Stunt

Jan Willem Nienhuys heeft weer eens lol. En dat is geen wonder, want hij heeft iets geks ontdekt. Halverwege deze maand, op 15 augustus, maakte ik in ‘Referendum’ dankbaar gebruik van zijn arbeid. Ook al is hij van de Vereniging tegen de Kwakzalverij en is dat niet de meest vriendelijke club jegens bijvoorbeeld antroposofische zorg, om het zo maar eens uit te drukken.

Al op 19 augustus gaf Nienhuys uiting aan zijn leedvermaak op zijn verenigingswebsite, in een bericht met de olijke kop ‘Homeopaten in het ootje genomen’. De volgende dag deed Mark Traa van HP/De Tijd hier verslag van in een bericht getiteld ‘Homeopaten willen te graag’. Ik zou graag hier weergeven wat hij schrijft, omdat het zo duidelijk is, maar dat mag natuurlijk weer niet:

‘Het is niet toegestaan om zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever, door HP/De Tijd gepubliceerde artikelen, onderzoeken of gedeelten daarvan over te nemen, te (doen) publiceren of anderzins openbaar te maken of te verveelvoudigen.’

En om nu eerst om toestemming te vragen... dan krijg ik dit bericht niet op tijd af. Dus moet ik hier de grap gewoon verklappen, helaas. De Koninklijke Vereniging Homeopathie Nederland (KVHN) verstuurde op 18 augustus een persbericht (dit is het origineel, later werd het aangepast) waarin trots werd vermeld dat de deuren voor homeopathie wijd open waren gezet, notabene op de Universiteit van Amsterdam (UvA). Ja, dat is natuurlijk wel nieuws. En waaruit bleek dat? Het bewijs werd meegeleverd: een foto met studenten in oranje shirts, waarop gebroederlijk naast elkaar de logo’s van de KVHN en de UvA waren afgebeeld. Mooier kan niet: op gelijke hoogte.

Er was echter een probleem: men had niet in de gaten gehad dat de eerstejaarsbegeleiders van de medische faculteit niet van de UvA waren, maar van de Vrije Universiteit (VU), ook in Amsterdam. Ai, pijnlijk. En iets voor Jan Willem Nienhuys om zich vrolijk over te maken, uiteraard. Hij kwam helemaal niet meer bij van het lachen, toen bij nader inzien het logo op de shirts van de studenten ook niet van de VU bleek te zijn. Maar, notabene, van twee kroegen in de buurt van de universiteit die als shirtsponsor optraden. Op gelijke hoogte, jaja...

Mark Traa besluit zijn bericht dan ook met de snedige slotzin:

‘En laten we voor de studenten maar hopen dat het bier in de genoemde kroegen niet verdund is.’

Nu is het toch wel een probleem, ook onafhankelijk van deze ‘canard’ (eend in het Frans; in het Nederlands zeg je bok), die sponsoring of financiering van medische zaken. Zo bericht Joop Bouma vandaag nog in Trouw (op de voorpagina van de papieren editie) in een mooi artikel dat ‘Websites over ziekten vaak onwettig’ zijn:

‘Websites waarop de farmaceutische industrie “reclame” maakt voor ziekten en aandoeningen, zijn vaak in strijd met de Geneesmiddelenwet of met de gedragsregels die de branche zelf opstelde. Dat zegt GezondeScepsis, onderdeel van het Utrechtse Instituut voor Verantwoord Medicijngebruik, na onderzoek.’

In een begeleidend artikel ‘“Radar” zet nepziekte in de markt’ doet Joop Bouma verslag van een stunt van het TROS programma Radar, dat daarmee de volgzaamheid en goedgelovigheid van mensen en organisaties (en zelfs de pers, die toch juist kritisch zou moeten zijn! – die heet toch niet voor niets ‘pers’) wilde testen. Met schrikbarende gevolgen. De uitzending is vanavond, dus u kunt nog gaan kijken. Op de website van dit programma staat alvast te lezen hoe dit in zijn werk ging, onder de titel ‘Hoe medicijnfabrikanten de media manipuleren’:

‘Medicijnfabrikanten spannen de media voor hun karretje om zoveel mogelijk pillen te verkopen. Journalisten prikken te weinig door hun campagnes heen en werken zo (onbedoeld) aan de praktijken mee. Dat tonen wij aan in de uitzending van vanavond.

Farmaceuten mogen geen reclame maken voor geneesmiddelen die alleen op doktersrecept verkrijgbaar zijn. Ze lanceren daarom regelmatig campagnes die gericht zijn op de medische kwaal zelf, bijvoorbeeld erectieproblemen, schimmelnagels en maagzuur. In de campagnes zit vaak het advies verstopt om met dergelijke klachten naar de huisarts te gaan. Die kan dan specifieke medicijnen voorschrijven.

TROS Radar heeft zelf een campagne verzonnen over winderigheid om aan te tonen hoe gemakkelijk de media persberichten overnemen. Onderdeel van de campagne waren de resultaten van een onderzoek dat daadwerkelijk is uitgevoerd door onderzoeksbureau TNS NIPO. Het bureau concludeerde dat één op de vier Nederlanders last had van winderigheid. Veel media, waaronder het ANP, namen de conclusies over.

Op een speciaal hiervoor in het leven geroepen website, www.hetluchtop.nl, konden mensen terecht voor meer informatie. De site is nog steeds in de lucht.

Vanavond in Radar ziet u het volledige verhaal in een speciale uitzending over symptoomreclame en hypeziektes.’

Manipulatie hier, manipulatie daar. Je weet dat het gebeurt en dat je je ertegen moet wapenen. Je wilt immers niet instrumenteel gebruikt worden voor andermans gewin. Maar als het dan zó onverbloemd naar voren treedt, sta je toch altijd weer verbaasd. Is dan álles gemanipuleerd? Je zou het bijna gaan denken.

Ik keer weer terug naar de Vereniging tegen de Kwakzalverij. De dag voor bovenstaande misser gemeld werd, kondigde men het jaarlijkse symposium van deze vereniging aan, ‘Registreren van alternatieve behandelaars: wenselijk of schadelijk?’:

‘Is het verstandig om over te gaan tot een landelijke registratie van alle alternatieve behandelaars? Deze vraag staat centraal op een symposium dat op zaterdag 10 oktober 2009 door de Vereniging tegen de Kwakzalverij wordt georganiseerd. Door Tweede Kamerleden van de drie grootste partijen, een vertegenwoordiger van de CAM-artsen en een spreker namens de VtdK zullen de voor- en nadelen van landelijke registratie besproken worden aan de hand van een drietal stellingen. Het symposium staat onder leiding van Els Borst-Eilers, oud-minister van VWS.’

Wat je hiervan moet denken, laat Iocob, de stichting voor Innovatief Onderzoek en Onderwijs van Complementaire Behandelwijzen, vandaag weten in een opinieartikel – want zo mag je het wel noemen, en lang is het ook – op haar website, met de opruiende titel ‘De VtdK-maskerades op haar a.s. symposium’. Het is echter interessant genoeg om het hier over te nemen; dat mag nu weer wel, want Iocob is vast blij als haar opinie verder wordt verkondigd:

‘Op het door de VtdK op 10 oktober 2009 georganiseerde symposium is de centrale vraag aan de orde of een landelijke registratie van alternatieve behandelaars, arts of geen arts, verstandig is. Rien Vermeulen, bestuurslid van de VtdK en een notoir antikwakker, vertolkt aan de hand van een drietal stellingen – zie het bericht dd 18 augustus 2009 op www.antikwak.nl – het (voorspelbaar afwijzende) standpunt van de VtdK, terwijl een drietal uitgenodigde politici (van het CDA, PvdA en SP) daarover eveneens zijn licht laat schijnen. Els Borst-Eilers, oud-minister van VWS en een fervent tegenstandster van CAM-geneeswijzen, is dagvoorzitter.

Standpunt van de VtdK

Van oudsher verkondigt de VtdK – een kleine splintergroep die volstrekt niet representatief is voor de Nederlandse artsenstand als geheel – luidruchtig en met ongekend fanatisme in woord en geschrift de boodschap dat alternatieve/complementaire geneeskunde in al haar verschijningsvormen onbewezen en daarom volslagen onzin is. De patiënt heet daarbij door zijn CAM-behandelaar notoir te worden misleid, ook in financieel opzicht, waaruit voor hem tevens ernstige gezondheidsschade kan voortvloeien.

De beoefening van CAM-geneeskunde ervaart de VtdK als een ware gruwel, en dit in het bijzonder wanneer artsen zich daaraan “schuldig” maken. De VtdK is dan ook voorstander van een “Berufsverbot” voor CAM-artsen die volgens haar gevaarlijke kwakzalvers en “struikrovers” zijn (voorzitter Renckens op de laatste jaarvergadering en in Medisch Contact van 26 juni 2008: “Op naar een volledig verbod”). De VtdK vindt de Wet BIG bovendien een monstrum en betoont zich vurig pleitbezorgster van restauratie van de “oude” toestand (de voor-Wet BIG-periode) waarin uitsluitend artsen bevoegd waren om de geneeskunde uit te oefenen.

BTW-voorstellen door de VtdK warm onthaald

De recente voorstellen van de bewindslieden van Financiën en VWS om BTW te gaan heffen over de gezondheidskundige verrichtingen van CAM-artsen (welke plannen voorlopig zijn uitgesteld) zijn door de VtdK van meet af aan met grote geestdrift en onverholen leedvermaak begroet. Eindelijk worden de CAM-artsen door de Staat hun plaats in de hoek gewezen. Luid applaus.

Per brief van 9 april 2009 heeft de voorzitter van de VtdK zich nog tot de minister van VWS gewend met het dringende verzoek geen afzonderlijk CAM-register voor artsen in te stellen en tevens om de voorgenomen BTW-heffing, tegen de druk van de Tweede Kamer in, gewoon in te voeren omdat er geen verschil in effectiviteit zou bestaan tussen hun interventies en die van alternatieve niet-artsen (“allemaal flauwekul” en op zijn best placebo).

Maar ook reeds op 4 december 2007 richtte de onstuitbare voorzitter, toen de BTW-plannen nog maar net bekend werden, zich in een hijgerig getoonzette brief van gelijke strekking tot de Vaste Kamercommissie van VWS, ondermeer met het argument “dat het niet valt uit te leggen waarom kermisexploitanten wel BTW moeten betalen, maar aanbieders van ‘kermisgeneeskunde’ niet”... Zo ziet men dat bij de VtdK.

De VtdK in de valse gedaante van “redelijke gesprekspartner”

De openingsboodschap van het symposium door de webredactie van de VtdK dd 18 augustus 2009 is echter volkomen anders getoonzet en wekt dan ook grote verbazing. Daarin wordt namelijk plotsklaps en in verrassend genuanceerd woordgebruik te kennen gegeven dat “bescherming van de consument een belangrijk argument is om over te gaan tot registratie van alle alternatieve behandelaars, arts of niet”.

Na het bekomen van de eerste verbazing daaromtrent dringt echter alras het besef door dat deze verbale demarche van de VtdK niets anders dan een schijnmanoeuvre is. Geen voortschrijdend inzicht bij de VtdK maar pure misleiding. Het ten tonele gevoerde argument inzake de bescherming van het consumentenbelang is namelijk volstrekt vals, niet alleen gelet op de andersluidende reputatie van de VtdK op dit punt, maar bovenal omdat registratie van CAM-behandelvormen immers een erkenning van overheidswege impliceert van alles wat de VtdK als kwakzalverij ziet en met alle middelen wenst te bestrijden.

In werkelijkheid is de VtdK dan ook mordicus tegenstandster van de instelling van een CAM-register en wenst zij het “consumentenbelang” uitsluitend te dienen door middel van de totale eliminatie van alle beoefenaren van CAM-geneeskunde, zowel artsen als niet-artsen. De geproclameerde ommezwaai van de VtdK in de openingsboodschap heeft dan ook geen ander doel dan om bij de argeloze buitenstaanders, maar blijkbaar ook bij de drie politieke sprekers op dit symposium, de indruk te wekken dat de VtdK een “redelijk gesprekspartner” is die open zou staan voor nadere argumentatie en nuancering. Dat zal een illusie blijken te zijn. Het aannemen van deze valse gedaante door de VtdK is echter vooralsnog niet zonder resultaat gebleven nu de drie politici voor de verlokking zijn bezweken om op het aanstaande symposium als sprekers op te treden.

De registratie-maskerade van de VtdK

Nadat de VtdK de drie politieke sprekers aldus in de waan tracht te brengen dat haar boodschap inzake de wenselijkheid van een CAM-register niet bij voorbaat zal afstuiten op haar granieten ideologie, zal op het symposium onmiskenbaar blijken dat de Vtdk er slechts op uit is om de CAM-geneeskunde in Nederland volledig de nek om te draaien. Rien Vermeulen zal de drie door de VtdK geformuleerde symposium-stellingen – zie www.antikwak.nl 18 augustus 2009 t.a.p. – ongetwijfeld zonder blikken of blozen volmondig beamen waartegen andersdenkenden tevergeefs te hoop zullen lopen.

De in het symposiumpaper uitgesproken wenselijkheid van de instelling van een CAM-register is dan ook voorgewend en is niets anders dan een sluwe maskerade om de ware bedoelingen van de VtdK aan het publieke en politieke zicht te onttrekken. Overigens is er niets op tegen dat CAM-artsen bij een eventuele instelling van een afzonderlijk register hun specialisatie daarin vermelden, uiteraard onder handhaving van hun inschrijving in het BIG-register. Ook huisartsengeneeskunde is immers een vergelijkbaar specialisme.

De fiscale maskerade van de VtdK

Ook de “bekering” van de VtdK tot het nieuwe argument dat voor de instelling van een CAM-register “om belastingtechnische redenen” wat valt te zeggen, is vals. Het gaat de VtdK hier in het geheel niet om het stellen van kwaliteitseisen aan alternatieve behandelaars/niet-artsen ten einde hen de medische vrijstelling van de Wet op de Omzetbelasting deelachtig te laten worden maar, integendeel, om aan de CAM-artsen hun BTW-vrijstelling te ontnemen door middel van hun roemloze deportatie naar de belaste sector.

Het ware gezicht van de VtdK wordt dan ook treffend aan den volke getoond door een lid van de VtdK, een zekere A. L. Ternee, die in een bijdrage, getiteld “Grove rechterlijke dwaling inzake BTW op kwakzalverij in Haarlem” (*1) een uitspraak van de bestuursrechter aldaar dd 18 maart 2009 op de korrel neemt. In die zaak werd beslist dat een acupuncturist die niet voldeed aan tenminste een HBO-opleidingsniveau, geen beroep kon doen op de medische BTW-vrijstelling. Ternee roept moord en brand over deze “schandelijke uitspraak” en argumenteert dat “waar het nut van Chinese acupunctuur nooit is bewezen men dus moeiijk kan volhouden dat de ene nutteloze acupunctuur beter of slechter is dan de andere nutteloze acupunctuur”.

Treffender dan Ternee doet kan de primitieve ideologie van de VtdK niet onder woorden worden gebracht: alle CAM-geneeskunde is flauwekul, ongeacht door wie deze wordt beoefend. En dus moeten volgens de VtdK voortaan ook CAM-artsen, gelijk alle andere kwakzalvers, BTW over hun medische diensten gaan betalen welke belastingdruk uiteindelijk door hun patiënten (in de VtdK-terminologie dus “kermisgangers”) zal moeten worden opgebracht.

Het demasqué

De symposiumgangers weten nu waar de VtdK werkelijk voor staat. Door middel van dit demasqué is het ware gezicht van deze fundamentalistische splintergroep thans opnieuw onthuld. Het valt daarom te hopen dat de politieke sprekers duidelijk afstand zullen nemen van het verwerpelijke gedachtengoed van de VtdK dat al zo lang een hinderlijk obstakel is om tot een waarlijk eigentijdse en geïntegreerde geneeskunde te komen waarin het beste uit de gangbare geneeskunde en de CAM-behandelvormen wordt samengebracht. En wenselijk is ook dat de journalisten zich niet langer op sleeptouw laten nemen door het dissonerende getrompetter van de VtdK dat het noodzakelijke geluid uit het complementaire veld al zo lang overstemt.

Daarbij wordt de politieke sprekers vanuit deze plaats nog eens met nadruk voorgehouden dat voor het merendeel van de reguliere behandelmethoden het wetenschappelijke bewijs ontbreekt – een actuele reminder is in dit verband de dubieuze positie van Tamiflu – en voorts dat, anders dan de VtdK-adepten ons steeds weer willen doen geloven (*2), wel degelijk wetenschappelijk bewijs voorhanden is voor een scala van complementaire behandelvormen, die bovendien veilig en kostenbesparend zijn. IOCOB wordt graag in staat gesteld iedereen, maar in het bijzonder onze volksvertegenwoordigers, van dit laatste blijvend te overtuigen.

Noten
*1 Nederlands Tijdschrift tegen de Kwakzalverij, 2009.2, bladzijde 10.
*2 Zie laatstelijk Piet Borst, Irrationaliteit, Katern Wetenschap NRC 29 augustus 2009, die in alle ernst een beroep doet op prof. Ernst (“the importance of being Earnest”).’

Ja, dat is een lang opinieartikel. Alleen is de laatste noot weer niet de sterkste. Want wat Piet Borst zaterdag in NRC Handelsblad schreef, vond ik wel boeiend. Dat staat inmiddels ook op internet, ‘Irrationaliteit’ heet deze column op de website van NRC Handelsblad, maar die mag ik vast weer niet overnemen, hoewel ik ook dat graag zou doen. Dus moet ik volstaan met een link; dan kan de liefhebber zijn hart ophalen aan de schermutselingen tussen CAM en regulier over hun respectievelijke visies. Maar bovenstaand Iocob-artikel geeft wel het omvattende perspectief weer waarbinnen je dit zou moeten zien.