermeerse vrijeschool is al lang niet meer tijdelijk, maar hij ziet er wel behoorlijk oubollig oud – er is ook geen enkele verwijzing naar de brand op te vinden. Op deze ene zeer impliciete na, op de homepage nog wel, onder de kop ‘Laatste nieuwtjes’, met het ‘Ontwerp nieuwe school’. De link er naartoe laat ‘Afbeeldingen van nieuwbouw van de Vrije School’ zien, ‘Ontworpen door 9° architecture’.

Het Algemeen Dagblad meldde op die bewuste donderdag 22 januari 2009 nog meer, bij monde van Martijn Rip, die schreef over ‘Kleurige lokalen in een “stralende ster”’. Wie mocht denken dat er ergens sprake mocht zijn van doorgestoken kaart – Antroposofische Vereniging-voorzitter Ron Dunselman die al op 2 januari 2008 zijn steun betuigt aan de vrijeschool Zoetermeer, en zijn zoon Yaike Dunselman die iets meer dan een jaar later de nieuwe school mag ontwerpen – niets bleek minder waar:

‘Het ontwerp van Dunselman won de ontwerpwedstrijd voor de Vrije School die door de gemeente was uitgeschreven. Na een voorselectie bleven er drie ontwerpen over. Met unanieme stemmen kozen, zowel de gemeente als de school, voor het ontwerp van Dunselman.

“Nadat we de prijsvraag wonnen, hebben we voor de leraren workshops gehouden,” vertelt de architect. “Daarin bekeken we hoe het ontwerp van ‘hun’ school verder ontwikkeld kon worden. Daarnaast hebben de kinderen in de klassen getekend hoe ze hun nieuwe school het liefst zouden zien.”

Uit hun tekeningen bleek dat ze vooral meer groen willen zien. Vasi: “We hadden eerst een speelplein met alleen tegels. Maar de kinderen willen een goede buitenruimte waar ze kunnen ontdekken en spelen.”

De school, die op hetzelfde kavel komt als waar het oude gebouw afbrandde, komt daarom in een groene bak te liggen. “Het gebouw verdwijnt zestig centimeter de grond in,” vertelt Dunselman. “De ramen van alle ruimtes liggen aan een tuin. Voor het terrein buiten het kavel maken we nog een totaalvisie.” Daarvoor zal de school gaan overleggen met de twee nabijgelegen scholen en de omwonenden.

Wat vooral opvalt aan het nieuwe gebouw is de aparte grondvorm. De school heeft namelijk de vorm van een ster. Dunselman: “De Vrije School heeft als uitgangspunt dat het kind zich ontwikkeld om vanuit de eigen kern de wereld in te stralen. Dat hebben we proberen uit te beelden. In het midden van het gebouw bevindt zich de kern. Vanaf daar zijn er vier stralen naar buiten. De ruimtes hebben dan ook de richting van deze stralen.”

Aan het einde van deze “stralen” bevinden zich blinde wanden. “Hier wordt het schoolbord opgehangen. Ook de achterkant van het toneel komt tegen zo’n blinde wand.” De ruimte tussen de stralen bevat veel ramen. “Deze gevels worden van hout en goudkleurig staalplaat gemaakt. Warm en uitnodigend.”

Ook aan de binnenkant ziet het nieuwe gebouw er niet uit als een standaard schoolgebouw. “Het moest geen schoenendoos worden,” vervolgt Dunselman. “Het wordt een licht gebouw en de ruimtes zijn bewegelijk. De gangen gaan van smal naar breed, de wanden zijn niet altijd recht. Er zijn dan ook geen vierkante lokalen.”’

De website Architectuur.nl, over ‘Architectuur in Nederland’, weet behalve dit bericht ook te melden:

‘Het gebouw wordt in september 2010 in gebruik genomen.’