Champagne

Gisteren werd mijn blik getroffen door een berichtje van Loethe Olthuis op pagina 17 in de Volkskrant, in de rubriek ‘Spul’ op de Economiepagina (niet op de website voor zover ik weet, alleen in de papieren versie, of de digitale voor abonnees), met de titel ‘Geen keurmerk, toch biologisch’:

‘Wekelijks wordt in deze rubriek een product bekeken dat zegt het milieu te sparen. Vandaag: biologische champagne.’

Dat trok mijn aandacht, omdat ik op 14 april al geschreven had over ‘Wijn’, in het gelijknamige bericht:

‘Te midden van dat grote aanbod Crozes Hermitage onderscheidt zich de Domaine de Combier uit Pont-de-l’Isère omdat de druiven hier al sinds 1970 biologisch worden geteeld. (...)

De druiven worden tegenwoordig bij Combiers niet alleen biologisch maar ook volgens biodynamische principes geteeld. Laurent en zijn medewerkers volgen dus zeer trouw de aanwijzingen van de zaai-, plant- en oogstkalender die ieder jaar wordt uitgegeven voor biologisch-dynamische landbouw.’

Zou dit soms over hetzelfde gaan? Maar champagne is geen wijn. Loethe Olthuis schrijft in de Volkskrant:

‘Oké, we moeten eerst Kerst nog door, maar daarna gloort toch echt de champagnetijd. Wat maakt champagne champagne? De naam slaat op de streek: Champagne. Alleen de mousserende wijnen uit deze streek mogen “champagne” heten. De naam champagne zegt dus niets over de kwaliteit, alleen over de herkomst.

De Champagne is Frankrijks noordelijkste wijnstreek. Vochtig, met veel koude, natte winters en regen. Druiven zijn gevoelig voor schimmels en daarom brengen van alle Franse wijnboeren de champagneboeren de meeste tijd in hun wijngaard door: snoeiend, leidend, drainerend. En spuitend: Champagne is de wijnstreek waar de meeste insecticiden, onkruid- en schimmelbestrijders worden gebruikt. Maar zelfs in de Champagne zijn er ongeveer dertig wijnboeren (van de vijfduizend) die proberen biologisch te werken.’

Aha, daar begint het al, het biologisch... wijnboeren kun je niet zeggen. Champagneboeren dan? Maar kijk, daar komt het biologisch-dynamische principe al om de hoek kijken:

‘Toch is het best moeilijk om een champagne te vinden met een onafhankelijk keurmerk als AB (Agriculture Biologique) of Ecocert (biologische landbouw), Demeter (biologisch-dynamisch) of Nature et Progrès (landbouwmethode en wijnmaakproces).

Hoe komt dit? Biologisch boeren is lastig in de Champagne. De wijngaarden liggen kriskras door elkaar en vlak tegen elkaar aan. Als de “gewone” buurman zijn wijngaarden met bestrijdingsmiddelen bespuit, waait het minste briesje al druppels naar de biogaard, wat het moeilijk maakt om de druiven als biologisch te verkopen. Veel biologisch werkende wijnboeren vinden het bovendien niet nodig om een keurmerk aan te vragen; iedereen weet toch dat ze goede en pure wijn maken? Ten derde is het aanvragen van een keurmerk behoorlijk duur.’

Dat het niet gaat om Laurent Combier blijkt uit de champagne waar het artikeltje op uitdraait:

‘Toch begint de erkenning dat een onafhankelijk, voor consumenten herkenbaar keurmerk nuttig is, terrein te winnen. Neem Erick de Sousa uit Avize, hartje Champagne. Hij is al ruim tien jaar bezig om zijn wijngaarden op de biologische manier te bewerken. Maar het enige wat je op zijn flessen vindt, is “à des engrais biologiques agrées C.E.E.”, wat alleen betekent dat hij in plaats van kunstmest, biologische dierlijke mest gebruikt. Wijnkenners roemen de zuiverheid, frisheid, smaak en “biodynamie” van De Sousa’s champagne – maar iemand die voor de feestdagen gewoon lekkere én duurzame champagne zoekt, heeft geen enkel houvast.

Zijn andere biologische champagneboeren nog wat stijfkoppig, De Sousa heeft het begrepen. Vanaf de oogst van dit jaar zal zijn champagne het Ecocert-keurmerk dragen; al duurt het nog wel twee jaar voordat dit de eerste flessen in de winkel liggen.’

Is deze Erick de Sousa nu een echte biologisch-dynamische boer die champagnes maakt? Daar lijkt het wel op. Een klein artikeltje uit het Milieudefensie Magazine van december 2007 helpt me uit de brand. Het staat op bladzijde 20 en heet ‘Lekker biologisch-dynamisch knallen’:

‘Heeft u geen vuurwerk deze jaarwisseling? Toch kunt u feestelijk knallen, met biologische champagne. Erick de Sousa produceert in het Franse Avize al jaren topkwaliteit bio-dynamische champagne. Nog even zonder keurmerk, maar in transitie. De champagne van het familiebedrijf van de Portugese De Sousa kreeg in Frankrijk al veel complimenten en titels. In Nederland noemde Goede Waar & Co de Brut van 2005 beste koop. Ook het AD en de Telegraaf tipten toen De Sousa. Uiteraard staat de drank ook nog eens op de kaart van zo’n twintig twee- en driesterrenrestaurants in Europa.
Het is de enige champagne die de wijnshop van Het Parool aanbiedt via www.paroolwijnshop.nl. Op voorraad: Brut Tradition de Sousa, € 26,- per fles (droog, rond en rijk, drinken ’06-’07), Grand Cru Blanc de Blancs, € 33,50 (droog en krachtig, ’06-’09) en Grand Cru Caudalies, € 46,- (droog, rond en rijk, ’06-’10), bestellen per zes flessen. Ook te vinden bij slijterijen. Wijngaard: www.champagnedesousa.com’

Nu vond ik van nog veel recenter datum, van vrijdag 4 december namelijk (hoewel het net gisteren is verplaatst van de homepage naar het ‘Nieuws van de Week’ en daardoor de datum van 12 december heeft gekregen), op de website van het ‘Wijnplein’ dit in de rubriek ‘Serieuze bubbels: De Sousa & Fils’:

‘Nederlanders drinken niet veel champagne, maar als ze een nipje nemen – of een half glaasje maximaal – doen ze dat in de maand december en bij voorkeur op oudejaarsavond. Jammer, want na een avond eten en drinken komt champagne niet goed uit de verf. Lees verder.’

Dat doen we natuurlijk, en dan vinden we dit mooie verslag van Charlotte van Zummeren:

‘De “Ch” is in de maand
Nederlanders drinken niet veel champagne, maar als ze een nipje nemen – of een half glaasje maximaal – doen ze dat in de maand december en bij voorkeur op oudejaarsavond. Jammer, want na een avond eten en drinken komt champagne niet goed uit de verf. De meeste Nederlanders hebben er waarschijnlijk ook geen idee van hoe champagne gemaakt wordt, terwijl het zo’n serieuze bezigheid is.

Erick de Sousa
Erick de Sousa is zo’n voorbeeld van een serieuze wijnmaker. Zijn bedrijf is sinds 1999 als een van de weinige champagnehuizen biodynamisch gecertificeerd. Hij bezit 10 hectares voornamelijk in de Côte de Blancs, maar ook in Montagne de Reims, de vallei van Marne en de Côte de Bar. Op deze laatste maandag in november houdt De Sousa zijn verhaal, één op één vertaald door Gerhard Horstink en bijgestaan door ’s werelds beste sommelier Andreas Larsson.

Viticultuur en wijnmaken
Een aantal vragen uit het gezelschap van zo’n vijftig professionals en zwaar geïnteresseerden gaan over de opbrengsten van De Sousa’s hectares, maar daar laat hij zich niet rechtstreeks over uit. Hij vertelt wel dat “door biodynamie is er géén groene oogst nodig” en dat de opbrengsten daardoor lager uitvallen en “dat de oude stokken zo’n 25% minder opbrengen”. De Sousa gebruikt kleine eikenhouten vaten bij de vinificatie: “het fruit is zo rijp, dat hout geen enkel probleem is”, hij chaptaliseert niet, weigert pesticiden en doet niet aan ontgrassing. Volgens Magister Vini Tjitske Brouwer van Vinoblesse, met Les Genereux medeorganisator van deze proefdag, is bio-dynamisch werken een kwestie van kiezen en dus nergens onmogelijk, ook niet in de champagne. Dat blijkt wel uit de producten van De Sousa; dat zijn prachtige champagnes.

De proeverij
De Sousa heeft vier Vin Clairs meegenomen en het proeven van deze basisproducten blijft een beleving. Je proeft ondanks het “onaffe” karakter van de sappen wel degelijk verschillen tussen de verschillende basiswijnen. De vin Clair van de Cuvée 3A – genoemd naar de drie grand cru dorpen die met een A beginnen: Avize, Aïj en Ambonnay – is beduidend minder zuur dan de stille wijnen op basis van 100% chardonnay. Daarna komen de echte bubbels op tafels. Als eerste de standaard cuvée Brut Tradition, zoals altijd het onbetwiste visitekaartje van een champagnehuis, zo ook hier. Het tweede glas: de Brut Réserve Grand Cru is een blend van drie jaren en 100% chardonnay. Het glas lijkt belegen met een vermoeden van reductieve tonen. Jan van Lissum, tafelgenoot aan de dis, weet hierin kurk te detecteren en hij heeft gelijk. Het vervangende glas heeft wel diepgang, maar mist de belegenheid. Met de chique Caudalieslijn van oude wijnstokken in Brut of Millésimé vervolgt de proeverij van De Sousa.

Les Genereux, Vinoblesse, Andreas Larsson, De Nederlanden en “old faces”
Andreas Larsson is inmiddels een bekende in Nederland. Als beste sommelier van de wereld reist hij heel wat af en de lage landen komen vaker in zijn agenda voor. Zo erkent hij ook zelf: “I see many old faces here. Oh sorry, I mean ‘well-known faces’.” Larsson is gewoon een vreselijk aardige en bekwame vent en begeleidt de proeverij op uitstekende wijze. Bij het sabreren van de wijnen staat iedereen vol bewondering buiten te kijken bij ca 5 graden boven 0 en dat wil wat zeggen. Restaurant De Nederlanden kookte een driegangen lunch bij de wijnen en Jitske Brouwer, Ton Schaapveld en al het andere personeel van Vinoblesse en Les Genereux zagen toe en genoten van de wijn-spijscombinaties.

De Sousa mag dan wel klein zijn, maar zijn daden Benne groot...

Charlotte van Zummeren

www.lesgenereux.nl
www.vinoblesse.nl’

Hiermee doet ‘Antroposofie in de pers’ zijn naam nu wel buitengewoon veel eer aan... Ik begrijp uit de allemaal heerlijk deskundige, maar voor een leek als ik toch weinig zeggende details, dat het bij champagne toch ook gewoon een wijnpers moet heten.