Inertie

Ik kan het niet ontkennen: ik heb bijzondere belangstelling voor de Vrije Hogeschool voor Geesteswetenschap van de Antroposofische Vereniging. Dat is op deze weblog diverse keren gebleken. Zoals op 8 augustus 2008 in ‘Drama’:

‘In september 2002 was ik voor het laatst op bezoek in Dornach. Ik schreef een verslag over mijn ervaringen in en rond het Goetheanum voor het novembernummer van Motief. Dat laat ik tot besluit graag hier volgen, omdat het een aardig beeld geeft van de situatie aldaar, ook al is het inmiddels bijna zes jaar geleden.’

Het artikel zelf begon aldus:

‘Antroposofie lijkt zich in een benarde fase te bevinden. Een en ander bloeit niet meer zoals vroeger, niet merkbaar tenminste. In veel werkgebieden wordt over “verwatering” van de antroposofie geklaagd. Wat eraan te doen, in de 21e eeuw? Terug naar de bron, zegt de een: de werken van Steiner. Meer eigen onderzoek en ontwikkeling, zegt de ander. Voor een derde is het antwoord: vernieuwde persoonlijke initiatiefkracht.

De vraag is wat de Antroposofische Vereniging in deze situatie kan betekenen. Zij heeft de beschikking over een Vrije Hogeschool voor Geesteswetenschap met zijn verschillende secties, dat wil zeggen de vakgebieden waarin deze actief is en onderzoek doet. Welke rol spelen de secties in het versterken van antroposofie in het werk van alledag? Antwoord op deze vraag werd beloofd met de conferentie die van 26 tot en met 29 september in het Goetheanum te Dornach (Zwitserland) plaatsvond, onder de titel: “Midden in de wereld”. In de aankondiging stond te lezen: “Wat is het werk van de Vrije Hogeschool voor Geesteswetenschap? Hoe wordt er concreet gewerkt? En hoe houdt dit verband met de relevante, algemene maatschappelijke vraagstukken in de meest brede zin?”’

Die interesse is niet verflauwd. Op zondag 26 april 2009 schreef ik naar aanleiding van de ‘Landbouwsectie’:

‘“De kern van de Antroposofische Vereniging wordt gevormd door de Vrije Hogeschool voor Geesteswetenschap die zijn internationale centrum heeft in Dornach, Zwitserland. Er is een algemene sectie met daarnaast tien vaksecties. Ook in Nederland is deze school actief.”

Zo staat op de website van de Antroposofische Vereniging in Nederland, onder “organisatie” achter het openklapvenster “over de vereniging” (te vinden onder het rolvenster “vereniging”). Nogal belangrijk dus, deze “kern van de vereniging”. Het is dan ook altijd weer goed om je te bezinnen op hoe het hiermee staat. Nu is er onder het rolvenster “vereniging” ook het item “vrije hogeschool” te vinden, waarna het venster meteen verder openklapt in twaalf verschillende afdelingen. Het eerste is “Introductie” (zodat de genoemde optelsom van algemene sectie en tien vaksecties inderdaad klopt), waar onder het kopje “Spirituele werkplaats” wordt gemeld:

“De Vrije Hogeschool voor Geesteswetenschap is een spirituele ‘werkplaats’ voor leden die individueel of met vakgenoten gezamenlijk, geesteswetenschappelijk onderzoek willen beoefenen. Aan allen, die via deze weg doelbewust kiezen voor het zoeken naar verbinding en samenwerking met de geestelijke wereld, gaf Steiner een aantal meditatieve teksten mee.”

En even verderop, onder “Beroeps- of wetenschapsgebieden”, wordt verder uitgelegd:

“Wie werkzaam is in een bepaald beroeps- of wetenschapsgebied en dit vanuit diepergaande antroposofische gezichtspunten wil onderzoeken, kan zich aansluiten bij een van de vaksecties van de Vrije Hogeschool voor Geesteswetenschap. Hierin vinden intercollegiale gesprekken over vakthema’s plaats, maar worden ook initiatieven ontwikkeld voor gezamenlijke geesteswetenschappelijke verdieping en onderzoek.”’

De dag daarop, 27 april van dit jaar (nog net, over een paar dagen zal dit anders zijn), kwam ik hier in ‘Tegenruimte’ op terug:

‘Gisteren schreef ik over de landbouwsectie van de Vrije Hogeschool voor Geesteswetenschap, zoals deze vermeld wordt op de website van de Antroposofische Vereniging in Nederland. Maar er waren ook nog tien andere secties. Vandaag wil ik die van de natuurwetenschappelijke sectie er uit lichten. Wat staat daarover vermeld?’

Mijn belangrijkste conclusie luidde:

‘Net zoals gisteren met de landbouwsectie krijg je ook hier bij deze tekst het gevoel dat die eigenlijk tot een beperkte groep mensen is gericht.’

Dat bleek ook op zaterdag 29 augustus van dit jaar, in ‘Conferentie’:

‘Over die speciale Hogeschool voor Geesteswetenschap heb ik hier vaker geschreven, bijvoorbeeld op 1 december 2008 in “Tweehonderd”. Wil je echter over het hier en nu ervan in het Nederlands meer lezen, is er vrij weinig over beschikbaar helaas. (...)

Nee, voor de Vrije Hogeschool voor Geesteswetenschap moet worden uitgeweken naar de Freie Hochschule für Geisteswissenschaft, met haar zetel in het Goetheanum te Dornach, Zwitserland. De website van de Allgemeine Anthroposophische Gesellschaft aldaar biedt meer op dit gebied. De “Hochschule” heeft hier een uitgebreid eigen menu.’

Op 10 november kon ik in ‘Miscalleneous’ mijn teleurstelling niet onderdrukken over de totale inertie op de webpagina van de Pedagogische Sectie:

‘Ik begin met de pedagogie, en wel met het ongelooflijke feit dat ik hier vier maanden geleden ook al aan de orde stelde. Ik schreef toen (dat was op 9 juli in ‘Negatieve invloed’):

“Het is natuurlijk zomer. Dus je kunt niet verwachten dat alles en iedereen up-to-date is. Maar op sommige plekken ziet het er wel erg dol uit.”

Dat sloeg toen op de pedagogische sectie van de Antroposofische Vereniging in Nederland, in feite van de Vrije Hogeschool voor Geesteswetenschap. (...) Wat bleek: er stonden vreselijk gedateerde teksten (aankondigingen van 23 april en van 9 en 10 mei) op de website, bovendien in tenenkrommend Nederlands, om over de inhoud van het gebodene maar te zwijgen. – En kijk ik nu, vandaag, nogmaals naar diezelfde pagina op internet, dan zie ik nog steeds exact hetzelfde, ik herhaal: exact hetzelfde daar staan. Als ik het niet met eigen ogen zou aanschouwen, zou ik het niet kunnen geloven.’

Gelukkig was het niet overal zulke kommer en kwel. Zo constateerde ik op 28 november in ‘Theater’:

‘Deze webpagina van de medische sectie blijkt opmerkelijk veel informatie te geven. En bijgewerkt!’

Op 14 december in ‘Omslag’ gevolgd door:

‘In dit verband is het gepast ook weer eens bij de sectie voor “Landbouw” van de Vrije Hogeschool voor Geesteswetenschap van de Antroposofische Vereniging langs te gaan. Ik denk dat dat hier voor het laatst gebeurde op 26 april in “Landbouwsectie”. En inderdaad, de tekst is (gedeeltelijk) vernieuwd.’

Maar door de bank genomen hield het toch niet over, wat me het volgende ontlokte:

‘Zal het ooit nog eens wat worden met die Vrije Hogeschool voor Geesteswetenschap van de Antroposofische Vereniging? We naderen het einde van het jaar, en we mogen wel eens evalueren hoe de verschillende secties hiervan zich presenteren. Ik heb dat al wel eerder gedaan, maar het moet nodig weer opnieuw gebeuren. Ik kan u nu al verklappen, dat dat niet zal overhouden. Maar dat is voor later.’

En dat is wat ik vandaag eens wil doen. Nadat ik de afgelopen dagen her en der op internet gelukkigerwijs op behoorlijk inhoudelijke antroposofie ben gestuit en die daardoor in deze weblog heb kunnen weergeven, komt de vraag des te sterker op: hoe is het momenteel met de secties van de Vrije Hogeschool voor Geesteswetenschap gesteld (voor zover dat op de website van de Antroposofische Vereniging wordt gemeld, uiteraard – een andere bron gebruik ik nu even niet)?

Laat ik om te beginnen eerst een algemene tekst weergeven over de ‘Algemene Sectie’:

‘De Algemene Antroposofische Sectie vormt het uitgangs- en middelpunt van de Vrije Hogeschool voor Geesteswetenschap. Hier wordt trapsgewijs het fundament gelegd voor alle terreinen op geestelijk gebied.

De drie kerntaken zijn:
– antroposofische menskunde (w.o. reïncarnatie en karma),
– geschiedenis en evolutie van de mensheid en
– de antroposofische innerlijke scholingsweg.
Deze thema’s omvatten in grote lijnen de antroposofische geesteswetenschap.

Klassenuren
In 1924 ontwikkelt Rudolf Steiner een leergang, die als meditatieve oefenweg het geestelijke in het mensenwezen naar het geestelijke in de kosmos leidt. Deze esoterische leergang ligt ten grondslag aan het werk van de Vrije Hogeschool voor Geesteswetenschap.

De leergang bestaat uit 19 esoterische uren (lessen) – klassenuren genoemd – die Rudolf Steiner voor de leden van de Algemene Sectie hield. Ieder lid van de Hogeschool is tevens lid van de Algemene Sectie en kan aan de klassenuren deelnemen. Deze worden in verschillende plaatsen in ons land gehouden. Bij deze uren gaat het om een weg van de mens naar de drempel van de geestelijke wereld en om het binnentreden in de geestelijke wereld. De nadruk ligt daarbij niet op een inhoudelijke bespreking van deze geestelijke ontwikkelingsweg, maar op het meditatief beleven ervan. Door deze weg van zelfkennis kan in de mens een kracht groeien, die het vertegenwoordigen van de antroposofie in de wereld kan versterken.

Meditatiewerkplaatsen
Sinds 2004 organiseert de Algemene Sectie z.g. meditatiewerkplaatsen voor leden en beroepsbeoefenaren in antroposofische werkgebieden. In deze werkplaatsen wordt de specifieke antroposofische benadering van mediteren en de voorbereiding daarop behandeld. Dit gaat in de vorm van gesprek en kunstzinnige verwerking, met name door euritmie, en door uitwisseling van ervaringen, alles ter ondersteuning van de individuele meditatieve activiteit in de eigen omgeving.’

Dat is natuurlijk mooi. Maar nu concreet naar de verschillende maatschappelijke gebieden. We hebben hier:

‘Wiskunde en Astronomie
Gezondheidszorg
Natuurwetenschap
Landbouw
Pedagogie
Beeldende kunsten
Woord, Muziek en Euritmie
Cultuurwetenschap en Letteren
Sociale Wetenschappen
Jongerensectie’

Gezondheidszorg, Natuurwetenschap (daar is sinds 27 april blijkbaar niets gebeurd), Landbouw en Pedagogie kunnen we welgevoeglijk overslaan; die zijn recent al aan bod geweest. Wat biedt ‘Wiskunde en Astronomie’? Niet veel. Onder ‘Doelstelling’ wordt gemeld:

‘De mathematisch-astronomische sectie wil een platform zijn voor onderzoek en studie van wiskunde en sterrenkunde vanuit de antroposofie. Tot de onderzoeksgebieden behoren ook de de theoretische natuurkunde en de goetheanistische fenomenologie van de bewegingen aan de hemel. Meerdere benaderingen zijn mogelijk: antroposofisch, wetenschappelijk, kunstzinnig, pedagogisch. De sectie wil ontmoeting en samenwerking (ook met andere secties) bevorderen.’

Als ‘Activiteiten van de sectie’ worden met name genoemd:

‘Studiegroep wiskunde
Conferenties wiskunde
Astronomisch onderzoek
Activiteiten aan het Goetheanum’

Als voorbeeld haal ik de ‘Conferenties wiskunde’ eruit:

‘In Nederland worden regelmatig bijeenkomsten rondom een wiskundig thema georganiseerd. In 1997 rondom het onderzoek van Nick Thomas over toepassingen van projectieve meetkunde in de theoretische natuurkunde en rondom het werk van Lawrence Edwards. In 2001 en 2007 rondom projectieve lijnenmeetkunde met prof. H. J. Stoß.’

En dat is het dan (de rest is niet veel beter). Dan maar door naar de ‘Beeldende kunsten’. Hier wordt als ‘Doelstelling’ geformuleerd:

‘De beeldende kunsten zijn van wezenlijk belang bij de ontwikkeling van het culturele leven.
Doel van de sectie is het gebied van de beeldende kunsten tot zijn recht te laten komen en te onderzoeken, zowel binnen als buiten de Antroposofische Vereniging. Het bevorderen van geesteswetenschappelijk onderzoek geïnspireerd vanuit de antroposofie krijgt daarbij bijzondere aandacht.’

En als ‘Werkveld’ wordt beschreven:

‘Het werkveld van de sectie voor beeldende kunsten omvat de “ruimtelijke kunsten”: al die kunstvormen die zich in de ruimte manifesteren. Dit zijn allereerst klassieke kunstvormen als:
– De architectuur
– De beeldhouwkunst
– De plastische kunst
– De teken- en grafische kunsten
– De schilderkunst

De sectie probeert al deze kunsten te waarderen en zoekt daarbij steeds naar de betekenis van elk van die kunsten, de oorsprong ervan, de waarde als culturele uiting en de mogelijkheden voor de toekomst.’

Allemaal mooie idealen, maar wat is de praktijk? Kijk ik naar ‘Agenda’, blijkt die niet helemaal actueel meer te zijn, om het zacht uit te drukken:

‘– Vanaf januari 2009 zullen vanuit de sectie atelierbezoeken georganiseerd worden (nadere berichtgeving volgt).
– Van 26 tot en met 30 augustus is een werkbijeenkomst voor architecten in voorbereiding in Budapest (nadere berichtgeving volgt).
– KUNSTCONFERENTIE 2009
In oktober 2009, van 21-10 t/m 25-10, houdt de sectie voor Beeldende Kunsten opnieuw een grote kunstconferentie! Dit doet ze in samenwerking met de Internationale Sektion für Bildende Künste, die in Dornach, Zwitserland zetelt. Kijk voor meer informatie onder het kopje Actueel, bovenaan deze pagina.
Voor de folder, de aanmelding en verder informatie: zie www.artconference.eu’

Tsja, wat moet je daar nu mee? – Door naar ‘Woord, Muziek en Euritmie’:

‘Deze sectie binnen de Vrije Hogeschool voor Geesteswetenschap van de Antroposofische Vereniging is de vaksectie waarin woordkunstenaars zoals spraakvormers en toneelspelers en ook musici en euritmisten verbonden zijn.’

Maar behalve de bekende trits ‘doelstelling’, ‘organisatie van de sectie’ en ‘samenwerking’, biedt de informatie hier niet veel meer dan:

‘Op 28-29-30 Augustus 2009 zal een Hogeschool-conferentie plaatsvinden over de klasse-uren 1-7. Daarin zullen enkele uren in euritmie te zien zijn. Veel Klasseleden-euritmisten werken daaraan mee. De sectie-groep heeft daarom besloten de jaarlijkse September-werkdagen te laten vervallen en Werner Barfod te vragen zijn medewerking te willen verlenen aan deze klasse-uren-euritmie.’

Dan hebben we nog ‘Cultuurwetenschap en Letteren’. Die begint zo:

‘Binnen de Sectie voor Cultuurwetenschap en Letteren van de Vrije Hogeschool voor Geesteswetenschap staat een grote diversiteit aan menselijke uitingen in cultuur en samenleving centraal: o.a. schilderkunst, beeldhouwkunst, architectuur, taal, poëzie, muziek, literatuur, geschiedenis en filosofie.

Onze Sectie ziet het als haar taak om vanuit de antroposofie een aanvullend perspectief te ontwikkelen op de disciplines waarbinnen deze uitingen van menselijke beschaving worden bestudeerd: o.a. de geschiedkunde, de taal- en letterkunde, de esthetica, de filosofie, de kunst- en cultuurgeschiedenis, de muziekwetenschap, en de culturele antropologie.’

Merkwaardig genoeg blijkt er nog een speciale eigen ‘Website van de sectie’ te bestaan (dat was bij de natuurwetenschappelijke sectie ook al het geval):

‘De Sectie voor Cultuurwetenschap en Letteren beschikt over een eigen website. U kunt hier kennis maken met haar leden en vindt er actuele informatie over haar activiteiten.’

Daar is inderdaad meer informatie te vinden. Maar ga ik daar naar de pagina met ‘Publicaties’, dan kom ik slechts tot vorig jaar (over een week is dat: eervorig jaar):

‘Agenda
SEKTION FÜR SCHÖNE WISSENSCHAFTEN
Veranstaltungskalender 2008
LITERARY ARTS AND HUMANITIES SECTION
The Calendar of Events 2008

Rondbrief
SEKTION FÜR SCHÖNE WISSENSCHAFTEN
Rundbrief - Winter/Frühling 2007/08
Newsletter - Winter/Spring 2007/08’

Dus dat houdt ook niet over. – Dan hebben we nog de ‘Sociale Wetenschappen’ van de Vrije Hogeschool voor Geesteswetenschap. De inleidende tekst beschrijft dit gebied:

‘Het sociale is wat alle mensen bindt. Dat is niet alleen een feitelijke constatering maar ook een oproep alsook een belofte. Deze “dubbelheid” is kenmerkend voor het sociale. Het sociale kent wetmatigheden die de ontwikkeling van mensen en mensheid begeleiden en beïnvloeden. Door die wetmatigheden beter te leren kennen, kan dat op een meer bewuste wijze gebeuren. Omdat het sociale zich niet vanzelf aan haar wetmatigheden houdt zoals dat bij de natuurwetenschappen het geval is, zal het steeds weer opnieuw een vorm moeten krijgen. Dat is de belofte.

Het sociale doortrekt alles wat hier op aarde door mensen met elkaar wordt beleefd en gedaan. Het betrekt zich zowel op de relatie tussen twee mensen als het vraagstuk van globalisering, van biografische vragen tot mensenrechten, van ondernemerschap tot management.’

En aansluitend komt men ook te spreken over ‘Sociale Driegeleding’:

‘Dat het niet alleen gaat om wat het sociale tussen mensen en groepen van mensen betekent, toont Rudolf Steiner in 1919 met zijn geschrift “De kern van het sociale vraagstuk”. Hierin geeft hij een kritische beschouwing over de politiek-maatschappelijke verhoudingen van die tijd. (...)

De Sectie voor Sociale Wetenschappen van de Vrije Hogeschool voor Geesteswetenschap houdt zich met deze vragen bezig. Niet alleen op macroniveau maar ook hoe die wetmatigheden op meso – als het om organisaties gaat – en op micro niveau zich manifesteren. De thema’s die daaruit ontstaan variëren van biografiewerk tot het beschrijven van fenomenen die kenmerkend zijn voor de ontwikkelingen in de wereld, van de sociale dimensie van de biologisch-dynamische landbouw tot beproevingen in het sociale.’

Maar over wat er actueel gebeurt, laat staan tot welke bevindingen men is gekomen, wordt niets losgelaten. Onder ‘Activiteiten’ staat:

‘De werkwijze van de Sociale Sectie kenmerkt zich door leden hun persoonlijke onderzoeksweg op deze terreinen te laten zien. Daartoe komt de sectie gemiddeld drie keer per jaar bij elkaar. Binnen de sectie zijn geregeld onderzoeksgroepen actief, zoals nu:

– de Ondernemersgroep. Deelnemers zijn ondernemers van antroposofisch georiënteerde organisaties of instituten, die verantwoordelijk zijn voor de bedrijfsvoering van hun organisatie. De vraagstelling is: hoe kan antroposofie inspireren in ons handelen als ondernemer opdat spiritualiteit gaat resoneren en aanzetten tot duurzame vernieuwing.

De sectie werkt samen met andere secties als het gekozen thema daar aanleiding toe geeft.’

Hé, dat is leuk. Dat lijkt op de vraag die ik vandaag helemaal in het begin stelde. Is er soms ook een begin van een antwoord? Ik kan dat namelijk niet vinden...

De laatste van alle secties is de ‘Jongerensectie’. Daar staat eigenlijk alleen iets over de ‘Internationale Jeugdsectie’:

‘De internationale jeugdsectie (Youthsection) aan het Goetheanum te Dornach (Zwitserland) organiseert seminars, kleine studiegroepen en internationale conferenties. Verder ondersteunt de Youthsection wereldwijd jongereninitiatieven, verzorgt ze stageplekken en verricht ze onderzoek naar mondiale jongerenvraagstukken.’

En dit:

‘Op de jongerenpagina van deze site vind je informatie over jongerenactiviteiten in Nederland.’

Daar vind ik onder ‘activiteiten’:

‘De jongerenmedewerkers Ivor Vink en Femke Klein organiseren speciale bijeenkomsten voor jongeren. Op de aparte website voor en door jongeren stellen zij zich uitgebreid aan je voor.

In de agenda op deze site vind je veel activiteiten die ook voor jongeren interessant kunnen zijn.’

Dus ook hier weer een aparte website... De agenda leidt naar de algemene agenda op de website van de Antroposofische Vereniging, dus dat biedt weinig nieuws. Gelukkig is er ook nog een ‘nieuwsbrief’, die is inderdaad bijgehouden tot deze maand. Hier staat echter:

‘Iedere maand verzorgt Femke Klein, de jongerenwerker van de AViN, een nieuwsbrief waarin allerlei aktiviteiten en wetenswaardigheden voor jongeren te vinden zijn.’

Ivor Vink is blijkbaar verdwenen. Terwijl hij nog wel op ‘de aparte website voor en door jongeren’ vermeld (en voorgesteld) wordt:

‘Femke Klein en Ivor Vink zijn vanaf januari 2009 de nieuwe Jongerenmedewerkers van de Antroposofische Vereniging in Nederland. Zij volgen hiermee Jeanet Besseling op.’

Dit waren dan de secties van de Vrije Hogeschool voor Geesteswetenschap van de Antroposofische Vereniging. Ik schreef al aan het begin: het houdt niet over. En dan ben ik nog mild. Zou dit in het nieuwe jaar beter kunnen worden? Dat kan eigenlijk niet anders, zeker als je denkt aan wat de ambities van de secties zijn. Maar wie gaat zich dit nu eens aantrekken en werkelijk voor verbetering zorgen?