Hoopvol

We kunnen het oude jaar hoopvol uitluiden. Kijkt u maar naar deze berichten. Ik begin met OlmenEs in Appelscha (Fr). Ik had het hier onder andere op 28 augustus in ‘Uitbreiding’ nog over. Deze sociaaltherapeutische instelling meldt:

‘Kerstmarkt OlmenEs in winterse sferen

De traditionele kerstmarkt van OlmenEs was dit jaar extra sfeervol door het winterse weer. Het terrein was bedekt met een sprookjesachtig wit kleed van glinsterende verse sneeuw. Op de markt stonden vuurkorven waaraan de bezoekers zich konden warmen. Tijdens de kerstmarkt werden producten verkocht die in de werkplaatsen van OlmenEs zijn gemaakt. Er waren producten te koop van de kaasmakerij, de bakkerij, de pottenbakkerij, de matten- en mandenvlechterij, de papierwerkplaats, de kaarsenmakerij, de metaalwerkplaats, de tuin, de kruidentuin en de weverij. Zoals ieder jaar gaat 10% van de opbrengst van de markt naar een goed doel. Dit jaar is dat Matoekoe. Matoekoe is een heilpedagogisch centrum voor kinderen en jongvolwassenen met een ontwikkelingsstoornis in Suriname.’

Op 7 juni was er in ‘Verschil’ sprake van problemen van OlmenEs met de inspectie. Dat is intussen flink veranderd, verbeterd kan ik beter zeggen:

‘Inspectietoezicht OlmenEs afgerond

Op 9 oktober 2009 heeft mevrouw G. van Dalfsen, inspecteur van de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) OlmenEs een zogeheten follow-up bezoek gebracht.

OlmenEs stond sinds 2006 onder toezicht van de IGZ. De reden hiervoor was een negatief resultaat op het gebied van vrijheidsbeperking en de navolging van de wet Bopz. Na het bezoek van de inspectie in december 2008 kwam de inspectie met een positieve beoordeling.
Uit onze meldingen aan de inspectie blijkt dat OlmenEs nu een goede ‘meldcultuur’ heeft. Een aandachtspunt is dat begeleiders aan de hand van de evaluatie van incidenten nog beter kunnen leren signalen te herkennen. Op grond daarvan kunnen zij hun grondhouding en bejegening naar de bewoners aanpassen.

De inspecteur heeft haar tevredenheid geuit over het functioneren van de commissie vrijheidsbeperking en over de voortgang van onze inspanningen om vrijheidsbeperking verder terug te dringen.

Naar aanleiding van dit bezoek van 9 oktober is het toezicht door de IGZ met betrekking tot vrijheidsbeperking en de navolging van de wet Bopz afgesloten.’

Maar er is nog meer hoopvols te melden. Op de nieuwspagina van het Lectoraat Antroposofische Gezondheidszorg van Hogeschool Leiden is te lezen:

‘Publicaties Praktijkonderzoek beschikbaar als download

Op het symposium van 18 december jl. is “Praktijkonderzoek 2009: Op weg naar een professionele individugeoriënteerde gezondheidszorg! Welke vaardigheden en innovaties moeten ontwikkeld worden?” gepresenteerd en uitgereikt aan de bezoekers. Deze publicatie is nu ook beschikbaar als gratis download en staat bij Publicaties. Mocht u interesse hebben in een papieren versie van het boek dan kunt u deze vanaf 4 januari 2010 kopen in HL Bookshop. De bookshop is gevestigd in Hogeschool Leiden, op de Zernikedreef 11 in Leiden.’

Onder de titel ‘Publciaties downloaden’ (inclusief schrijffout) is er op die pagina niet alleen het boek van 2009, maar ook dat van 2008 te downloaden. Wat een luxe!

‘De volgende publicaties zijn ook beschikbaar als gratis download. Indien u een exemplaar wilt kopen dan kan dat via HL Bookshop, deze is gevestigd in Hogeschool Leiden.

Praktijkonderzoek in de antroposofische gezondheidszorg 2008
Praktijkonderzoek in de antroposofische gezondheidszorg 2009’

Ik concentreer me nu even op de meest recente publicatie (want die van 2008 kwam uitgebreid aan bod op 9 februari van dit jaar, in ‘Vruchten van onderzoek’), en lees op de achterkant:

‘Op weg naar een professionele individugeoriënteerde gezondheidszorg!
Welke competenties en innovaties moeten worden ontwikkeld?

In de wisselwerking tussen klantvraag (patiënten), zorgaanbieder en maatschappelijke partijen (zorgverzekeraars, wetenschap, KNMG, enzovoort) ontwikkelen zich de inhoud en vorm van de gezondheidszorg. Een van de actuele ontwikkelingen die naar verwachting in toenemende mate de inhoud en vorm van de gezondheidszorg fundamenteel beïnvloedt en nog verder zal gaan beïnvloeden, is de opkomst van de individugeoriënteerde zorg.

In deze publicatie staat de beantwoording van twee vragen die opkomen in reactie op de opkomst van de individugeoriënteerde zorg, centraal. Deze vragen zijn:

1. Welke professionele vaardigheden moeten hedendaagse en toekomstige gezondheidszorgwerkers en welke gezondheidszorginnovaties moeten zorgaanbieders en zorgverzekeraars ontwikkelen om professioneel, dat wil zeggen methodisch, effectief en met kwaliteit, (ook) individugeoriënteerd te kunnen behandelen en begeleiden?

2. Wat is de bijdrage van de antroposofische gezondheidszorg aan de ontwikkeling van een professionele individugeoriënteerde gezondheidszorg?

De auteurs die aan deze publicatie hebben bijgedragen, geven vanuit verschillende invalshoeken (aanzetten tot) antwoorden op een van de, of beide, gestelde vragen. In het eerste inleidende hoofdstuk worden verschillende ontwikkelingen waaraan de opkomst van de individugeoriënteerde zorg zichtbaar wordt, beschreven. In de volgende hoofdstukken komen achtereenvolgens het perspectief van de klinische zorgpraktijk, de ontwikkelingen in de verstandelijk gehandicaptenzorg, de wetenschappelijke noodzaak tot oriëntatie op het individu, de ontwikkeling van individugeoriënteerde zorgprogramma’s, het vraagstuk van de verantwoording van de individugeoriënteerde kwaliteit, de methodologische ondersteuning van de zorgpraktijk en het onderzoek in de individugeoriënteerde zorg, en ten slotte de inrichting van de organisatie van zorginstellingen die individugeoriënteerd willen werken, aan bod. Afsluitend wordt vooruitgeblikt op de implicaties die deze ontwikkeling zal hebben voor het onderwijs en de nascholing van studenten en zorgverleners, en de noodzakelijk te ontwikkelen innovaties binnen zorginstellingen.’

De inhoudsopgave laat een ongelooflijke rijkdom zien, het beste van het beste dat de antroposofische gezondheidszorg te bieden heeft, echt het puikje van de zalm, wordt hier bijeengebracht:

‘1. Op weg naar een professionele individugeoriënteerde gezondheidszorg! – 11
Erik Baars en Guus van der Bie
2. Individugeoriënteerde zorg in de reguliere en antroposofische klinische praktijk – 27
Guus van der Bie
3. Leidt evidence-based medicine tot het verdwijnen van de medische therapievrijheid? – 45
Gunver Kienle
4. Individugerichte zorg en ondersteuning binnen de sociaaltherapie in relatie tot ontwikkelingen in de gehandicaptenzorg – 57
Joop Hoekman
5. Systeembiologie als gids op weg naar gepersonaliseerde geneeskunde – 73
Jan van der Greef en Thomas Hankemeier
6. Antroposofische, individugeoriënteerde zorgprogramma’s: waarom, hoe en wat? – 85
Erik Baars, Anne Postein, Martin Niemeijer en Guus van der Bie
7. Beelden in plaats van cijfers – 99
Hans Reinders
8. Methodologie voor de praktijk van en het onderzoek naar individugeoriënteerde zorg – 113
Erik Baars
9. Het inrichten en managen van de organisatie van individugeoriënteerde zorg – 143
Herman van Kampen en Raoul Grouls
10. Vooruitblik – 157
Erik Baars en Guus van der Bie’

Om u een idee te geven zal ik twee korte passages uit hoofdstuk 4 van Joop Hoekman aanhalen:

‘Deze tekst is een bewerkte en uitgebreide versie van een lezing op het minisymposium bij het afscheid van Yvon ten Brummelhuis als lid van de Raad van Bestuur van Zonnehuizen op 14 oktober 2009’.

(Ik maakte hier op 30 november in ‘Snoepreisje’ al melding van.) Uit hoofdstuk ‘4.2 Sociaaltherapie’ op bladzijde 59 volgt hier een karakteristieke passage:

‘In de sociaaltherapie, maar ook in de heilpedagogie, werkt men vanuit drie zogenaamde grondwaarden (Blomaard, 2005, pp. 16-18), die richting geven aan zorg en ondersteuning vanuit een antroposofische achtergrond en die zorgverleners kunnen brengen tot het verlenen van “goede zorg”. De eerste grondwaarde is gelijkwaardigheid. Van oudsher vindt men in zorg vanuit een antroposofische achtergrond dat ieder mens, ongeacht de ernst van zijn beperking of de mate van zijn disfunctioneren, principieel volstrekt gelijkwaardig is aan alle andere mensen. Deze gelijkwaardigheid is gebaseerd op de gedachte dat ieder mens zich, in meerdere incarnaties, ontwikkelt langs dezelfde lijnen van tekorten en talenten.

De tweede grondwaarde is dienstbaarheid. Werkers in de zorg beleven in een beroep ook een oproep. Zij leven zich in en leven mee vanuit empathie en de intentie gericht te willen helpen. Het is een ontwikkelingsgerichte hulpvaardigheid vanuit het besef van lotsverbondenheid. Vanuit die gedachte betekent weldoen aan de ander ook actief werken aan de eigen persoon. Het gaat dus om een respectvolle medemenselijkheid en ontwikkelingsgerichtheid.

Tegenwoordigheid van geest is de derde grondwaarde. Dit betreft de actuele presentie van jezelf, het volop aanwezig zijn in de situatie op een wakkere en alerte manier. Deze niet zonder meer vanzelfsprekende manier van handelen veronderstelt dat men kan en wil reflecteren op het eigen handelen en zich bezinnen op de eigen toestand; het eigen onvermogen onder ogen willen zien. Onbevangen waarnemen en helder denken zijn daarvoor noodzakelijk. Het gaat, samenvattend, om de geestelijke aanwezigheid in het hier en nu.’

En Joop Hoekman sluit op bladzijde 69 af met ‘4.5 Slotopmerkingen’:

‘Het is opvallend dat er heel weinig uitwisseling is, en is geweest, tussen sociaaltherapie en “reguliere” zorg. Beide hebben daardoor een eigen ontwikkelingstraject gelopen. Dat is jammer, omdat ze elkaars ontwikkeling hadden kunnen stimuleren, en van elkaar hadden kunnen leren. Dat moet vanaf nu dan maar gaan plaatsvinden. Openheid en transparantie vanuit de sociaaltherapie en het beschrijven van wezenlijke kenmerken in alledaags Nederlands zijn daarvoor onontbeerlijk, evenals oprechte belangstelling voor de meerwaarde van “anders-zijn” vanuit de reguliere gehandicaptenzorg.

Met dit artikel hoop ik een bijdrage te leveren aan het slaan van een brug tussen beide. Wellicht helpt het ook elkaar te vinden door zich te realiseren dat beide werken aan individugerichte zorg en ondersteuning vanuit de intenties die verwoord staan in het VN-Verdrag voor personen met een handicap. Ze zetten zich in om “(...) het volledige genot door alle personen met een handicap van alle mensenrechten en fundamentele vrijheden op voet van gelijkheid te bevorderen, beschermen en waarborgen, en ook de eerbiediging van hun inherente waardigheid te bevorderen. Personen met een handicap zijn personen met langdurige fysieke, mentale, intellectuele of zintuiglijke beperkingen die hen in wisselwerking met diverse drempels kunnen beletten volledig, effectief en op voet van gelijkheid met anderen te participeren in de samenleving” (art. 1 VN-Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap, 2007).’

Kan het hoopvoller? Proost op een goed en volledig nieuw 2010!