Lijstjes

Het is de tijd van de eindejaarslijstjes. Met als toppunt uiteraard de Top 2000. Hier zijn ook al een paar lijstjes de revue gepasseerd, maar dan van heel andere orde. Afgelopen maandag gaf ik in ‘Total loss’ weer wat de Volkskrant van 19 december voor ranglijsten had van verpleeghuizen en verzorgingshuizen. Onder ‘Verpleeghuizen’ vond ik (met de categorieën ‘Positie / Locatie / Plaats / Mening / Prestatie / Score’)

‘69, Leendert Meeshuis, Bilthoven, 195, 17, 227.00000
77, Rudolf Steiner, Den Haag, 211, 8, 223.50000’,

en bij ‘Alle verzorgingstehuizen’:

‘65, Valckenbosch, Zeist, 335, 16, 1085.50000’.

Maar hoe het precies zat wist ik niet. Gelukkig wist Hans Altenburg van het Leendert Meeshuis dat wel. Hij gaf het volgende commentaar:

‘Beste Michel,
Een korte reactie op je opmerking dat de ranking van het Volkskrant lijstje dit jaar anders is dan vorig jaar voor de 3 huizen.

Essentie: de ranking van vorig jaar was gebaseerd op de jaarlijkse verplichte meting van 18 zorginhoudelijke indicatoren, zoals decubitus, gebruik psychofarmaca etc. Dit jaar zijn daar de uitkomsten van de zogeheten CQ index aan toegevoegd: wat vinden bewoners en hun vertegenwoordigers zelf van het woon- en zorgklimaat? Deze CQ index wordt iedere 2 jaar uitgevoerd en is ook een verplichting. Daarbinnen heeft de Volkskrant nog een eigen weging aangebracht.

Terug naar de uitslagen van 2009.
Rudolf Steiner Verpleeghuis en Leendert Meeshuis scoren resp. een 8e en 17e plaats. Dit komt in grote lijnen overeen met de meting van vorig jaar. Op de overall lijst – dus met de clienttevredenheid – staan beiden huizen resp. op de 77e en 69e plaats. Binnen de grote groep van 321 instellingen horen ze daarmee bij de 25% die bovengemiddeld presteren.
Huize Valckenbosch scoort m.b.t. de prestaties een 16e plaats. Op de overall lijst van 941 (!) staan ze op de 65e plaats. Een zeer goede en meer dan bovengemiddelde prestatie.
Dus: de lijst van 2009 is slechts voor een deel te vergelijken met de lijst van 2008. De prestaties van de beide verpleeghuizen zijn op niveau gebleven.

Hartelijke groet,
Hans Altenburg
21 december 2009 21:09’

Dank Hans, voor deze uitleg. Ik heb nog gezocht op de website Kiesbeter.nl of ik daar die prestaties van alleen de zorginhoudelijke indicatoren kon terugvinden. Dus de plaatsen van 17, 8 en 16. Maar dat is me niet gelukt. Ik vind bijvoorbeeld voor het Leendert Meeshuis wel een heleboel gegevens, echter geen eenduidige 17e plaats. Ik geef onmiddellijk toe: het is simplistisch om alleen naar een cijfer te vragen, en niet naar om- en beschrijvingen. Alleen maakt dat het vergelijken wel makkelijker. Het is hetzelfde probleem als met vrijescholen en hun getuigschriften. Die geven niet (of gaven dat vroeger niet) zonder meer cijfers, maar kwalitatief bedoelde karakteriseringen van de vorderingen van de leerling. Dat had ook zijn charme, maar kon ook onduidelijkheid in de hand werken.

Trouwens, over vrijescholen en onderwijsprestaties gesproken: daar had ik het juist een kleine week geleden, op 17 december in ‘Medium’, over. Ik meldde dat Trouw op 11 december (en in de papieren krant de dag daarop) op zijn website weer de schoolprestaties van alle middelbare scholen had gepubliceerd. En schreef:

‘Vrijescholen springen daar nu niet of nauwelijks meer in negatieve zin uit. Dat was in het voortgezet onderwijs al nooit erg het geval. Maar het heeft ook te maken met een heel andere manier van beoordelen dan voorgaande jaren.’

Die nieuwe werkwijze, van onderwijssocioloog Jaap Dronkers, werd in een hoofdredactioneel commentaar enkele dagen later tegelijk gepresenteerd én bekritiseerd. De kern ervan is:

‘Als de gemiddelde eindcijfers op de kernvakken Nederlands, Engels en wiskunde voldoende zijn, dan krijgt de school het predikaat goed. Zijn ze onvoldoende, dan is de school slecht.’

Nu werd vandaag op de website van Trouw een reactie geplaatst van deze Jaap Dronkers, samen met Stan van Alphen, beiden onderzoekers van de Universiteit van Maastricht en het Europees Universitair Instituut. Die reactie stond gisteren al op de opiniepagina’s in de papieren krant. Zij stellen:

‘In het onderwijs heerst nog steeds een strijd over de standaarden. Aan de ene kant staan diegenen die kennis en vaardigheden centraal stellen, aan de andere kant diegenen die de processen in de school belangrijker vinden dan het resultaat. Dat bleek ook uit de reacties van de onderwijsinspectie en de VO-Raad.

Daarom zijn wij in de nieuwe aanpak van schoolprestaties in Trouw (12 december) uitgegaan van dit door de politiek vastgestelde minimumniveau: een voldoende op het centraal examen van de geslaagde leerlingen voor de drie door de politiek aanwezen kernvakken: Nederlands, Engels en Wiskunde.

Scholen waarvan de helft of meer van de geslaagde leerlingen een onvoldoende op het centraal examen haalt (dat wil zeggen het gemiddelde cijfer van centraal examen ligt onder de 6.0), sturen dus de helft van hun geslaagde leerlingen naar vervolgopleidingen of werkgevers met te weinig kennis en vaardigheden. Dat schaadt de belangen van de leerlingen: op de vervolgopleiding hebben ze een grotere kans om te mislukken en in hun baan hebben ze een grotere kans de proefperiode niet te overleven.’

Wanneer Dronkers en Van Alphen dieper op de kwestie ingaan, komt er een voorbeeld bovendrijven dat mijn bewering dat vrijescholen er nu niet of nauwelijks meer in negatieve zin uitspringen, volkomen teniet doet:

‘Natuurlijk is er meer dan alleen Engels, wiskunde en Nederland. Er zijn inderdaad interessante indicatoren van het onderwijsproces op scholen: aantallen gezakte leerlingen voor het eindexamen, de tussentijdse uitval, de veiligheid in en rond de school, en zelfs de tevredenheid van leerlingen met hun onderwijs.

Die indicatoren kunnen allemaal belangrijk zijn voor de schoolkeuze. Maar dan moet een school wel het minimumniveau bij de geslaagde leerlingen halen. Zolang dat niet gebeurt, is elke verwijzing naar de goede procesindicatoren misleidend.

Als [hier ontbreekt een woord, misschien “het” of “de chirurg”?] in de operatiezaal niet goed functioneert, gaat het niet aan een ziekenhuis toch “goed” te noemen omdat het intakegesprek zo sympathiek wordt gehouden, of het eten lekker is. Dan verwart men doelen en middelen.

Ook de onderwijsinspectie verwart doelen en middelen bij de vaststelling van zwakke scholen. Volgens de onderwijsinspectie bestaan er in en rond ’s-Gravenhage geen zwakke scholen, terwijl in andere grote steden die wel bestaan. Trouw Schoolprestaties laat zien dat slechte scholen ook in Den Haag voorkomen. Op het vwo van het Rudolf Steiner College en het vwo en de havo van het Internationaal College Edith Stein hebben al enkele jaren achtereen meer dan de helft van hun geslaagde leerlingen een onvoldoende op het centraal examen voor een van de drie kernvakken. Trouw Schoolprestaties laat zo zien dat deze scholen kan blijkbaar een negatief inspectieoordeel kunnen ontlopen door sterk te scoren op hun procesindicatoren.’

Maar dit voorbeeld van Den Haag met ‘het vwo van het Rudolf Steiner College’ roept vragen op; er is absoluut geen Rudolf Steiner College in Den Haag. Wél in Rotterdam, maar dat is toch wel een andere stad. Ik heb geprobeerd in de gepubliceerde lijsten een en ander terug te vinden. Maar hier bestaat ongeveer hetzelfde probleem als met de verpleeg- en verzorgingshuizen in de Volkskrant en vooral met de website Kiesbeter.nl: door de bomen zie ik het bos niet meer.

Is er een ter zake kundig iemand van de vrijescholen die hierover uitleg kan geven? Ik kan wel vertellen wat ik eerder vond (en waarop ik mijn bewering stoelde; ik geef toe, het was een beetje natte-vingerwerk). Het is vrij ingewikkeld om daar te komen – dat gaat zo: ga naar Trouw Onderwijs, klik op Schoolprestaties, en vervolgens op ‘Meer weten over de schoolprestaties’. U komt dan op een heel andere website, namelijk van de ‘European University Institute’, met deze pagina:

‘Trouw Schoolprestaties 2006-2009
Stan van Alphen & Jaap Dronkers
Op deze pagina vindt u alle informatie over de totstandkoming van de cijfers die gebruikt zijn in Trouw Schoolprestaties 2009, berekend op basis van openbare gegevens van de onderwijsinspectie.’

Onderaan ziet u:

‘Gedetailleerd overzicht van de resultaten [DOWNLOAD DE TABEL]
Commentaar bij de Schoolprestaties 2009 [DOWNLOAD PDF]’

De tabel is bijzonder lastig zoeken. Maar het commentaar is uitgesprokener. Eerst komen algemene gegevens, over alle scholen samen. Maar dan gaat het al gauw om individuele prestaties van scholen. Na eerst ‘Slechte VWO-scholen’ op bladzijde 5 volgt ‘Tabel 6 problematische VWO scholen’ op bladzijde 6, waarvan er dertien met naam worden opgevoerd. Daar zitten ook de ‘Rudolf Steiner School’ in Amsterdam, het ‘Rudolf Steiner College’ in Den Haag en ‘De Vrije School Groningen’ in Zutphen bij (er is dus hoe dan ook iets geks met die namen en locaties). Maar de genoemde scores zeggen mij weinig.

Dan gaat het verder met ‘Tabel 7: goede VWO scholen’, ‘Tabel 8: problematische HAVO-scholen’ en ‘Tabel 9: Goede HAVO scholen’. Hier is geen enkele vrijeschool te vinden. Dat gebeurt pas weer bij ‘Tabel 10: Slechte VMBO-GT scholen’. Tussen de 41 scholen bevindt zich ook ‘De Vrije School Groningen’ in Groningen.

Tussen alle andere VMBO-scholen in de verschillende soorten en maten (en dat gaat zo een bladzijde of vier door) is er geen enkele vrijeschool meer te vinden. Terwijl dat weer wel bij ‘Appendix 3: Goede en slechte VMBO-GT scholen gebaseerd op het gemiddeld CE-cijfer van geslaagde leerlingen in 2009’ het geval is. Bij de 22 slechte zien we weer ‘De Vrije School’ in Groningen terug. Bij de vier goede de ‘Vrije School Noord Holland, Geert Groote College’ in Amsterdam; die hadden we eerder nog niet gezien.

Ten slotte ‘Appendix 4: Scholen met een CE-cijfer van hun geslaagde leerlingen dat lager is dan 5,5 op een van de drie kernvakken in het eindexamen 2008’ op de twee laatste bladzijden 15 en 16. Onder HAVO komt hier weer ‘Vrije School Noord Holland, Geert Groote College’ in Amsterdam voor.

Kortom, behoorlijk verwarrend en weinig eensluidend of significant, voor zover ik dat kan beoordelen. Maar ik laat me graag door een deskundige corrigeren...