Zingeving

Het is alweer ruim een maand geleden dat ik berichtte over het NPI. Dat was op 20 november in ‘Gewaarschuwd’. Ik kon over het NPI op internet bijna niets vinden. Wel deed ik een vondst:

‘Bij deze website van het NPI vond ik dus niets meer, schreef ik op 9 november. Maar wel op deze, met de extensie .eu, en als grote kop “NPI Consultancy”:
“Vanaf 1 december 2009 kunt u hier de nieuwe website van NPI vinden
NPI instituut voor organisatieontwikkeling
Valckenboschlaan 8
3707 CR Zeist”’

Helaas was daar op 1 december nog niets te zien. Wel veranderde de tekst in:

‘Vanaf 10 december 2009 kunt u hier de nieuwe website van NPI vinden’,

maar ook dat werd niet bewaarheid. Zo had ik u nog niet veel te melden. Maar sinds kort is er wel degelijk een nieuwe website op dat adres. En jawel, van het NPI. Dit staat er onder andere op de homepage:

‘Specialisten in het vlottrekken van vastgelopen organisatie-processen

NPI

We zijn gespecialiseerd in het vlottrekken van vastgelopen organisatie-processen. Dagelijks doen we dit door uw situatie pragmatisch te analyseren en vervolgens de stuurkracht en intelligentie in uw organisatie te mobiliseren.’

Verder is er dit te vinden:

‘NPI instituut voor organisatieontwikkeling

Ons instituut is in 1954 opgericht door Bernard Lievegoed, toen onder de naam Nederlands Pedagogisch Instituut voor het Bedrijfsleven. Vandaar NPI. We werken graag zó dat we onszelf overbodig maken. Onze overtuiging is: als we op deze manier werken, is er altijd genoeg werk voor ons. Dat is onze ervaring van de afgelopen zesenvijftig jaar. We zijn geworteld in de wijsheidstraditie van de antroposofie waarin menszijn en humaniteit centraal staan. We beperken ons niet tot een instrumentele benadering van de werkelijkheid. In het denken over mensen, economie, markt en organisaties zijn ideeën noodzakelijk die zorgen voor vitaliteit en levenskracht. We willen graag samenwerken met opdrachtgevers die met ons iets willen realiseren en die zichzelf en hun organisatie willen transformeren.’

Er is ook een pagina met:

‘NPI organisatieadviseurs’.

Daar vinden we, begeleid door fotootjes:

‘Frank Verborg

Sven Withofs

Sven Withofs is werkzaam als senior adviseur en partner bij het NPI. Als lid van het bestuur is hij verantwoordelijk voor het continu vernieuwen van een instituut dat al ruim vijftig jaar bestaat. Sven wordt door grote ondernemingen ingeschakeld in het oplossen en managen van moeilijke en complexe reorganisatieproblemen. “Complexe organisatie, moet je pragmatisch benaderen, anders verdrink je in de bureaucratie”. Sven Withofs heeft een brede internationale advieservaring. Hij werkte in Zuid Africa, Amerika en Engeland. Van origine Oostenrijker, heeft hij in Duitsland communicatie en filosofie gestudeerd. Van 1988 tot 1998 was hij directeur-eigenaar van een reclamebureau in Düsseldorf.

Jeroen Bouman

Ik ben werkzaam geweest als instructeur in het leger, daarna als consultant, projectleider en manager in de ICT. Ik ben afgestudeerd als haptotherapeut met als specialisaties groepsdynamica en mentale (sport)begeleiding van individuen en teams. Kortgezegd houdt Haptonomie zich bezig met de wisselwerking tussen emoties, communicatie en gedrag.

Ik hou me bezig met teamtontwikkeling, coaching, procesbegeleiding en leiderschapstrainingen. Ik help individuen en teams uit de (top)sport en het bedrijfsleven die worstelen met thema’s als; presteren onder druk, omgaan met balans, optimaal inzetten van kracht, vergroten van flexibiliteit, verbeteren van communicatie en samenwerking, conflicthantering e.d. Ik ben als docent verbonden aan de Vakopleiding Haptonomie Nederland “Synergos” in Amersfoort.

Paula Bangels

Mijn roots liggen in het theater. Ik behaalde mijn master als actrice aan het Conservatorium van Brussel in 1992. Na enkele jaren spelen ging ik naar de Paardenkathedraal in Utrecht, waar ik gewerkt heb als regisseur tot 2009. Binnen het NPI ontwikkelde ik mijn concept over congruent communiceren. Mijn concept is: kijken en persoonlijke feedback geven. Ik wil jou niet veranderen. Ik wil je wel bewust maken van je gedrag, hoe je overkomt. Door te benoemen wat ik zie en dat congruent te maken met wat je zegt. Als je daar eenmaal bewust van bent kan je dat nieuwe gedrag inzetten of gebruiken als je dat nodig hebt. In alle facetten van je leidinggevende rol speelt je lichaamstaal een hoofdrol. Vaak zie ik bij leidinggevenden wel een visie en heel veel inhoud maar een totaal gebrek aan verbale en non-verbale vaardigheden of enig inzicht daarin.

Karsten Bezooijen

Vertrouwen, mee en tegendenken en luisteren, vooral veel luisteren, zodat de werkelijke wens achter het probleem zichtbaar wordt. Ik heb bedrijfskunde en ruimtelijke wetenschappen gestudeerd in Groningen. Ik ben sinds 2007 als organisatie adviseur verbonden aan het NPI. De combinatie van het echte ondernemerschap en het persoonlijk adviesnetwerk binnen het NPI bevallen me heel erg goed. Mijn netwerk, ervaring en opdrachtgevers zijn vooral managers van grotere ondernemingen in de gezondheidszorg. Ik werk graag samen met mensen die bereid zijn in de spiegel te kijken.

Brigitte Schouten

Tekst komt nog

Ton Verhoeven

Ton verruilde vijftien jaar geleden de veilige zekerheid van het HBO-management voor een ongewisse maar spannende toekomst als organisatieadviseur. Hij was ook enkele jaren Geschäftsführer binnen een Duitse groep bedrijven voor productie van en handel in schoenfournituren. Ton heeft zich gespecialiseerd in de omslag van plan- en projectmatig theoretisch vernieuwen naar handelend procesmatig of organisch innoveren. Hij begeleidt eindverantwoordelijken binnen organisaties om tot een effectieve innovatie van het eigen sturend denken en handelen te komen die deze nieuwe lerende organisatie-ontwikkelingsstrategie van hen vraagt. Ton is als docent “Veranderingsstrategie” verbonden aan de Privat Universität für Management in Wenen.

Jacob ’t Hart

Jacob ’t Hart is al jaren een ervaren adviseur op het gebied van organisatieontwikkeling en Management Development.’

Dit zijn heel andere mensen dan die Frans Wuijts in zijn reactie onder mijn bericht van 20 november noemde:

‘Frans Wuijts zei

Hallo Michel,
Het is al geruime tijd geleden dat ik vernam van het stoppen van het NPI. Details van wat er is gebeurd om tot dit besluit (?) te komen, ken ik niet. Oud-NPI-ers tref je nu verspreid aan in andere bureaus (dat weet je al wel) en ook hier: www.ismweb.nl/files/Masterclass_Mens_en_Organisatie.pdf
Ik lees de namen van Kathelijne Drenth, John Luijten, Bernd Kloke en Adriaan Bekman. Waar Kathelijne gebleven is, heb je ook al ontdekt. Je speurvaardigheid is onovertroffen.
Toch ben ik benieuwd naar de redenen van dit teloor gaan. Vanaf ca. 1970 voelde ik een nauwe band met het NPI en ben ik door verschillende NPI-ers geïnspireerd, zoals Lex Bos, Jerry Schöttelndreier, Jos van der Brug en anderen.

21 november 2009 08:45’

Nu ging het in mijn bericht ook over het getouwtrek tussen NPI en Stichting Klaverblad over het pand Valckenboschlaan 8 in Zeist. Ik had als protagonisten van deze twee partijen respectievelijk Frank Verborg en Sido van der Meulen naar voren gehaald. Ze betwistten elkaar het eigendom van die locatie. Nu staat op deze vernieuwde website nog altijd hetzelfde adres Valckenboschlaan 8. Terwijl de rechterlijke uitspraak die ik had gevonden toch duidelijk uitwees dat niet NPI, maar Klaverblad in het gelijk werd gesteld. Dus hoe zit dit? Ik weet het niet. Het is moeilijk om hierover bruikbare informatie te vinden. Maar mijn nieuwsgierigheid laat zich natuurlijk niet tegenhouden.

Ik kan u vandaag in kennis stellen van wat ik inmiddels al over dit mysterie gevonden heb. Eerst ga ik langs bij de website van ‘Uitgeverij FSN Media’:

‘Wij zijn gespecialiseerd in op de zakenmarkt gerichte luxe (gebrocheerde) jaarnaslagwerken die nauwelijks advertenties bevatten, maar vooral goed leesbare bedrijfspresentaties van in de regio of in den lande bekende ondernemingen.

Onze lezers zijn zakelijke beslissers en onze journalisten zijn bedreven in het sympathiek neerzetten van ondernemingen zoals de uwe en in het perfect “uit de verf” laten komen van de unique selling points van ondernemingen en hun producten en diensten, wat bij de meer alledaagse vormen van adverteren in beduidende mindere mate mogelijk is.

Op onze website vindt u een lange reeks aan door ons gemaakte magazines.’

Gaan we naar die Magazines, dan vinden we daar in het linker menu ook ‘Top Bedrijfsadviesbureaus’:

‘Onder het motto “Adviserend Nederland in een oogopslag” is het glossy magazine Top Bedrijfsadviesbureaus voor vele ondernemers het perfecte naslagwerk en een leidraad als het gaat om een introductie in de onverwacht wijde wereld van adviesbureaus voor bedrijven.’

Rechts vinden we ‘- Eerste editie’:

‘U vindt hieronder de lijst van Top Bedrijfsadviesbureaus van 2007. Klik op een naam om de bedrijfspresentatie (pdf) te bekijken.’

En ja hoor, onder de N komen we inderdaad het NPI tegen. Die link leidt ons naar een vier pagina brochure, met de titel ‘Aan elke businessvraag zitten mensen vast’. Daarin staat onder meer dit:

‘Ons instituut is in 1954 opgericht door Bernard Lievegoed, toen onder de naam Nederlands Pedagogisch Instituut voor het Bedrijfsleven. Vandaar NPI. We werken graag zó dat we onszelf overbodig maken. Onze overtuiging is: als we op deze manier werken, is er altijd genoeg werk voor ons. Dat is onze ervaring van de afgelopen drieënvijftig jaar.

We zijn geworteld in de wijsheidstraditie van de antroposofie waarin menszijn en humaniteit centraal staan. We beperken ons niet tot een instrumentele benadering van de werkelijkheid. In het denken over mensen, economie, markt en organisaties zijn ideeën noodzakelijk die zorgen voor vitaliteit en levenskracht. We willen graag samenwerken met opdrachtgevers die met ons iets willen realiseren en die zichzelf en hun organisatie willen transformeren.’

Kortom, in een jaar of drie is er niet zoveel nieuws onder de zon gekomen. De andere teksten op de nieuwe website zien er uit als een voortzetting van wat al in deze brochure staat. In de brochure wordt meteen in het begin Frank Verborg geïntroduceerd:

‘“Wij houden van eenvoud, diepgang en aanpakken. We schrijven geen dikke rapporten en hebben geen standaard methode. We hebben wel een eigen filosofie: organisaties zijn het bedoelde en onbedoelde resultaat van het gedoe en de inspanningen van mensen. We zijn gericht op het veranderen van gedrag. We zijn expert op het gebied van leiderschap en verandermanagement. We richten ons daarbij op het versterken van de stuurkracht en ik-kracht van leidinggevenden en medewerkers”, aan het woord is Frank Verborg, voorzitter van NPI – instituut voor Organisatieontwikkeling, één van de oudste adviesbureaus in Nederland.’

Op de nieuwe website is het niet anders. De homepage toont onder de noemer ‘Nieuws’ direct pontificaal deze drie items:

‘Frank Verborg en Sven Withofs waren gastspreker op het IPMA Congres 2009.
NPI adviseur Frank Verborg in Het Financieele Dagblad 13-10-2009
NPI adviseur Jeroen Bouman in Het Financieele Dagblad 26-10-2009’

Dat is meteen twee keer Frank Verborg. De eerste bijdrage herkennen we van mijn bericht op 20 november. – Nu vond ik een boek uit 1998 met de titel ‘Der Krieg aller gegen alle und die Geburt einer neuen Brüderlichkeit’, uitgegeven bij Urachhaus:

‘Immer stärker werden die sozialen Gegensätze zwischen weiten Teilen der Menschheit. Diese Zerklüftung und Zersplitterung verschärft sich heute auf den verschiedensten Lebensgebieten von Jahr zu Jahr: innerhalb der Völker und Nationalstaaten, im Familienzusammenhang, zwischen den Geschlechtern, zwischen Eltern und Kindern – bis in die individuelle Persönlichkeitsstruktur in Form mannigfacher Schizophrenien des Verhaltens. Mafiöse Organisationen unterwandern konsequent Behörden, Wirtschafts- und Privatunternehmen, um die letzten Bastionen gesellschaftlicher Sicherheiten ins Wanken zu bringen. Dadurch wächst das Gefühl des Bedrohtseins bei vielen Menschen und dementsprechend der Trieb zur Verteidigung des erreichten persönlichen Lebensstandards und Besitzstandes.

Wenn diese Zerstörungskräfte weiter zunehmen, lässt sich unschwer ausmalen, wann der Zustand des »Krieges aller gegen alle« erreicht sein wird, den bereits Thomas Hobbes im 16. Jahrhundert prophezeite: der totale Verteidigungskampf eines jeden gegen jeden.

Vier Autoren aus verschiedenen Arbeitsfeldern gehen dieser Fragestellung nach. Dabei zeigt sich, dass es durchaus auch Kräfte gibt, die neue Perspektiven eröffnen: Kräfte einer neuen Kultur der Brüderlichkeit, die ebenfalls immer stärker werden und die die Welt in ungeahntem Maße verändern könnten – wenn wir uns nicht von den negativen Einflüssen lähmen lassen...’

Onder deze auteurs zien we verrassenderwijs ook terug:

‘Über das Autorenteam

Adriaan Bekman und Frank Verborg sind Organisationsberater und leitende Mitarbeiter des von Bernard Lievegoed begründeten »Instituts für Organisationsentwicklung – NPI« in Zeist (Niederlande).

Baruch Luke Urieli ist Heilpädagoge und Priester der Christengemeinschaft in einer heilpädagogischen Dorfgemeinschaft in der Republik Irland sowie Mitautor des Buches »Übungswege zur Erfahrung des Ätherischen. Empathie, Nachbild und neue Sozialethik« (zusammen mit Hans Müller-Wiedemann).

Markus Osterrieder ist Historiker und Autor des Buches »Sonnenkreuz und Lebensbaum. Irland, der Schwarzmeer-Raum und die Christianisierung der europäischen Mitte« (Urachhaus, 1996).’

Kijk, daar komt Adriaan Bekman om de hoek kijken. Frans Wuijts noemde hem al, maar niet in verband met Frank Verborg. We zijn Bekman hier op ‘Antroposofie in de pers’ al verschillende keren tegengekomen. Bijvoorbeeld op 16 april in ‘Optimaal organiseren’. Op de website van Stenden University, waar hij lector is, staat onder meer over hem:

‘Sinds 1 januari 2005 is Adriaan Bekman algemeen directeur van IMO. Vanaf 1-1-1978 tot 1-12-2004 was Adriaan Bekman werkzaam als senior adviseur bij het NPI te Zeist. (...) Promoveerde in 1998 op het proefschrift “Bewogen Organisaties” aan de Universiteit voor Humanistiek in Utrecht. Bekijk ook de Lectorale Rede van Adriaan Bekman in 2005.’

Op de website van zijn eigen IMO staat deze ‘CV Adriaan Bekman’:

‘Adriaan Bekman is oprichter en directeur van IMO het Instituut voor Mens- & Organisatieontwikkeling. Hij werkt als horizontal leider in familie- en impulsbedrijven in Nederland, Italië, Finland, Duitsland, Brazilië en Rusland.

Adriaan Bekman is mede-eigenaar van Innotiimi, een advies en training bureau in Finland geworteld en met vestigingen in Noorwegen, Zweden en Frankrijk. Hij is president van de Associatie Motiva in Italië. Deze Associatie ondersteunt advies activiteiten van een groep Italiaanse adviseurs en onderzoekers.

Adriaan Bekman is lector Mens en Organisatie aan de Stenden University in Leeuwarden: Mens en Organisatie. Hij doceert bij SIOO en de Baak.

Het verleden

Adriaan Bekman studeerde Sociologie met afstudeerrichting bedrijfskunde aan de Erasmus Universiteit te Rotterdam. Hij werkte na zijn diensttijd 8 jaar in de Internationale Staf van Shell en ging op missie naar de Nederlandse Aardolie Maatschappij en Shell Curaçao.

Vanaf 1978 werkte Adriaan Bekman 27 jaar lang bij het NPI instituut voor Organisatieontwikkeling. Dit Instituut werd opgericht door Bernard Lievegoed en collegae.

Adriaan Bekman schreef vele boeken en meerdere artikelen over kwesties als Organisatieontwikkeling, Adviseren, Zelfmanagement, Gemeenschapsvorming in Organisaties, Initiatieven nemen, Experimenteren met vernieuwing in organisaties, Zingeving en Leiderschap.’

Frank Verborg en Adriaan Bekman worden samen genoemd in een stuk tekst van wie ik de auteur niet heb kunnen achterhalen. Maar dat maakt ook niet zo heel veel uit:

‘Begin 2000 kwam ik aan bij het NPI instituut voor Organisatieontwikkeling in Zeist. Vanaf kennismaking met eerst Adriaan Bekman en in latere instantie collegae als Jos van der Burg, Kees Locher, Rob Otte, Bernd Kloke, Frank Verborg en Dorte Best zijn mijn ervaringen, weetjes, wereldbeelden en overtuigingen begonnen een samenhangend beeld te vormen. Tot dan begreep ik niet waarom ik succes had of juist niet in mijn werk met mensen en hun ontwikkelingsprocessen.

Meest essentiële leerpunt is voor mij de waarde en betekenis van de eigen waarneming. Leren zien dat als basaal uitgangspunt: de eigen waarneming! van al ons voelen, denken en handelen genomen kan worden, heeft ongelooflijk veel voor mij betekend. Evenzo ben ik gaan zien ik wat de onbedoelde schade is wanneer mensen die eigen waarneming niet als uitgangspunt van hun voelen, denken en handelen nemen.’

Maar ik kwam ze ook samen tegen in de beschrijving van het jubileumboekje dat Ad van der Hulst al noemde op 12 november 2009 19:02. Hier zijn de precieze gegevens:

‘Eric van de Luytgaarden (red.), Mensen en moed, Nederlands Pedagogisch Instituut (NPI) 50 jaar Organisatieontwikkeling, 1e druk, Aspekt, Soesterberg, 2005, paperback, als nieuw, 143 pagina’s.

Inhoudsopgave:
Eric van de Luytgaarden, Mensen en moed
Bernard Lievegoed, Het arbeidsveld der sociale pedagogie
Bernard Lievegoed, Eerlijkheid
Jos van der Brug en Henri van Gelder, Het vraagstuk van leiderschap in deze tijd
Lex Bos, Arbeidsmotivatie
Jos van der Brug, Levensloop en motivatie
Frank Verborg, Veranderen gaat van ‘Au’
Adriaan Bekman, Zingeving in organisaties: Dromen of bedrog’

Meer recent is de bijdrage van Ton Verhoeven, die als een van de adviseurs op de nieuwe website van het NPI staat, aan de website ‘Regelzucht’. Tussen 10 september en 22 oktober publiceerde hij ‘Zeven gewetensvragen aan organisatieveranderaars’ in even zovele afleveringen. In de zesde van 15 oktober, onder de titel ‘Individualisme of gemeenschapszin?’, schreef hij:

‘“Anderhalve eeuw geleden werden de meeste sociale taken nog afgehandeld door de familie” zei Peter Drucker twee jaar geleden in een interview in de NRC. “Nu worden ze bijna allemaal aangepakt door gemanagede instituties die autonomie nodig hebben om te kunnen functioneren. Ik durf te zeggen dat het niveau van onze beschaving afhangt van de prestaties van al die instituties en van hun management”. Mijn collega Adriaan Bekman [13] plaatst zich met zijn recentste boek De organisatie als gemeenschap in die denktraditie. Een gemeenschap vorm je langzaam maar gestaag, wanneer je binnen organisaties gezamenlijk kunt werken aan problemen die er toe doen, op een wijze die creativiteit afdwingt, in een open proces wat managers stevig sturen en waar experts nieuwe verrassende eenvoudige en vooral werkzame impulsen verzorgen.

En thema’s die er toe doen, ik herhaal het nogmaals, hebben te maken met de waardecreatie voor de klant. Het andere beschouw ik als intern gedoe. Voor het volgende tekstdeel grijp ik weer naar een interne publicatie van mijn collega Frank Verborg.

Cultuurpessimisten waarderen de toenemende individualisering negatief en zien overal egoïsme toenemen [14]. Ik ervaar dat anders. Natuurlijk zijn we zelfbewust, streven we onze eigen doelen na, willen we ons profileren en willen we iets nalaten. Allerlei slogans spelen in op dat verlangen. (...)’

Heb ik dit nog allemaal kunnen vinden in verband met het NPI, met Stichting Klaverblad staat het veel slechter. Google Maps herkent ‘Stg. Klaverblad, Fonds. t. Bev. Vanmaatschapp. Ontw.’ wel onmiddellijk. Maar daar heb ik verder niet zo veel aan. De eigen website is niet actief meer. Maar ‘Stichting Klaverblad ondersteunt de verbouwing’ vond ik wel op de website van het Beauforthuis in Austerlitz. In de terugblik ‘Sprokkelen in het archief van het Beauforthuis, 2, door Kees Vork’ wordt door Lidwien Vork verhaald hoe het in het prille begin in 1989 toeging:

‘Belangrijk was ook dat in het eerste jaar een particulier op ons afkwam (we hadden één concert georganiseerd) en die zei: “Ik leen jullie ƒ 6.000 als jullie concerten gaan organiseren”. Stichting Het Klaverblad gaf ons ƒ 4.000. Het Koningin Juliana Fonds gaf een garantie en samen met ontelbaar veel kleine borgjes konden we geld lenen bij de Triodosbank.’

Stichting Klaverblad zie ik ook terug bij de sponsors, of laat ik liever zeggen de organisaties die de manifestatie 100 jaar Bernard Lievegoed op 2 september 2005 mogelijk maakten. Verder staat zij vermeld (op bladzijde 9) tussen de sponsoren van de eerste internationale Ifgene-conferentie, ‘The future of DNA’, van 2 tot en met 6 oktober 1996 in het Goetheanum in Dornach, Zwitserland.

Maar veel meer dan dit heb ik niet kunnen vinden. Dus de vraag blijft staan, die ik in het begin stelde: is het NPI dan toch nog altijd gehuisvest op het adres Valckenboschlaan 8 te Zeist? Ondanks dat zij door de rechter op 16 augustus 2008 in het ongelijk werd gesteld? De publicatiedatum van deze zaak en dit vonnis was 9 februari 2009. Ik heb daar op 20 november al uit geciteerd. Omdat het op de website nogal moeilijk te lezen is (dat was nog zo op 20 november, inmiddels is de website aanmerkelijk verbeterd; maar niettemin), zal ik de hele tekst van ‘dossier BH1943’ ook hieronder zetten.

Wat erin staat, kan vooraf in grote lijnen als volgt samengevat worden.

Er is een ‘tussen partijen opgemaakte akte van juni 1995’ waarin in artikel 3 wordt bepaald dat een ‘deskundige’ aangewezen dient te worden ‘met opdracht om mee te werken aan een waardebepaling van het pand aan de Valckenboschlaan 8 te Zeist’ (3.2). Uit artikel 7 van deze ‘Optie-overeenkomst van 20 juni 1995’ blijkt dat er ‘op het pand met ondergrond Valckenboschlaan 8 te haren gunste gevestigde zekerheidshypotheek’ rust. Ten gunste van het NPI dus, verleend door Stichting Klaverblad, de eigenaar hiervan (2.2). Nu blijkt op 29 april 2008 dit eigendom van Klaverblad aan het NPI te zijn overgedragen (2.4). Maar dit gebeurde niet naar tevredenheid; de rechter moest er zelfs op 27 februari 2008 aan te pas komen om dit af te dwingen tegen de fikse dwangsom van zeshonderdduizend euro. Onder protest heeft Klaverblad ‘hieraan voldaan, waarop de aangestelde deskundigen bij taxatierapport van 28 maart 2008 de bedoelde waarde hebben vastgesteld op 1,15 miljoen euro’ (3.2).

‘De op het pand ten gunste van NPI rustende hypotheek is vervallen en de hypothecaire inschrijving terzake is doorgehaald.’ (3.3)

Nu dient dit hoger beroep van 16 augustus 2008, ingediend door Klaverblad, om deze gang van zaken ongedaan te maken (4).

Het NPI blijkt een ‘voorkeursrecht’ op koop te hebben, dat leert artikel 9, ‘zoals is neergelegd en nader is uitgewerkt in de tussen partijen opgemaakte notariële akte van 20 juni 1995’. Klaverblad zou ‘het voorstel tot verkoop in het kader van een meeromvattend voorstel’ hebben gedaan en niet ‘het voornemen’ hebben ‘geuit het object waarop het voorkeursrecht betrekking heeft zonder meer en eventueel aan derden te willen verkopen’ (4.2).

Punt 4.3 maakt duidelijk dat de zaken in feite nog ingewikkelder zijn, wat vooral te maken heeft met een door het NPI aangevoerd ‘spoedeisend belang’. Hoe dan ook kan er door het NPI ook nog een bodemprocedure in stelling worden gebracht om de kwestie definitief te beslechten. Daarop vooruitlopend beslist het hof dat de verkoop alvast moet worden teruggeschroefd, omdat de argumenten die het NPI hiervoor inbracht ondeugdelijk zijn gebleken.

‘GERECHTSHOF AMSTERDAM

Sector civiel recht

Nevenzittingsplaats Arnhem

zaaknummer 200.004.046

arrest van de vijfde civiele kamer van 26 augustus 2008 inzake

de stichting Stichting Klaverblad, Fonds tot Bevordering van Maatschappij Ontwikkeling, gevestigd te Zeist, appellante, procureur: mr. G.M. van Voorst Sr,

tegen: de stichting Stichting tot Bevordering der Sociale Pedagogie, gevestigd te Zeist, geïntimeerde, procureur: mr. W.H. Rypkema.

1. Het geding in eerste aanleg

Voor het geding in eerste aanleg verwijst het hof naar de inhoud van het vonnis van 27 februari 2008 dat de voorzieningenrechter van de rechtbank Utrecht tussen appellante (hierna ook te noemen: Klaverblad) als gedaagde in conventie, eiseres in reconventie en geïntimeerde (hierna ook te noemen: NPI) als eiseres in conventie, gedaagde in reconventie heeft gewezen; van dat vonnis is een fotokopie aan dit arrest gehecht.

2. Het geding in hoger beroep

2.1 Klaverblad heeft bij exploot van 18 maart 2008, hersteld bij exploot van 31 maart 2008, NPI aangezegd van voornoemd vonnis van 27 februari 2008 in hoger beroep te komen met gelijktijdige dagvaarding van NPI voor dit hof.

2.2 Bij memorie van grieven heeft Klaverblad dertien grieven tegen het bestreden vonnis aangevoerd en toegelicht. Zij heeft gevorderd dat het hof het bestreden vonnis zal vernietigen en, opnieuw recht doende:

(a) in conventie, NPI in haar vordering niet-ontvankelijk zal verklaren, althans haar deze zal ontzeggen;

(b) in reconventie, NPI zal veroordelen om binnen twee weken na het te wijzen arrest mee te werken aan doorhaling van de op het pand met ondergrond Valckenboschlaan 8 te haren gunste gevestigde zekerheidshypotheek als bedoeld in artikel 7 van de Optie-overeenkomst van 20 juni 1995, op straffe van een dwangsom van € 5.000 voor elke dag dat zij daarmee in gebreke blijft;

(c) in conventie en reconventie, NPI zal veroordelen in de kosten van dit geding in beide instanties.

2.3 Bij memorie van antwoord heeft NPI de grieven bestreden en een aantal producties in het geding gebracht. Zij heeft geconcludeerd dat het hof het bestreden vonnis zal bekrachtigen, met veroordeling van Klaverblad in de kosten van bedoeld zal zijn: de kosten van het hoger beroep.

2.4 Ter zitting van 4 juli 2008 hebben partijen de zaak doen bepleiten, Klaverblad door mr. G.M. van Voorst Sr, advocaat te Amstelveen en NPI door mr. W.H. Rypkema, advocaat te Amsterdam, beiden hebben daarbij pleitnotities in het geding gebracht. Mr. Van Voorst Sr heeft voorafgaand aan de zitting aan mr. Rypkema en het hof de producties 17 tot en met 24 gezonden. Daarbij heeft Klaverblad akte verzocht van het feit dat zij haar eis in reconventie in eerste aanleg aldus wil aanvullen dat zij vordert dat NPI wordt veroordeeld om binnen twee weken na betekening van het te wijzen arrest, subsidiair nadat het arrest onherroepelijk is geworden, mee te werken aan het ongedaan maken van de eigendomsoverdracht d.d. 29 april 2008 van het pand aan de Valckenboschlaan 8 te Zeist met aanhorigheden tegen restitutie van de betaalde koopsom en tot oplevering aan Klaverblad in de staat waarin het zich ten tijde van de eigendomsoverdracht op 29 april 2008 bevond, vrij van huren, lasten en bezwaren (behoudens haar eigen huurovereenkomst), met veroordeling van NPI om alle daaraan verbonden kosten en belastingen voor haar rekening te nemen, alles op straffe van een dwangsom van € 25.000,-- per dag voor elke dag dat NPI in verzuim is om aan die veroordeling te voldoen. Desgevraagd heeft mr. Rypkema ter zitting meegedeeld dat hij voldoende heeft kennisgenomen van voornoemde producties, althans dat hij zich voldoende heeft kunnen voorbereiden op een verweer daartegen en dat hij instemt met het in het geding brengen van die producties zonder nadere maatregel door het hof. Tegen de wijziging van eis in reconventie heeft mr. Rypkema met een beroep op de goede procesorde ter zitting bezwaar gemaakt. Vervolgens is aan mr. Van Voorst Sr akte verleend van het in het geding brengen van die producties en aanvulling van eis in reconventie.

2.5 Vervolgens hebben partijen de stukken voor het wijzen van arrest aan het hof overgelegd en heeft het hof arrest bepaald.

3. De vaststaande feiten

3.1 De rechtbank heeft in haar vonnis van 27 februari 2008 onder 2 feiten vastgesteld. Aangezien daartegen geen grieven zijn aangevoerd of bezwaren zijn geuit, zal het hof in hoger beroep ook van die feiten uitgaan. Op grond van hetgeen verder is gesteld en niet of onvoldoende weersproken, kunnen hieraan de volgende vaststaande feiten worden toegevoegd.

3.2 NPI heeft voornoemd vonnis van de voorzieningenrechter van de rechtbank Utrecht op 27 februari 2008 laten betekenen met sommatie van Klaverblad om binnen twee weken aan het vonnis te voldoen. Bij dit vonnis, dat uitvoerbaar bij voorraad is verklaard, is Klaverblad in conventie veroordeeld om een deskundige aan te wijzen als bedoeld in artikel 3 van de tussen partijen opgemaakte akte van juni 1995 met opdracht om mee te werken aan een waardebepaling van het pand aan de Valckenboschlaan 8 te Zeist, op straffe van een dwangsom van € 600.000,--. Klaverblad heeft hieraan voldaan, waarop de aangestelde deskundigen bij taxatierapport van 28 maart 2008 de bedoelde waarde hebben vastgesteld op € 1.150.000,--.

3.3 Vervolgens heeft NPI Klaverblad gesommeerd om op straffe van de contractueel bepaalde boete (30 % van de waarde van het pand aan de Valckenboschlaan 8) mee te werken aan de eigendomsoverdracht van het pand. Klaverblad heeft onder protest van gehoudenheid en onder voorbehoud van alle rechten aan deze sommatie voldaan en meegewerkt aan de eigendomsoverdracht van het pand op 29 april 2008. De op het pand ten gunste van NPI rustende hypotheek is vervallen en de hypothecaire inschrijving terzake is doorgehaald.

3.4 Klaverblad heeft daarop bij exploit van 21 mei 2008 een bodemprocedure tegen NPI aangespannen tot ongedaanmaking van de eigendomsoverdracht van voornoemd pand.

4. De motivering van de beslissing in hoger beroep

4.1 Met de grieven in onderlinge samenhang beschouwd en in het bijzonder met grief XI beoogt Klaverblad het geschil in volle omvang aan het hof voor te leggen. Daarin stelt zij dat de voorzieningenrechter de vordering van NPI tot haar veroordeling tot medewerking aan de prijsbepaling van het pand aan de Valckenboschlaan 8 door deskundigen ten onrechte heeft toegewezen. In grief XII stelt Klaverblad bovendien dat de voorzieningenrechter ten onrechte heeft geoordeeld dat NPI een spoedeisend belang heeft bij haar vordering.

4.2 De vordering in conventie van NPI in eerste aanleg vindt haar grondslag in de stelling dat NPI het recht heeft gebruik te maken van het haar verleende voorkeursrecht zoals is neergelegd en nader is uitgewerkt in de tussen partijen opgemaakte notariële akte van 20 juni 1995. Klaverblad heeft deze stelling in eerste aanleg en in hoger beroep gemotiveerd betwist. Teneinde de juistheid van deze stelling en daarmee de gegrondheid van de vordering vast te kunnen stellen, dient beoordeeld te worden of de aan dit voorkeursrecht verbonden contractueel vastgelegde voorwaarden zich daadwerkelijk hebben voorgedaan. Allereerst is van betekenis dat tussen partijen onenigheid bestaat over het antwoord op de vraag of het voorkeursrecht van NPI op grond van artikel 9 van voornoemde notariële akte al dan niet is komen te vervallen. Voorts is in het bijzonder van belang de beoordeling of Klaverblad aan NPI een zodanig voornemen heeft geuit om de onroerende zaak waarop het voorkeursrecht betrekking heeft, te verkopen dat daarmee de regeling van het voorkeursrecht in werking is getreden. Klaverblad stelt dat dit niet het geval is, nu zij het voorstel tot verkoop van de onroerende zaak heeft gedaan in het kader van een meeromvattend aanbod, welk aanbod niet is aanvaard door NPI. Anders dan de rechtbank is het hof van oordeel dat het feit dat Klaverblad het voorstel tot verkoop in het kader van een meeromvattend voorstel heeft gedaan, niet buiten beschouwing kan worden gelaten. Hierbij neemt het hof mede in overweging dat niet is gesteld of gebleken dat Klaverblad het voornemen heeft geuit het object waarop het voorkeursrecht betrekking heeft zonder meer en eventueel aan derden te willen verkopen.

4.3 Zonder nadere bewijsvoering kunnen de onder 4.2 aan de orde gestelde vragen en daarmee de gegrondheid van de vorderingen in eerste aanleg niet worden beoordeeld, terwijl het kort geding zich niet voor deze bewijsvoering leent. Daarenboven is er naar het oordeel van het hof, anders dan de rechtbank heeft aangenomen, geen sprake van een zodanig spoedeisend belang van NPI dat zulks het vragen van een voorlopige voorziening als de onderhavige rechtvaardigt. Artikel 3 van de akte van 20 juni 1995 laat naar het oordeel van het hof voldoende ruimte om een bodemprocedure af te wachten. Weliswaar is daarin overeengekomen dat partijen de prijs van het registergoed dienen te bepalen binnen één maand na ontvangst van de mededeling van de huurder gebruik te willen maken van het voorkeursrecht, maar dit is anders indien partijen ter zake geen overeenstemming bereiken. Voor dat geval is bepaald dat de waarde door drie deskundigen wordt bepaald en dat de termijn van één maand gaat lopen nadat de opdracht tot taxatie is gegeven. In de stellingen van NPI ligt geen afdoende redengeving besloten waarom vooruitlopend op de bodemprocedure een voorlopige voorziening als gevraagd en daarmee de opdracht tot taxatie geboden was in het op dat moment nog niet volledig tot klaarheid gebrachte geschil, te meer daar tegenover de stellige betwisting door Klaverblad niet aannemelijk is gemaakt dat er daadwerkelijk vrees bestond dat Klaverblad de onroerende zaak aan derden zou gaan verkopen dan wel dat de waarde op een later moment aanzienlijk lastiger zou zijn vast te stellen.

4.4 Uit het voorgaande volgt dat grief XI en grief XII slagen en dat, gelet op dit laatste, de grieven I tot en met X geen bespreking behoeven.

4.5 In grief XIII heeft Klaverblad aangevoerd dat de voorzieningenrechter haar vordering in reconventie tot veroordeling van NPI tot medewerking aan doorhaling van de hypothecaire inschrijving op het pand ten onrechte heeft afgewezen. Echter, het belang van Klaverblad bij deze reconventionele vordering en deze grief is komen te vervallen, aangezien de desbetreffende hypothecaire inschrijving als gevolg van de levering van 29 april 2008 is doorgehaald. Ware dit anders geweest, dan zou de vordering in reconventie evenmin voor toewijzing in aanmerking zijn gekomen, nu een voldoende spoedeisend belang bij deze vordering gelet op het hiervorenoverwogene naar het oordeel van het hof ontbreekt en de vordering zich bovendien niet leent voor behandeling in kort geding. De wijziging van deze eis in reconventie, zoals door Klaverblad na memorie van antwoord bij akte verzocht en waartegen NPI bezwaar heeft gemaakt, laat het hof niet toe. Immers, zoals door de Hoge Raad is beslist in zijn arrest van 20 juni 2008, C06/187HR, is de bevoegdheid tot verandering of vermeerdering van eis in hoger beroep beperkt in die zin dat men in beginsel zijn eis slechts kan veranderen of vermeerderen niet later dan in zijn memorie van grieven of van antwoord. Klaverblad heeft geen feiten of omstandigheden gesteld waaruit zou kunnen volgen dat hierop een uitzondering moet worden gemaakt. Ten overvloede merkt het hof op dat het door Klaverblad verzochte geen noodzakelijk sequeel van de vordering tot vernietiging van de uitspraak in eerste aanleg betreft. Er is integendeel sprake van een eiswijziging als bedoeld in artikel 130 lid 1 Rv in verbinding met art. 353 lid 1 Rv waarop voornoemd arrest van 20 juni 2008 ziet.

Slotsom

De grieven XI en XII slagen, zodat het bestreden vonnis moet worden vernietigd. Als de overwegend in het ongelijk gestelde partij zal NPI in de kosten van beide instanties worden veroordeeld.

6. De beslissing

Het hof, recht doende in hoger beroep: vernietigt het tussen partijen in conventie gewezen vonnis van de rechtbank Utrecht van 27 februari 2008 en doet opnieuw recht; wijst de vorderingen in conventie van NPI alsnog af; veroordeelt NPI in de kosten van de eerste aanleg in conventie en van het hoger beroep, tot aan deze uitspraak aan de zijde van Klaverblad voor wat betreft de eerste aanleg begroot op € 1.162,94 en voor wat betreft het hoger beroep begroot op € 2682,-- voor salaris van de procureur en op € 251 voor griffierecht; bekrachtigt het tussen partijen in reconventie gewezen vonnis van de rechtbank Utrecht van 27 februari 2008. Dit arrest is gewezen door mrs. H. Wammes, C.J.H.G. Bronzwaer en A.L.M. Keirse, en is in tegenwoordigheid van de griffier uitgesproken ter openbare terechtzitting van 26 augustus 2008.’